أشرف الوسائل إلی فهم الشمائل و معه كتاب جواهر الدرر في مناقب ابن حجر
| نام کتاب | أشرف الوسائل إلی فهم الشمائل و معه کتاب جواهر الدرر في مناقب ابن حجر |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | جواهر الدرر فی مناقب ابن حجر |
| پدیدآورندگان | ابن حجر هیثمی، احمد بن محمد (نويسنده)
مزیدی، احمد فرید (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1419 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | 14309 |
معرفى اجمالى:
«اشرف الوسائل الى فهم الشمائل» تأليف شهاب‌الدين احمد بن حجر هيثمى (973/909ق)، متن و شرح كتاب «الشمائل النبوى» تأليف ابوعيسى محمد بن ترمذى مى‌باشد كه مشتمل بر ذكر شمائل و اعمال و رفتار پيامبر اسلام(ص) است.
كتاب، در سال 948ق تأليف شده است.
ساختار:
كتاب در يك جلد تأليف و با مقدمه محقق، «احمد بن فريد مزيدى» آغاز شده است. متن كتاب، حاوى پنجاه و شش باب بوده و مؤلف براى شرح و توضيح مطالب و مباحث متن، از آيات و روايات استفاده نموده است. مطالب، دربردارنده مجموعا 397 روايت پيرامون شمائل، اعمال، صفات و... پيامبر(ص) مى‌باشد.
همراه با كتاب، رساله مختصرى تحت عنوان «جواهر الدرر فى مناقب ابن حجر» اثر ابوبكر محمد بن عبدالله شافعى آمده كه در آن، به بيان كوتاهى از زندگى و احوالات و مناقب مؤلف (ابن حجر هيثمى) پرداخته شده است (مقدمه، ص19).
گزارش محتوا:
در مقدمه محقق، توضيحاتى پيرامون كتاب، موضوع و نسخه‌هاى خطى آن، شرح مختصرى از زندگى مؤلف و شيوه ترتيب و تنظيم مطالب و مباحث بيان شده است.
محقق، ذكر نموده كه متن و شرح كتاب، به صورت جدا از هم آورده شده و براى احاديث، شماره ذكر كرده و سند آن‌ها را در پاورقى بررسى نموده است (مقدمه محقق، ص6).
باب ابتدايى كه نسبتا باب مفصلى است، در مورد خِلقت پيامبر(ص) مى‌باشد. مؤلف عقيده دارد كه خلقت روح پيامبر(ص)، در آغاز و پيش از آفرينش عالم و پيش از خلقت حضرت آدم(ع) بوده است. وى در اين زمينه، روايات بسيارى را نقل نموده و توضيح داده است.
نويسنده در اين باب، جملاتى از بزرگان نيز نقل نموده است. به عنوان مثال، براى توضيح حديث «انا اول انبياء خلقا و آخرهم بعثا»، از كلام امام محمد غزالى استفاده شده است (متن، ص34). هم‌چنين در اين باب، در مورد وضعيت ظاهرى و شكل و شمايل پيامبر(ص)، رواياتى بيان و شرح شده است.
مؤلف در ابوابى به شرح و توضيح در مورد انگشتر، موى، خضاب كردن، سرمه كشيدن، شمشير، نعلين و عمامه پيامبر(ص) پرداخته است.
از ديگر ابواب كتاب، بابى است پيرامون لباس پيامبر(ص) (متن، ص117). نويسنده رواياتى را بيان نموده كه لباس حضرت زياد بلند نبود و معمولا ايشان لباس سفيد مى‌پوشيد كه بسيار تميز و مرتب بود.
از ديگر ابواب كتاب، بابى است در مورد كلام و سخن گفتن آن حضرت (متن، ص 303). نويسنده در مجموع، پيرامون سخن و كلام پيامبر(ص) چنين بيان نموده است: پيامبر(ص) از نظر زبان، فصيح‌ترين مردم بوده، كلامش فصحيح، كوتاه، شيرين و دلنشين، داراى حكمت و همراه با منطق بوده است (متن، ص304).
هم چنين ذكر شده كه پيامبر(ص) بيشتر سكوت مى‌كرده و در غير از مواقع نياز، سخنى نمى‌گفته، آغاز و پايان كلامش با نام خدا بوده، جامع و مفيد سخن مى‌گفته و در بيان مطالبش عجول نبوده است (متن، ص306).
مؤلف، در مورد عبادت حضرت، مطالبى را شرح و توضيح داده است. در اين باب، روايات مختلفى بيان شده كه مضمون آن‌ها، شيوه و روش عبادت پيامبر اسلام(ص) را بيان نموده است.
خلاصه برخى از روايات اين باب بدين شرح است:
«خواب پيامبر در ابتداى شب بوده، سپس بيدار مى‌شدند و در گوشه‌اى حصيرى پهن نموده و به عبادت و راز و نياز و دعا با خدا مى‌پرداختند. زمانى كه اذان صبح مى‌شد، دوباره وضو مى‌گرفتند و براى نماز از منزل خارج مى‌شدند. عبادت حضرت در ماه رمضان بيشتر از ماه‌هاى ديگر بود».
يكى از ابواب كتاب، در مورد تواضع و فروتنى پيامبر(ص) با مردم است. در اين باب، رواياتى در مورد رفتار و كردار نيكوى آن حضرت(ص) با مردم بيان و شرح و توضيح داده شده است.
برخى از مطالبى كه در اين باب پيرامون تواضع پيامبر(ص) ذكر شده، به اين شرح است:
«رسول خدا(ص) خود را بنده خدا مى‌ناميد، از بيماران عيادت مى‌كرد، در تشيع جنازه شركت مى‌نمود، سوار بر الاغ مى‌شد، دعوت مردم را اجابت مى‌كرد، براى شنيدن حاجات مردم بر روى زمين مى‌نشست و در صحبت با مردم، صدايش را بلند نمى‌كرد».
باب پايانى كتاب، در مورد خواب ديدن ايشان است. رواياتى نقل شده كه بيان مى‌كند شيطان، نمى‌تواند به شكل پيامبر(ص) درآيد، پس كسى كه در خواب پيامبر(ص) را ببيند، در حقيقت خود ايشان را ديده است (متن، ص596).
عناوين برخى ديگر از ابواب كتاب عبارت است از: جلوس حضرت؛ آداب غذا خوردن؛ خنده و مزاح پيامبر(ص)؛ روزه، شرم و حياء و ميراث پيامبر(ص).
وضعيت كتاب:
فهرست مطالب، موضوعات و احاديث پيرامون شمايل حضرت، در پايان كتاب آمده است. محقق، احمد بن فريد مزيدى، منابع، توضيحات، اختلاف نسخ و سند روايات را در پاورقى ذكر نموده است.
منابع:
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها