الشيعة في مصر من الإمام علي حتى الإمام الخميني: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - '}} '''' به '}} '''')
    بدون خلاصۀ ویرایش
    خط ۲۴: خط ۲۴:
    }}
    }}


     
    '''الشیعة فی مصر من الإمام علی حتى الإمام الخمینی''' از آثار ارزنده فعّال سیاسى و نویسنده و روزنامه‌نگار مصرى [[وردانی، صالح|صالح وردانى]] است كه تاریخ حضور شیعه را در مصر از آغاز تا امروز به صورت اجمالى و مستند بررسى و تحلیل كرده است.
    '''الشيعة في مصر من الإمام علي حتى الإمام الخميني''' از آثار ارزنده فعّال سياسى و نویسنده و روزنامه‌نگار مصرى صالح الوردانى است كه تاريخ حضور شيعه را در مصر از آغاز تا امروز به صورت اجمالى و مستند بررسى و تحليل كرده است.


    == ساختار==
    == ساختار==


    نویسنده در اين كتاب مباحث متعددى را بدون تقسيم به بخش و فصل ذكر كرده است. پس از مقدمه، عناوين مورد بحث در كتاب بدين‌ترتيب است: 1- تاريخ سخن مى‌گويد؛ 2- صلاح‌الدين؛ 3- باقيمانده تشيع؛ 4- شخصيت‌هاى شيعه در مصر؛ 5- شهادت‌گاه‌هاى شيعه در مصر؛ 6- مسافرت‌هاى شخصيت‌هاى شيعى؛ 7- غارت‌كردن اموال شیعیان؛ 8- عكس العمل‌هاى شيعى؛ 9- شور و نشاط شيعى؛ 10- جمعيت آل البيت؛ 11- بُهره.
    نویسنده در این كتاب مباحث متعددى را بدون تقسیم به بخش و فصل ذكر كرده است. پس از مقدمه، عناوین مورد بحث در كتاب بدین‌ترتیب است: 1- تاریخ سخن مى‌گوید؛ 2- صلاح‌الدین؛ 3- باقیمانده تشیع؛ 4- شخصیت‌هاى شیعه در مصر؛ 5- شهادت‌گاه‌هاى شیعه در مصر؛ 6- مسافرت‌هاى شخصیت‌هاى شیعى؛ 7- غارت‌كردن اموال شیعیان؛ 8- عكس العمل‌هاى شیعى؛ 9- شور و نشاط شیعى؛ 10- جمعیت آل البیت؛ 11- بُهره.


    دانستنى است كه اين اثر از نظر زبان و ادبيات ممتاز و ستودنى است و به زبان شيواى عربى معاصر -نه عربى قديمى و سنتى- نوشته شده است. جناب صالح الوردانى از نويسندگان موفق جهان اسلام است و در اين اثر نيز قدرت ادبى ايشان به‌خوبى آشكار شده است.
    دانستنى است كه این اثر از نظر زبان و ادبیات ممتاز و ستودنى است و به زبان شیواى عربى معاصر -نه عربى قدیمى و سنتى- نوشته شده است. جناب [[وردانی، صالح|صالح وردانى]] از نویسندگان موفق جهان اسلام است و در این اثر نیز قدرت ادبى ایشان به‌خوبى آشكار شده است.


    == گزارش محتوا==
    == گزارش محتوا==
    در مورد مباحث كتاب چند نكته گفتنى است:
    در مورد مباحث كتاب چند نكته گفتنى است:


    #نویسنده يادآور شده است كه نشاط و فعاليت شيعى در مصر به وسيله جمعيت تقريب در اواسط دهه چهل (1945م.) آشكار شد و تا دهه هفتاد (1979-1970م.) ادامه يافت و در دهه هفتاد جمعيت آل البيت(ع) ظاهر شد. در آغاز وضعيت مناسب بود ولى با شروع قيام و پيروزى انقلاب اسلامى در ایران، وضعيت دگرگون شد و حكومت مصر مانع ادامه فعاليت اين جمعيت شد. در دهه هشتاد (1989-1980م.) انقلاب اسلامى در مصر منعكس شد و تأثير گذاشت و با همه اختناق و سخت‌گيرى نسبت به شیعیان، باز هم از ميان همه گرايشها و مذاهب فكرى و دينى، شيعه در قلب مبارزه و فعاليت سياسى و حركت اسلامى قرار گرفت. و «دارالبداية» اولین مركز شيعى بود كه به نشر انديشه‌هاى شيعى در مصر پرداخت و بعد از آن دارالهدف پديد آمد و در برابر شبهات سلفى و وهابى به مبارزه و جهاد فرهنگى پرداختند. و البته فضاى سياسى و فكرى براى فعاليت شیعیان در اين دوران هيچ مساعد نبود و بلكه حملات و تهديدات متعددى متوجه آنان مى‌شد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/5 مقدمه، ص5]</ref>
    #نویسنده یادآور شده است كه نشاط و فعالیت شیعى در مصر به وسیله جمعیت تقریب در اواسط دهه چهل (1945م.) آشكار شد و تا دهه هفتاد (1979-1970م.) ادامه یافت و در دهه هفتاد جمعیت آل البیت(ع) ظاهر شد. در آغاز وضعیت مناسب بود ولى با شروع قیام و پیروزى انقلاب اسلامى در ایران، وضعیت دگرگون شد و حكومت مصر مانع ادامه فعالیت این جمعیت شد. در دهه هشتاد (1989-1980م.) انقلاب اسلامى در مصر منعكس شد و تأثیر گذاشت و با همه اختناق و سخت‌گیرى نسبت به شیعیان، باز هم از میان همه گرایشها و مذاهب فكرى و دینى، شیعه در قلب مبارزه و فعالیت سیاسى و حركت اسلامى قرار گرفت. و «دارالبدایة» اولین مركز شیعى بود كه به نشر اندیشه‌هاى شیعى در مصر پرداخت و بعد از آن دارالهدف پدید آمد و در برابر شبهات سلفى و وهابى به مبارزه و جهاد فرهنگى پرداختند. و البته فضاى سیاسى و فكرى براى فعالیت شیعیان در این دوران هیچ مساعد نبود و بلكه حملات و تهدیدات متعددى متوجه آنان مى‌شد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/5 مقدمه، ص5]</ref>
    #نویسنده در مقدمه‌اش تأكيد كرده است كه در اين اثر هدفش اين نيست كه رشد جغرافيايى يا آمارى شيعه در مصر را بررسى و روشن كند بلكه هدفش اين است كه ثابت كند كه تشيع در مصر اصيل است و تسنن بعد از آن وارد شده است. او همچنين بيان كرده است كه آمار دقيقى از تعداد جمعيت شيعه در مصر امروز وجود ندارد و شیعیان در مكانهاى مختلف مصر پراكنده شده‌اند و كسانى كه تقيه مى‌كنند بسيار بيشتر از كسانى هستند كه تشيع خود را آشكار مى‌سازند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/6 همان، ص6]</ref>
    #نویسنده در مقدمه‌اش تأكید كرده است كه در این اثر هدفش این نیست كه رشد جغرافیایى یا آمارى شیعه در مصر را بررسى و روشن كند بلكه هدفش این است كه ثابت كند كه تشیع در مصر اصیل است و تسنن بعد از آن وارد شده است. او همچنین بیان كرده است كه آمار دقیقى از تعداد جمعیت شیعه در مصر امروز وجود ندارد و شیعیان در مكانهاى مختلف مصر پراكنده شده‌اند و كسانى كه تقیه مى‌كنند بسیار بیشتر از كسانى هستند كه تشیع خود را آشكار مى‌سازند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/6 همان، ص6]</ref>
    #نویسنده همچنين متذكر شده است كه امروزه اثرى از شیعیان اسماعيلى در مصر نيست و شیعیان حاضر در اين كشور اكنون همان مذهب تشيع دوازده امامى را دارند كه در ایران، عراق، كشورهاى خليج فارس، عربستان، لبنان، پاکستان و... رايج است. البته گروه‌هایى از شیعیان مثل علويان و اسماعيليان در سوريه و يمن و هند يافت مى‌شود. او افزوده است كه جمعيتى به نام بُهره از طايفه‌اى وابسته به اسماعيليان هستند. آنان از نظر عبادات و شعائرشان اختلافى با شیعیان امامى ندارند ولى از نظر اعتقادى و بحث امامت جدا هستند و فقط شش امام نخستين از امامان دوازده‌گانه را به عنوان رهبر خود پذيرفته‌اند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/169 متن كتاب، ص169-176]</ref>
