ابن سیدالناس، محمد بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - ' الدين' به 'الدين')
    جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ')
     
    (۴۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    <div class="wikiInfo">
    [[پرونده:NUR01512.jpg|بندانگشتی|ابن سید الناس، محمد بن محمد]]
    [[پرونده:NUR01512.jpg|بندانگشتی|ابن سید الناس، محمد بن محمد]]
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    |-
    |-
    ! نام!! data-type='authorName'|ابن سید الناس، محمد بن محمد
    ! نام!! data-type="authorName" |ابن سید الناس، محمد بن محمد
    |-
    |-
    |نام‌های دیگر  
    |نام‌های دیگر  
    |data-type='authorOtherNames'| ابن سید الناس، ابوالفتح فتح الدین محمد بن محمد
    | data-type="authorOtherNames" | ابن سید الناس، ابوالفتح فتح‌الدین محمد بن محمد


    ابن سید الناس، محمد بن احمد
    ابن سید الناس، محمد بن احمد
    |-
    |-
    |نام پدر  
    |نام پدر  
    |data-type='authorfatherName'|
    | data-type="authorfatherName" |محمد
    |-
    |-
    |متولد  
    |متولد  
    |data-type='authorbirthDate'|1273 م
    | data-type="authorbirthDate" |671ق
    |-
    |-
    |محل تولد
    |محل تولد
    |data-type='authorBirthPlace'|
    | data-type="authorBirthPlace" |قاهره
    |-
    |-
    |رحلت  
    |رحلت  
    |data-type='authorDeathDate'|734 هـ.ق یا 1334 م
    | data-type="authorDeathDate" |734ق یا 1334م
    |-
    |-
    |اساتید
    |اساتید
    |data-type='authorTeachers'|
    | data-type="authorTeachers" |شمس‌الدين محمد بن ابراهیم مقدسى
     
    ابوعبدالله محمد بن نصر قرشى
     
    امیر سيف‌الدوله ابوعبدالله محمد بن غسان انصارى
     
    ابوالعباس احمد بن يوسف صوفى سخاوى
    |-
    |-
    |برخی آثار
    |برخی آثار
    |data-type='authorWritings'|
    | data-type="authorWritings" |[[عيون الأثر]]
    |-class='articleCode'
    |- class="articleCode"
    |کد مؤلف
    |کد مؤلف
    |data-type='authorCode'|AUTHORCODE1512AUTHORCODE
    | data-type="authorCode" |AUTHORCODE01512AUTHORCODE
    |}
    |}
    </div>
    </div>


    '''ابوالفتح فتح‌الدين محمد بن محمد يعمرى ربعى''' (671-734ق)، محدث، مورخ، فقيه شافعى، اديب و خطاط مصرى اندلسى الاصل.


    '''ابوالفتح فتح‌الدين محمد بن محمد يعمرى ربعى''' (671-734 ق1273/-1334 م)، محدث، مورخ، فقيه شافعى، اديب و خطاط مصرى اندلسى الاصل.
    ==خاندان==
    خاندان وى كه از قبيلۀ يعمر ربعى و زادگاهشان اشبيليۀ اندلس بود، بيشتر اهل علم و سياست بودند و پس از سقوط اشبيليه در 646 ق1248/‌م به دست مسيحيان مجبور به ترك ديار خود شدند. پدر وى ابوعمرو محمد بن محمد (متوفای 705 ق1305/ م) در تونس و بجايه دانش آموخت و سپس به مصر مهاجرت كرد و کتاب‌هاى مهم و معتبرى همراه خود به آنجا برد.


    خاندان وى كه از قبيلۀ يعمر ربعى و زادگاهشان اشبيليۀ اندلس بود (باسه، 247)، بيشتر اهل علم و سياست بودند ([[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، اعيان، 53/11) و پس از سقوط اشبيليه در 646 ق1248/‌م به دست مسيحيان مجبور به ترك ديار خود شدند (بابسه، 248). پدر وى ابوعمرو محمد بن محمد (د 705 ق1305/ م) در تونس و بجايه دانش آموخت و سپس به مصر مهاجرت كرد و کتابهاى مهم و معتبرى همراه خود به آنجا برد.
    ابوعمرو در اسكندريه، مكه و قاهره به مطالعات خود ادامه داد و سرانجام در قاهره اقامت گزيد و مدتى پس از ابن دقيق العيد به سمت استادى كامليّه انتخاب شد.


    ابوعمرو در اسكندريه، مكه و قاهره به مطالعات خود ادامه داد و سرانجام در قاهره اقامت گزيد و مدتى پس از ابن دقيق العيد به سمت استادى كامليّه انتخاب شد ([[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]]، 424/5-425، 476).
    ==ولادت==
    ابوالفتح در سال 671ق در قاهره زاده شد


    ابوالفتح در قاهره زاده شد و هنوز كودكى بيش نبود كه در مجالس درس عالمان آنجا شركت مى‌جست. در اجازه نامه‌اى كه وى به صلاح‌الدين خليل بن ايبك [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] داده، به صراحت گفته است كه در 675 ق1276/‌م در حالى كه چهار ساله بود، همراه پدر خود در مجالس حديث جمعى از علما شركت مى‌كرد كه از آن جمله شمس‌الدين محمد بن ابراهيم مقدسى را نام برده است ([[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، وافى، 309/1). وى همچنين در بسيارى از صفحات عيون الاثر خود شمارى از استادان و عالمانى را كه در چهار يا پنج سالگى همراه پدر خود در درس آنان شركت كرده، نام برده است كه ابوعبدالله محمد بن نصر قرشى، امير سيف الدوله ابوعبدالله محمد بن غسان انصارى، ابوالعباس احمد بن يوسف صوفى سخاوى، ابوالفضل عبدالرحيم بن يوسف بن يحيى موصلى و ابومحمد عبدالعزيز بن عبدالمنعم حرّانى از آن جمله‌اند (28/1، 36، 60، 81). در 685 ق1286/‌م نزد ابوبكر محمد بن احمد قسطلانى به قرائت و استماع حديث پرداخت و از استادان ديگرى نيز در مصر، اسكندريه، شام و حجاز و ديگر ولايات استماع حديث كرد ([[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، وافى، 290/1). او اصول فقه را نزد ابوالفتح محمد بن على بن وهب قشيرى و نحو را نزد ابن نحاس آموخت (همو، اعيان، 51/11) و فقه را از ابن دقيق العيد فرا گرفت (ابن وردى، 434/2). به گفتۀ [[ذهبى]] شمار استادان وى نزديك به 1000 تن بوده است ([[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، وافى، 291/1). جمعى از محدثان حجاز، عراق، شام، افريقيه و اندلس به او اجازۀ نقل حديث داده‌اند (همان، 309/1-310) و [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] او را در حديث، فقه، نحو، سيره، تاريخ و فنون ديگر سرآمد اقران دانسته است (169/14). وى اغلب با بزرگان معاشرت مى‌كرد ([[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، وافى، 291/1؛[[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]]، 477/5)، ولى نوشته‌اند كه با سفيهان و شراب خواران نيز حشر و نشر داشت و از اين رو مورد ملامت قرار مى‌گرفت (ابن قاضى شهبه، 392/2).
    ==تحصیلات==
    او هنوز كودكى بيش نبود كه در مجالس درس عالمان آنجا شركت مى‌جست. در اجازه نامه‌اى كه وى به صلاح‌الدين خليل بن ايبك [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] داده، به صراحت گفته است كه در 675 ق1276/‌م در حالى كه چهار ساله بود، همراه پدر خود در مجالس حديث جمعى از علما شركت مى‌كرد كه از آن جمله شمس‌الدين محمد بن ابراهیم مقدسى را نام برده است. وى همچنين در بسيارى از صفحات عيون الاثر خود شمارى از استادان و عالمانى را كه در چهار يا پنج سالگى همراه پدر خود در درس آنان شركت كرده، نام برده است كه ابوعبدالله محمد بن نصر قرشى، امیر سيف‌الدوله ابوعبدالله محمد بن غسان انصارى، ابوالعباس احمد بن يوسف صوفى سخاوى، ابوالفضل عبدالرحيم بن يوسف بن يحيى موصلى و ابومحمد عبدالعزيز بن عبدالمنعم حرّانى از آن جمله‌اند. در 685 ق1286/‌م نزد ابوبكر محمد بن احمد قسطلانى به قرائت و استماع حديث پرداخت و از استادان ديگرى نيز در مصر، اسكندريه، شام و حجاز و ديگر ولايات استماع حديث كرد. او اصول فقه را نزد ابوالفتح محمد بن على بن وهب قشيرى و نحو را نزد ابن نحاس آموخت و فقه را از ابن دقيق العيد فرا گرفت. به گفتۀ [[ذهبى]] شمار استادان وى نزدیک به 1000 تن بوده است. جمعى از محدثان حجاز، عراق، شام، افريقيه و اندلس به او اجازۀ نقل حديث داده‌اند و [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] او را در حديث، فقه، نحو، سيره، تاريخ و فنون ديگر سرآمد اقران دانسته است. وى اغلب با بزرگان معاشرت مى‌كرد، ولى نوشته‌اند كه با سفيهان و شراب خواران نيز حشر و نشر داشت و از این رو مورد ملامت قرار مى‌گرفت.


    [[ذهبى]] او را در آنچه نقل كرده، ثبت و صاحب بصيرت نوشته (تذكرة، 1503/4) و در سيره و رجال و لغت فردى آگاه به شمار مى‌آورده است (همو، ذيول، 99/4). ابن سيد الناس در شعر و ادب نيز از استعدادى وافر برخوردار بود، چنانكه [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] اشعار وى را مورد ستايش قرار داده است (وافى، 293/1). اشعار وى در مدح پيامبر(ص) و بزرگان قاهره و دوستانش و در خصوص مطالب متنوع ديگر است. وى خود برخى از اشعارش را براى [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] خوانده است ([[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، وافى، 302/1-305). [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] ابيات بسيارى از او را در وافى (293/1-300) و اعيان (66/1-92) آورده كه به صورت مكاتبۀ بين آنان رد و بدل شده است. ابن شاكر در عيون (486-488) و فوات (288/3-292) و سبكى (270/9-272) و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] (480/5-481) و مقرى (596/2) نيز بسيارى از اشعار وى را نقل كرده‌اند. او در خط نيز استادى ماهر و زبردست ([[ذهبى]]، ذيول، 9/4) و در قرائت و کتابت بسيار سريع بود، چنانكه كلام الله مجيد را در يك جمعه نوشت و کتاب سيرۀ خود را در عرض 20 روز به پايان برد ([[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، وافى، 290/1-293).
    [[ذهبى]] او را در آنچه نقل كرده، ثبت و صاحب بصيرت نوشته و در سيره و رجال و لغت فردى آگاه به شمار مى‌آورده است. ابن سيد‌ ‎الناس در شعر و ادب نيز از استعدادى وافر برخوردار بود، چنانكه [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] اشعار وى را مورد ستايش قرار داده است. اشعار وى در مدح پيامبر(ص) و بزرگان قاهره و دوستانش و در خصوص مطالب متنوع ديگر است. وى خود برخى از اشعارش را برای [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] خوانده است. [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] ابيات بسيارى از او را در وافى و اعيان آورده كه به صورت مكاتبۀ بين آنان رد و بدل شده است. ابن شاكر در عيون و فوات و سبکی و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] و مقرى نيز بسيارى از اشعار وى را نقل كرده‌اند. او در خط نيز استادى ماهر و زبردست و در قرائت و کتابت بسيار سريع بود، چنانكه كلام الله مجيد را در یک جمعه نوشت و کتاب سيرۀ خود را در عرض 20 روز به پایان برد.


    ابن سيد الناس در كنار مطالعات علمى سمت استادى مدرسۀ ظاهريه و ابن حليقه (در كنار بركة الفيل) و مسجد الرصد را نيز به عهده داشت و خطيب جامع الخندق نيز بود و از اين راه حقوقى دريافت مى‌كرد. وى از شهر صفد و گويا از حلب نيز مستمرى داشت (همان، 291/1-292). جمع بسيارى از شاميان و مصريان و غير آنها از وى استماع حديث كرده و در درس وى شركت كرده‌اند (همو، اعيان، 51/11). از مشاهير شاگردان وى مى‌توان شمس‌الدين [[ذهبى]] را نام برد كه در تذكرة الحفاظ (1503/34) ابن سيد الناس را در شمار شيوخ خود نام برده است. [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] نيز کتابهاى ابن سيد الناس را در نزد وى قرائت و استماع كرده است ([[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، وافى، 292/1، 293، 305-310).
    ابن سيد‌ ‎الناس در كنار مطالعات علمى سمت استادى مدرسۀ ظاهريه و ابن حليقه (در كنار بركة الفيل) و مسجد الرصد را نيز به عهده داشت و خطیب جامع الخندق نيز بود و از این راه حقوقى دريافت مى‌كرد. وى از شهر صفد و گویا از حلب نيز مستمرى داشت. جمع بسيارى از شامیان و مصريان و غير آنها از وى استماع حديث كرده و در درس وى شركت كرده‌اند. از مشاهير شاگردان وى مى‌توان شمس‌الدين [[ذهبى]] را نام برد كه در تذكرة الحفاظ ابن سيد‌ ‎الناس را در شمار شيوخ خود نام برده است. [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] نيز کتاب‌هاى ابن سيد‌ ‎الناس را در نزد وى قرائت و استماع كرده است.


    امير علم‌الدين دوادارى او را نزد سلطان ملك منصور حسام‌الدين لاجين برد و سلطان هنگامى كه خط زيباى وى را ديد، به او پيشنهاد كرد كه در ديوان انشا به خدمت مشغول شود و حقوقى نيز براى او تعيين كرد، اما او از خدمت در ديوان انشا عذر خواست، ولى مقررى را تا هنگام مرگ دريافت مى‌كرد (همان، 291/1-292).
    امیر علم‌الدين دوادارى او را نزد سلطان ملك منصور حسام‌الدين لاجين برد و سلطان هنگامى كه خط زيباى وى را ديد، به او پيشنهاد كرد كه در ديوان انشا به خدمت مشغول شود و حقوقى نيز برای او تعيين كرد، اما او از خدمت در ديوان انشا عذر خواست، ولى مقررى را تا هنگام مرگ دريافت مى‌كرد.


    ابن سيد الناس به مرگ ناگهانى در قاهره درگذشت ([[ذهبى]]، تذكرة، 1503/4؛همو، ذيول، 99/4). جمع بسيارى از قضات، امرا، فقها و لشكريان و ديگر مردم در تشييع جنازۀ وى شركت كردند و قاضى القضات جلال‌الدين قزوينى بر وى نماز گزارد و او را در قرافه به خاك سپردند ([[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، اعيان، 53/11). [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] كه آن هنگام در دمشق به سر مى‌برد، چكامه‌اى بلند و سوزناك در رثاى وى سرود (وافى، 300/1-302). ابن سيد الناس داراى کتابخانه‌اى مهم و غنى بوده است كه غالب آنها به وسيلۀ پدرش از تونس به مصر آورده شده بود (همان، 292/1). او از يادداشتهاى پدر بزرگ خويش مخصوصا در تدوين کتاب معروف خود عيون الاثر استفاده كرده و به اين مطلب در همين کتاب اشاره كرده است (302/1).
    وفات
     
    ابن سيد‌ ‎الناس در سال 734ق به مرگ ناگهانى در قاهره درگذشت. جمع بسيارى از قضات، امرا، فقها و لشكريان و ديگر مردم در تشييع جنازۀ وى شركت كردند و قاضى القضات جلال‌الدين قزوینى بر وى نماز گزارد و او را در قرافه به خاک سپردند. [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] كه آن هنگام در دمشق به سر مى‌برد، چكامه‌اى بلند و سوزناك در رثاى وى سرود. ابن سيد‌ ‎الناس داراى کتابخانه‌اى مهم و غنى بوده است كه غالب آنها به وسيلۀ پدرش از تونس به مصر آورده شده بود. او از يادداشتهاى پدر بزرگ خویش مخصوصاً در تدوین کتاب معروف خود عيون الاثر استفاده كرده و به این مطلب در همین کتاب اشاره كرده است.


