أعيان الشيعة (53 جلدی)
| نام کتاب | أعیان الشیعة (53 جلدی) |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | امین، محسن (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | 11169 |
معرفى اجمالى
"اعيان الشيعه" كتابى در شرح زندگى و احوال بزرگان شيعه به تاليف سيد محسن امين عاملى، فقيه مورخ، اديب دانشمند، خاتم مجتهدان شام، شاعر بزرگ و رهبر شيعيان كه مقام مرجعيت بزرگ را دارا بوده است.
اين كتاب، جامع ترين تذكره و يا دائرة المعارفى است، در احوالات رجال شيعه در دولت‌هاى اسلامى و شرح عقايد تشيع در اصول و فروغ نوشته شده است.
ساختار كتاب
گرچه مرحوم سيد محسن عاملى، كتاب را براساس حروف الفبا سامان داده است؛ امّا از چنان ترتيب دقيقى برخوردار نيست كه پژوهشگران به سهولت به مطلوب دست يابند.
ساختار و تقسيم بندى اين كتاب به‌طور مختصر به شرح ذيل است:
جلد اول، مقدمه است.
جلد 2 - شرح زندگى پيامبر و حضرت زهرا صلوات الله عليهم.
جلد 3 و 4 تاريخ زندگى امام اول تا امام يازدهم شيعيان و سپس شرح تولد امام زمان عليه السلام و غيبت ايشان و نشانه‌هاى ظهور مهدى آل محمد صلوات الله عليهم اجمعين.
جلد 5 به بعد: شرح احوال ديگر شخصيت‌هاى شيعه به ترتيب حروف الفبايى نام شخص و پدر اوست كه از ابى بن ابى طالب شروع شده و تا جلد 52 به يونس بن يعقوب بن قيس پايان مى‌يابد.
مجلدات ديگر مستدركات و يك جلد نيز كه جلد 52 است، شرح حال و آثار نويسنده و مولف محترم (امين عاملى) به قلم خود اوست كه در سن 86 نوشته و فرزندش، تكمله‌اى متضمن مراثى و مقالاتى كه علماء و ادبا عرب به نظم و نثر بعد از وفات سيد محسن نوشته‌اند، بر آن اضافه كرده است.
گزارش محتوا
در ميان آثارى كه در اين زمينه در فرهنگ تشيع نگاشته شده است، مفصل‌ترين و سودمندترين آن‌ها، اعيان الشيعه مرحوم علامه سيد محسن عاملى است. مؤلف اين اثر گران‌سنگ، ابعاد كار پژوهش و تلاش خود را در مقدمه كتاب خود نمايانده است. براساس آنچه در مقدمه كتاب آمده و با توجه به محتواى آن، بايد اعيان الشيعه را تاريخ فرهنگى، اجتماعى، سياسى و اعتقادى شيعه دانست؛ گو اين‌كه در قالب تبيين و گزارش سوانح زندگى رجال آن مى‌كوشد، شرح حال همگان را در اين اثر جاودانه ياد كند و ابعاد زندگانى آن‌ها را در پرتو اسناد و مدارك روشن كند و غبار از چهره تاريخ تشيع و رجال آن بسترد، و چنين است كه اعيان الشيعه آكنده است، از اطلاعات تاريخى، رجالى، جغرافيايى، كلامى و علمى است.
مجموعه فيش‌هاى استخراج شده، بالغ بر 250 هزار فيش است و موضوعات آن عبارت است از: آيات، احاديث و آثار، اعلام، كتاب‌ها، جاى‌ها، قبيله‌ها، زمان‌ها، اشعار، مثل‌ها، فهرست رجال براساس حروف، فهرست رجال براساس دانش‌ها و تخصّص‌ها، فهرست رجال براساس قرن‌ها، فهرست رجال براساس آبادى‌ها و شهرها. برخى از اين عناوين كلى نيز به عناوين ريز تقسيم شده‌اند؛ مثلا عنوان «اماكن» به شهرها، كوه‌ها، رودها، و نهرها، چاه‌ها و ... و عنوان «طوائف» به قبيله‌ها، امت‌ها، مذهب‌ها و ...
مولف در اين كتاب احوال علماى اثنى عشريه، اعم از فقها و اصولين و متكلمين و مفسرين و مورخين و نسابين و فلاسفه و منطقيان و جغرافى دانان و منجمان و پزشكان و نحويان و صرفيان و علماى بلاغت و معانى و بيان و عروض و مصنفان و كاتبان و ساير ارباب دانش و هنر شيعه را كه از آغاز اسلام تا زمان زندگى و حيات خودش 11733 نفر بوده‌اند، جمع‌آورى كرده و مقام و سابقه خدمت شيعيان را به فرهنگ و تاريخ اسلام، خاطر نشان و جاودانه ساخته است. هم چنين به مسائلى مانند پيدايش مذهب شيعه و شرح باورهاى شيعيان كه همزمان با پيدايش اسلام و برابر با نص آشكار قرآن و تعليمات عاليه اسلامى است، پرداخته و حرف‌ها و گفتارهاى متعصبان و يا مفرضان سياسى و ناآگاهان را بررسى و نقد و رد كرده است و خدمات گرانبهاى دانشوران شيعى را به فرهنگ و تمدن اسلامى با تفضيل و روشنى شرح مى‌دهد.
مولف بيشتر از 50 سال رنج كشيد و در سفر و حضر اوقات خود را در جمع كردن منابع آن صرف نمود. مى‌خواست آن را در 100 مجلد پانصد تا هشتصد صفحه‌اى تاليف كند؛ ولى عمرش به طبع و نشر بيشتر از 33 مجلد كه يك دوره كامل رجال شيعه است، وفا ننمود و اجزاء ديگر، همچنان غير مرتب به صورت يادداشت‌ها و مسودات باقى ماند. پس از وقات او، فرزندش سيد حسن امين، در سال 1403ق، بار ديگر آن كتاب را در ده مجلد به قطع بزرگ در 52 جلد، در بيروت انتشار داد. اين مولف ارجمند با تاليف اين كتاب، بدون هيچ مبالغه، خود را در صف بزرگان علماى رجال و تاريخ اسلام از قبيل ابن حجر عقلانى، خطيب بغدادى، ياقوت حموى و ابن خلكان و ابن عساكر دمشقى قرار داد و در رديف شيخ آقا بزرگ تهرانى صاحب كتاب «الذريعه» و شيخ عبدالحسين امينى تبريزى نجفى صاحب كتاب «الغدير» در مقام رفيع شيعه درخشيد. كتاب ارزشمند اعيان الشيعه در 55 جلد نوشته شده و بارها به چاپ رسيده و در سن 86 سالگى مولف در روز عيد فطر 1370ق به پايان سيده است.
وضعيت كتاب
كتاب، آكنده است از اطلاعاتى كه براى دست يافتن بدان‌ها فهرستى كارا و كليدى راهگشا ضرورى مى‌نموده است. توجه به اين ضرورت فرهنگى و پژوهشى، جناب آقاى سيد حامد حسينى را بر آن داشته است تا با بهره‌ورى از تجربه‌هاى محققان و دستيارى تنى چند از فاضلان به تهيه و تنظيم فهرستهاى فنى و كارامد اين اثر گرانقدر همت گمارد.
منابع
1- مجله آينه پژوهش، آذر و دى 1369 شماره4، عنوان مقاله: فهارس اعيان الشيعه، نويسنده: حامد على الحسينى
2- سايت كتابخانه طهور
وابسته‌ها
پیوندها