    #نویسنده همچنین متذكر شده است كه امروزه اثرى از شیعیان اسماعیلى در مصر نیست و شیعیان حاضر در این كشور اكنون همان مذهب تشیع دوازده امامى را دارند كه در ایران، عراق، كشورهاى خلیج فارس، عربستان، لبنان، پاکستان و... رایج است. البته گروه‌هایى از شیعیان مثل علویان و اسماعیلیان در سوریه و یمن و هند یافت مى‌شود. او افزوده است كه جمعیتى به نام بُهره از طایفه‌اى وابسته به اسماعیلیان هستند. آنان از نظر عبادات و شعائرشان اختلافى با شیعیان امامى ندارند ولى از نظر اعتقادى و بحث امامت جدا هستند و فقط شش امام نخستین از امامان دوازده‌گانه را به عنوان رهبر خود پذیرفته‌اند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/169 متن كتاب، ص169-176]</ref>
    #از نكات جالب اين اثر اين است كه نویسنده فهرستى از اسامى استادان و شيوخ الازهر را عرضه كرده كه با شیعیان تعامل و گفتگو داشته و آنان را يارى كرده‌اند. در اين فهرست اسامى استادان بزرگى چون محمد مصطفى مراغى و شيخ محمود شلتوت ديده مى‌شود.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/201 همان، ص201]</ref>همچنين در اين فهرست يكى از شيوخ الازهر استاد سليم البشرى ذكر شده كه در سال 1916م. درگذشته است. سليم البشرى همان بود كه با علامه [[شرف‌الدین، سید عبدالحسین|سيد‌ ‎عبدالحسين شرف‌الدين]] بارها مكاتبه كرد و به اين ترتيب كتاب تأثيرگذار «[[المراجعات]]» پديد آمد.
    #از نكات جالب این اثر این است كه نویسنده فهرستى از اسامى استادان و شیوخ الازهر را عرضه كرده كه با شیعیان تعامل و گفتگو داشته و آنان را یارى كرده‌اند. در این فهرست اسامى استادان بزرگى چون محمد مصطفى مراغى و شیخ محمود شلتوت دیده مى‌شود.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/201 همان، ص201]</ref>همچنین در این فهرست یكى از شیوخ الازهر استاد سلیم البشرى ذكر شده كه در سال 1916م. درگذشته است. سلیم البشرى همان بود كه با علامه [[شرف‌الدین، سید عبدالحسین|سید‌ ‎عبدالحسین شرف‌الدین]] بارها مكاتبه كرد و به این ترتیب كتاب تأثیرگذار «[[المراجعات]]» پدید آمد.
    #نویسنده تأكيد كرده است كه اينكه شيعه شمار بسيارى از كسانى را كه صحابه ناميده مى‌شوند مردود شمرده و نمى‌پذيرد به خاطر اسباب ذيل است: 1. تعريف صحابى بر آنها منطبق نيست؛ 2. بعد از رحلت پيامبر(ص) از خط نبوى منحرف شدند؛ 3. از نصوص دينى منحرف شده و تجاوز كرده‌اند؛ 4. آنان احاديثى دروغ به نام پيامبر(ص) وضع و جعل كرده‌اند؛ 5. آنها دشمنى [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] را در دل داشته و در عمل با او دشمنى كرده‌اند؛ 6. آنها هم‌قسم با معاويه و شریک جناياتش شدند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/203 همان، ص203]</ref>
    #نویسنده تأكید كرده است كه اینكه شیعه شمار بسیارى از كسانى را كه صحابه نامیده مى‌شوند مردود شمرده و نمى‌پذیرد به خاطر اسباب ذیل است: 1. تعریف صحابى بر آنها منطبق نیست؛ 2. بعد از رحلت پیامبر(ص) از خط نبوى منحرف شدند؛ 3. از نصوص دینى منحرف شده و تجاوز كرده‌اند؛ 4. آنان احادیثى دروغ به نام پیامبر(ص) وضع و جعل كرده‌اند؛ 5. آنها دشمنى [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] را در دل داشته و در عمل با او دشمنى كرده‌اند؛ 6. آنها هم‌قسم با معاویه و شریک جنایاتش شدند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/203 همان، ص203]</ref>
    #نویسنده متن كامل فتواى شيخ الازهر شيخ محمود شلتوت در مورد جواز انتخاب مذهب تشيع را آورده است. جالب است كه اين فتوا را شيخ محمود شلتوت براى آيت‌الله شيخ محمدتقى قمى -از مسئولان جامعه تقريب بين مذاهب اسلامى- فرستاده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/190 همان، ص190]</ref>
    #نویسنده متن كامل فتواى شیخ الازهر شیخ محمود شلتوت در مورد جواز انتخاب مذهب تشیع را آورده است. جالب است كه این فتوا را شیخ محمود شلتوت براى آیت‌الله شیخ محمدتقى قمى -از مسئولان جامعه تقریب بین مذاهب اسلامى- فرستاده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/190 همان، ص190]</ref>
    #نویسنده فهرستى از خلفاى فاطمى را آورده و همچنين تاريخ آغاز و انجام حكومت هر يك را نيز معين كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/185 همان، ص185]</ref>
    #نویسنده فهرستى از خلفاى فاطمى را آورده و همچنین تاریخ آغاز و انجام حكومت هر یك را نیز معین كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/185 همان، ص185]</ref>
    #نویسنده فهرستى از برخى از کتاب‌هایى كه شيعه در مصر براى شناساندن اعتقادات و تاريخ و مكتب خودش و پاسخ به شبهات منتشر كرده و همچنين فهرستى از آثارى كه بر ضدّ شيعه و به صورت نقد سياسى و تبليغاتى مذهب تشيع و در جهت تفرقه‌افكنى در آن كشور منتشر شده آورده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/204 همان، ص204-206]</ref>
    #نویسنده فهرستى از برخى از کتاب‌هایى كه شیعه در مصر براى شناساندن اعتقادات و تاریخ و مكتب خودش و پاسخ به شبهات منتشر كرده و همچنین فهرستى از آثارى كه بر ضدّ شیعه و به صورت نقد سیاسى و تبلیغاتى مذهب تشیع و در جهت تفرقه‌افكنى در آن كشور منتشر شده آورده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/204 همان، ص204-206]</ref>
    #نویسنده در بحثى تحت عنوان مهاجرت‌هاى شيعه و شيعه مصر را فراموش نمى‌كند و مصر هم شيعه را از ياد نمى‌برد، يادآور شده است كه مصر هميشه مورد توجه شيعه بوده و شخصيت‌ها و انديشمندان اسلامى بارها به آنجا مهاجرت و مسافرت كرده‌اند. يكى از مشهورترين و نيز تأثيرگذارترين شخصيت‌ها عبارت از سيد‌ ‎جمال‌الدين اسدآبادى است. همچنين از شخصيت‌هاى مهم [[کاشف‌الغطاء، جعفر بن خضر|آيت‌الله کاشف‌الغطاء]] بود كه همراه با گروهى از عالمان شيعى عراقى در اواسط دهه شصت (1965م.) و با دعوت رسمى به مصر آمد. همچنين علامه [[شرف‌الدین، سید عبدالحسین|سيد‌ ‎عبدالحسين شرف‌الدين]] از لبنان به مصر مهاجرت كرد و گفتگويى بين او شيخ سليم بشرى شيخ دانشگاه الازهر در اوايل اين قرن واقع شد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/117 همان، ص117]</ref>
    #نویسنده در بحثى تحت عنوان مهاجرت‌هاى شیعه و شیعه مصر را فراموش نمى‌كند و مصر هم شیعه را از یاد نمى‌برد، یادآور شده است كه مصر همیشه مورد توجه شیعه بوده و شخصیت‌ها و اندیشمندان اسلامى بارها به آنجا مهاجرت و مسافرت كرده‌اند. یكى از مشهورترین و نیز تأثیرگذارترین شخصیت‌ها عبارت از سید‌ ‎جمال‌الدین اسدآبادى است. همچنین از شخصیت‌هاى مهم [[کاشف‌الغطاء، جعفر بن خضر|آیت‌الله کاشف‌الغطاء]] بود كه همراه با گروهى از عالمان شیعى عراقى در اواسط دهه شصت (1965م.) و با دعوت رسمى به مصر آمد. همچنین علامه [[شرف‌الدین، سید عبدالحسین|سید‌ ‎عبدالحسین شرف‌الدین]] از لبنان به مصر مهاجرت كرد و گفتگویى بین او شیخ سلیم بشرى شیخ دانشگاه الازهر در اوایل این قرن واقع شد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/117 همان، ص117]</ref>


