تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب

    از ویکی‌نور
    تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب
    تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب
    پدیدآورانملخ، حسن (محقق)

    نعجه، سهی (محقق)

    سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر (نویسنده)
    ناشرعالم الکتب الحديث
    مکان نشرعمان - اردن
    سال نشر1429 ق
    چاپ2
    موضوعابن هشام، عبدالله بن یوسف، 708 - 761ق. مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب - نقد و تفسیر زبان شناسان عرب
    زبانعربی
    تعداد جلد2
    کد کنگره
    ‏‎‏PJ‎‏ ‎‏6063‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏9‎‏ت‎‏3
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب، تأليف جلال‌الدين سيوطى (متوفى 911ق)، به زبان عربى، موسوعه ارزشمندى از شرح حال علماى نحو، لغت، ادب، بلاغت و تفسير مذكور در كتاب «مغني اللبيب عن كتب الأعاريب»، نوشته ابن هشام انصارى (متوفى 761ق) است.[۱]

    اين اثر با تحقيق و تصحيح حسن الملخ و سهى نعجه در دو جلد منتشر شده است.

    ساختار

    كتاب، مشتمل بر مقدمه تحقيقى محققان، مقدمه مؤلف و متن اثر است. در مقدمه تحقيقى كتاب شرح حال و آثار ابن هشام انصارى و به‌طور ويژه مباحث و تحقيقات پيرامون «مغني اللبيب» و «تحفة الأديب» بيان شده است. در متن اثر عناوين اسامى نحويون به ترتيب حروف الفبا، البته نه بر اساس نام، بلكه بر مبناى شهرت فرد مرتّب شده است. شمارذارى اسامى از سوى محقق كتاب انجام شده است.

    شيوه نگارش كتاب بدين‌گونه است كه پس از عنوان، ابتدا نام كامل فرد ذكر و سپس مطالب يافت‌شده پيرامون وى با ذكر نام قائل آن ارائه و سپس تأليفات و كارهاى قلمى او نيز معرفى شده است.

    گزارش محتوا

    از آنجا كه كتاب «مغني اللبيب»، از مهم‌ترين ميراث نحو عربى است و نحويونى كه در آن ذكر شده، از برجسته‌ترين علماى نحو هستند؛ لذا سيوطى سعى كرده كه آنها را معرفى نمايد و معلومات ارزشمندى از زندگى نحويون، آثار، مجالس، مناظرات و آراء آنها را براى ما روشن نموده است. در بسيارى از معلوماتى كه ذكر كرده، با از بين رفتن منابع اصلى ديگر، تنها مصدر موجود مى‌باشد. در اين اثر، بزرگان نحو عربى از قرن دوم تا هشتم هجرى ذكر شده است.[۲]

    آثار نحوى كه سيوطى مورد مطالعه قرار داده، دلالت بر آن دارد كه نحويون عصر او به كتب ابن هشام مانند «قواعد الإعراب» و «مغني اللبيب» توجه ويژه داشته‌اند. وى پنج كتاب درباره «مغني اللبيب» نوشته كه اثر مورد بحث از آن جمله است.[۳]

    سيوطى در اين اثر از 221 نحوى نام برده است؛ البته درباره تعدادى از نحويون تنها عنوان وجود دارد و معرفى نشده‌اند كه از آن جمله است: صفّار، سكّاكى و ابن يعسون. به‌علاوه سيوطى از برخى از نحويون «مغني اللبيب» حتى نام هم نبرده است كه از آن جمله است: ابوالاسود دئلى، الزيادى، ابن سعدان و ابن هشام خضراوى.

    ابن هشام در چهار جا به اشعار ابوالأسود دئلى استشهاد كرده، اما تصريح به نام او نكرده، لذا سيوطى نامى از او نبرده است. محقق كتاب، معتقد است كه بقيه اين افراد نيز از نحويون معروفند كه فراموش شدن شرح حالشان وجهى ندارد.[۴]

    وضعيت كتاب

    فهارس آيات قرآنى، احاديث نبوى، اقوال، اشعار، مصرع‌ها، مصادر نویسنده، شرح حال‌ها به ترتيب مؤلف و حروف الفبا، مصادر و فهرست تفصيلى مطالب در انتهاى جلد دوم كتاب آمده است. در پاورقى‌ها منابع مختلفى براى مراجعه معرفى شده است.

    محققین اثر، بناى بر معرفى منابع مختلف درباره هر نحوى داشته‌اند و لذا تا حد امكان، منابع مختلفى با ذكر جلد و صفحه ارائه شده است. در مواردى هم كه نویسنده، شرح حال نحوى را ذكر نكرده محققین سعى كرده‌اند كه به ديگر منابع ارجاع دهند؛ به‌عنوان مثال، شرح حال طاهر بن احمد قزوينى به كتاب «الوافي» ارجاع داده شده است.[۵]

    پانویس

    1. مقدمه، ص7
    2. مقدمه، ص7
    3. همان، ص15
    4. مقدمه محقق 29 - 28
    5. جلد دوم، ص580


    منابع مقاله

    مقدمه و متن كتاب.

    وابسته‌ها

    البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك

    مغني اللبيب عن كتب الأعاريب

    ترجمه و شرح مغني الأدیب