    == وضعيت كتاب==
    == وضعیت كتاب==
    نویسنده در پایان هر قسمت از مباحث به صورت پى‌نوشت، منابع مباحث را معين كرده است. در مواردى ارجاعات در پى‌نوشت‌ها كامل است و گاه نيز به ذكر نام كتاب و نویسنده اكتفا شده و شماره جلد و صفحه معين نشده است. اشكال ديگر اين‌كه نویسنده در فهرست مطالب كتاب نيز به ذكر عناوين مطالب اكتفا كرده و از ذكر شماره صفحات خوددارى كرده است. فهرست منابع مورد استفاده خودش را نيز ذكر كرده.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/211 همان، ص212 -211].</ref>ولى با تأسف در اين فهرست نيز به ذكر نام كتاب و نویسنده و گاه محل چاپ اكتفا كرده و از ذكر بقيه مشخصات خوددارى كرده است. همچنين نویسنده در قسمت ضميمه‌ها از تصاوير متعددى مانند تصوير شخصيت‌ها و روى جلد کتاب‌ها و نشريات و نامه‌ها استفاده كرده است. نيز نویسنده در ابتكارى جالب به صورت جدول موضع ايجابى يا سلبى شيعه را در مورد برخى از صحابه مشخص كرده است. در اين جدول، علت اين موضع‌گيرى نيز بيان شده است. بر طبق اين جدول، سبب نگرش ايجابى شيعه به كسانى مانند سلمان، ابوذر، مقداد، امّ سلمه و نيز سبب نگرش سلبى شيعه به كسانى مانند ابوهريره، عمرو بن عاص، معاويه و مغيرة بن شعبه معلوم شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/202 همان، ص202]</ref>
    نویسنده در پایان هر قسمت از مباحث به صورت پى‌نوشت، منابع مباحث را معین كرده است. در مواردى ارجاعات در پى‌نوشت‌ها كامل است و گاه نیز به ذكر نام كتاب و نویسنده اكتفا شده و شماره جلد و صفحه معین نشده است. اشكال دیگر این‌كه نویسنده در فهرست مطالب كتاب نیز به ذكر عناوین مطالب اكتفا كرده و از ذكر شماره صفحات خوددارى كرده است. فهرست منابع مورد استفاده خودش را نیز ذكر كرده.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/211 همان، ص212 -211].</ref>ولى با تأسف در این فهرست نیز به ذكر نام كتاب و نویسنده و گاه محل چاپ اكتفا كرده و از ذكر بقیه مشخصات خوددارى كرده است. همچنین نویسنده در قسمت ضمیمه‌ها از تصاویر متعددى مانند تصویر شخصیت‌ها و روى جلد کتاب‌ها و نشریات و نامه‌ها استفاده كرده است. نیز نویسنده در ابتكارى جالب به صورت جدول موضع ایجابى یا سلبى شیعه را در مورد برخى از صحابه مشخص كرده است. در این جدول، علت این موضع‌گیرى نیز بیان شده است. بر طبق این جدول، سبب نگرش ایجابى شیعه به كسانى مانند سلمان، ابوذر، مقداد، امّ سلمه و نیز سبب نگرش سلبى شیعه به كسانى مانند ابوهریره، عمرو بن عاص، معاویه و مغیرة بن شعبه معلوم شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15448/1/202 همان، ص202]</ref>


    ==پانويس ==
    ==پانویس ==
    <references/>
    <references />
    == منابع مقاله==
    == منابع مقاله==



    نسخهٔ ‏۲۱ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۹:۳۳

    الشيعة في مصر من الإمام علي حتى الإمام الخميني
    الشيعة في مصر من الإمام علي حتى الإمام الخميني
    پدیدآورانوردانی، صالح (نویسنده)
    ناشرمکتبة مدبولی الصغير
    مکان نشرقاهره - مصر
    سال نشر1414 ق یا 1993 م
    چاپ1
    موضوعشیعه - مصر - تاریخ
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏239‎‏ ‎‏/‎‏و‎‏4‎‏ش‎‏9
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    الشیعة فی مصر من الإمام علی حتى الإمام الخمینی از آثار ارزنده فعّال سیاسى و نویسنده و روزنامه‌نگار مصرى صالح وردانى است كه تاریخ حضور شیعه را در مصر از آغاز تا امروز به صورت اجمالى و مستند بررسى و تحلیل كرده است.

    ساختار

    نویسنده در این كتاب مباحث متعددى را بدون تقسیم به بخش و فصل ذكر كرده است. پس از مقدمه، عناوین مورد بحث در كتاب بدین‌ترتیب است: 1- تاریخ سخن مى‌گوید؛ 2- صلاح‌الدین؛ 3- باقیمانده تشیع؛ 4- شخصیت‌هاى شیعه در مصر؛ 5- شهادت‌گاه‌هاى شیعه در مصر؛ 6- مسافرت‌هاى شخصیت‌هاى شیعى؛ 7- غارت‌كردن اموال شیعیان؛ 8- عكس العمل‌هاى شیعى؛ 9- شور و نشاط شیعى؛ 10- جمعیت آل البیت؛ 11- بُهره.

    دانستنى است كه این اثر از نظر زبان و ادبیات ممتاز و ستودنى است و به زبان شیواى عربى معاصر -نه عربى قدیمى و سنتى- نوشته شده است. جناب صالح وردانى از نویسندگان موفق جهان اسلام است و در این اثر نیز قدرت ادبى ایشان به‌خوبى آشكار شده است.

    گزارش محتوا

    در مورد مباحث كتاب چند نكته گفتنى است:

    1. نویسنده یادآور شده است كه نشاط و فعالیت شیعى در مصر به وسیله جمعیت تقریب در اواسط دهه چهل (1945م.) آشكار شد و تا دهه هفتاد (1979-1970م.) ادامه یافت و در دهه هفتاد جمعیت آل البیت(ع) ظاهر شد. در آغاز وضعیت مناسب بود ولى با شروع قیام و پیروزى انقلاب اسلامى در ایران، وضعیت دگرگون شد و حكومت مصر مانع ادامه فعالیت این جمعیت شد. در دهه هشتاد (1989-1980م.) انقلاب اسلامى در مصر منعكس شد و تأثیر گذاشت و با همه اختناق و سخت‌گیرى نسبت به شیعیان، باز هم از میان همه گرایشها و مذاهب فكرى و دینى، شیعه در قلب مبارزه و فعالیت سیاسى و حركت اسلامى قرار گرفت. و «دارالبدایة» اولین مركز شیعى بود كه به نشر اندیشه‌هاى شیعى در مصر پرداخت و بعد از آن دارالهدف پدید آمد و در برابر شبهات سلفى و وهابى به مبارزه و جهاد فرهنگى پرداختند. و البته فضاى سیاسى و فكرى براى فعالیت شیعیان در این دوران هیچ مساعد نبود و بلكه حملات و تهدیدات متعددى متوجه آنان مى‌شد.[۱]
    2. نویسنده در مقدمه‌اش تأكید كرده است كه در این اثر هدفش این نیست كه رشد جغرافیایى یا آمارى شیعه در مصر را بررسى و روشن كند بلكه هدفش این است كه ثابت كند كه تشیع در مصر اصیل است و تسنن بعد از آن وارد شده است. او همچنین بیان كرده است كه آمار دقیقى از تعداد جمعیت شیعه در مصر امروز وجود ندارد و شیعیان در مكانهاى مختلف مصر پراكنده شده‌اند و كسانى كه تقیه مى‌كنند بسیار بیشتر از كسانى هستند كه تشیع خود را آشكار مى‌سازند.[۲]
    3. نویسنده همچنین متذكر شده است كه امروزه اثرى از شیعیان اسماعیلى در مصر نیست و شیعیان حاضر در این كشور اكنون همان مذهب تشیع دوازده امامى را دارند كه در ایران، عراق، كشورهاى خلیج فارس، عربستان، لبنان، پاکستان و... رایج است. البته گروه‌هایى از شیعیان مثل علویان و اسماعیلیان در سوریه و یمن و هند یافت مى‌شود. او افزوده است كه جمعیتى به نام بُهره از طایفه‌اى وابسته به اسماعیلیان هستند. آنان از نظر عبادات و شعائرشان اختلافى با شیعیان امامى ندارند ولى از نظر اعتقادى و بحث امامت جدا هستند و فقط شش امام نخستین از امامان دوازده‌گانه را به عنوان رهبر خود پذیرفته‌اند.[۳]
    4. از نكات جالب این اثر این است كه نویسنده فهرستى از اسامى استادان و شیوخ الازهر را عرضه كرده كه با شیعیان تعامل و گفتگو داشته و آنان را یارى كرده‌اند. در این فهرست اسامى استادان بزرگى چون محمد مصطفى مراغى و شیخ محمود شلتوت دیده مى‌شود.[۴]همچنین در این فهرست یكى از شیوخ الازهر استاد سلیم البشرى ذكر شده كه در سال 1916م. درگذشته است. سلیم البشرى همان بود كه با علامه سید‌ ‎عبدالحسین شرف‌الدین بارها مكاتبه كرد و به این ترتیب كتاب تأثیرگذار «المراجعات» پدید آمد.
    5. نویسنده تأكید كرده است كه اینكه شیعه شمار بسیارى از كسانى را كه صحابه نامیده مى‌شوند مردود شمرده و نمى‌پذیرد به خاطر اسباب ذیل است: 1. تعریف صحابى بر آنها منطبق نیست؛ 2. بعد از رحلت پیامبر(ص) از خط نبوى منحرف شدند؛ 3. از نصوص دینى منحرف شده و تجاوز كرده‌اند؛ 4. آنان احادیثى دروغ به نام پیامبر(ص) وضع و جعل كرده‌اند؛ 5. آنها دشمنى حضرت على(ع) را در دل داشته و در عمل با او دشمنى كرده‌اند؛ 6. آنها هم‌قسم با معاویه و شریک جنایاتش شدند.[۵]
    6. نویسنده متن كامل فتواى شیخ الازهر شیخ محمود شلتوت در مورد جواز انتخاب مذهب تشیع را آورده است. جالب است كه این فتوا را شیخ محمود شلتوت براى آیت‌الله شیخ محمدتقى قمى -از مسئولان جامعه تقریب بین مذاهب اسلامى- فرستاده است.[۶]
    7. نویسنده فهرستى از خلفاى فاطمى را آورده و همچنین تاریخ آغاز و انجام حكومت هر یك را نیز معین كرده است.[۷]
    8. نویسنده فهرستى از برخى از کتاب‌هایى كه شیعه در مصر براى شناساندن اعتقادات و تاریخ و مكتب خودش و پاسخ به شبهات منتشر كرده و همچنین فهرستى از آثارى كه بر ضدّ شیعه و به صورت نقد سیاسى و تبلیغاتى مذهب تشیع و در جهت تفرقه‌افكنى در آن كشور منتشر شده آورده است.[۸]
    9. نویسنده در بحثى تحت عنوان مهاجرت‌هاى شیعه و شیعه مصر را فراموش نمى‌كند و مصر هم شیعه را از یاد نمى‌برد، یادآور شده است كه مصر همیشه مورد توجه شیعه بوده و شخصیت‌ها و اندیشمندان اسلامى بارها به آنجا مهاجرت و مسافرت كرده‌اند. یكى از مشهورترین و نیز تأثیرگذارترین شخصیت‌ها عبارت از سید‌ ‎جمال‌الدین اسدآبادى است. همچنین از شخصیت‌هاى مهم آیت‌الله کاشف‌الغطاء بود كه همراه با گروهى از عالمان شیعى عراقى در اواسط دهه شصت (1965م.) و با دعوت رسمى به مصر آمد. همچنین علامه سید‌ ‎عبدالحسین شرف‌الدین از لبنان به مصر مهاجرت كرد و گفتگویى بین او شیخ سلیم بشرى شیخ دانشگاه الازهر در اوایل این قرن واقع شد.[۹]

    وضعیت كتاب

    نویسنده در پایان هر قسمت از مباحث به صورت پى‌نوشت، منابع مباحث را معین كرده است. در مواردى ارجاعات در پى‌نوشت‌ها كامل است و گاه نیز به ذكر نام كتاب و نویسنده اكتفا شده و شماره جلد و صفحه معین نشده است. اشكال دیگر این‌كه نویسنده در فهرست مطالب كتاب نیز به ذكر عناوین مطالب اكتفا كرده و از ذكر شماره صفحات خوددارى كرده است. فهرست منابع مورد استفاده خودش را نیز ذكر كرده.[۱۰]ولى با تأسف در این فهرست نیز به ذكر نام كتاب و نویسنده و گاه محل چاپ اكتفا كرده و از ذكر بقیه مشخصات خوددارى كرده است. همچنین نویسنده در قسمت ضمیمه‌ها از تصاویر متعددى مانند تصویر شخصیت‌ها و روى جلد کتاب‌ها و نشریات و نامه‌ها استفاده كرده است. نیز نویسنده در ابتكارى جالب به صورت جدول موضع ایجابى یا سلبى شیعه را در مورد برخى از صحابه مشخص كرده است. در این جدول، علت این موضع‌گیرى نیز بیان شده است. بر طبق این جدول، سبب نگرش ایجابى شیعه به كسانى مانند سلمان، ابوذر، مقداد، امّ سلمه و نیز سبب نگرش سلبى شیعه به كسانى مانند ابوهریره، عمرو بن عاص، معاویه و مغیرة بن شعبه معلوم شده است.[۱۱]

    پانویس

    منابع مقاله

    مقدمه و متن كتاب.

    وابسته‌ها