    ==آثار==
    ==آثار==


    الف-چاپى
    الف-چاپى
    #بشرى اللبيب في ذكرى الحبيب، كه قصايدى است در مدح پيامبر اسلام(ص) و قسمتى از آن به كوشش كوزگارتن (H. G. L. Kosegarten) در 1815‌م در اشترالزوند(Stralsund) آلمان به چاپ رسيده است.
    #بشرى اللبيب في ذكرى الحبيب، كه قصايدى است در مدح پيامبر اسلام(ص) و قسمتى از آن به كوشش كوزگارتن (H. G. L. Kosegarten) در 1815‌م در اشترالزوند(Stralsund) آلمان به چاپ رسيده است.
    #عيون الاثر في فنون المغازى و الشمائل و السير، اين کتاب، چنانكه از نامش پيداست، در سيرۀ پيامبر اكرم است و بيشتر شهرت ابن سيد الناس مرهون همين کتاب است، مؤلف در مقدمۀ کتاب متذكر شده كه در اين مجموعه بهترين قسمت‌هاى مندرج در سيره‌ها را برگزيده و آنها را به ترتيب تاريخ وقوع حوادث به دنبال هم قرار داده است (5/1-6). او از آثار بسيارى در تدوين سيرۀ خود استفاده كرده كه صحاح سته، سيرۀ ابن اسحاق، مغازى واقدى، [[الطبقات الكبری (دار الكتب العلمية)|طبقات ابن سعد]] و معجم الكبير طبرانى از آن جمله‌اند (همو، 342/2-347). با مطالعۀ کتاب به خوبى روشن مى‌شود كه ابن سيد الناس تا آنجا كه امكان داشته، حوادث را شرح داده و از نقل مطالب ضعيف دورى گزيده و گاهى حوادث را تحليل كرده است.
    #عيون الاثر في فنون المغازى و الشمائل و السير، این کتاب، چنانكه از نامش پيداست، در سيرۀ پيامبر اكرم است و بيشتر شهرت ابن سيد‌ ‎الناس مرهون همین کتاب است، مؤلف در مقدمۀ کتاب متذكر شده كه در این مجموعه بهترين قسمت‌هاى مندرج در سيره‌ها را برگزيده و آنها را به ترتيب تاريخ وقوع حوادث به دنبال هم قرار داده است. او از آثار بسيارى در تدوین سيرۀ خود استفاده كرده كه صحاح سته، سيرۀ ابن اسحاق، مغازى واقدى، [[الطبقات الكبری (دار الكتب العلمية)|طبقات ابن سعد]] و معجم الكبير طبرانى از آن جمله‌اند. با مطالعۀ کتاب به خوبى روشن مى‌شود كه ابن سيد‌ ‎الناس تا آنجا كه امكان داشته، حوادث را شرح داده و از نقل مطالب ضعيف دورى گزيده و گاهى حوادث را تحليل كرده است.
    #:وى بر صحت يك موضوع و يا رد آن استدلال نيز كرده و از اين رو سيرۀ وى نه تنها تاريخ نقلى، بلكه گه گاه اثرى تحليلى است. عيون الاثر در قاهره در 1356 ق1937/‌م و در دمشق در 1358 ق1939/‌م به چاپ رسيده است. بر اين کتاب شروحى نوشته شده است كه يكى از آنها از ابوعبدالله عز‌الدين محمد بن ابوبكر بن جماعۀ كنانى (د 819 ق1416/ م) است و نسخه‌اى خطى از آن در فلسطين به خط مؤلف موجود است (منجد، 44). ديگرى نور النبراس از برهان‌الدين ابراهيم بن محمد بن خليل طرابلسى معروف به سبط ابن العجمى است كه نسخه‌هايى از آن در کتابخانه‌هاى خديويه (خديويه، 172/5) و ازهريه (ازهريه، 597/5) موجود است. چنانكه يكى از ناسخان کتاب در پايان جلد دوم يادآورى كرده، فتح‌الدين نابلسى نيز اين کتاب را در 3 جلد به نظم در آورده است.
    #:وى بر صحت یک موضوع و يا رد آن استدلال نيز كرده و از این رو سيرۀ وى نه تنها تاريخ نقلى، بلكه گه گاه اثرى تحليلى است. عيون الاثر در قاهره در 1356 ق1937/‌م و در دمشق در 1358 ق1939/‌م به چاپ رسيده است. بر این کتاب شروحى نوشته شده است كه یکى از آنها از ابوعبدالله عز‌الدين محمد بن ابوبكر بن جماعۀ كنانى (متوفای 819 ق1416/ م) است و نسخه‌اى خطى از آن در فلسطين به خط مؤلف موجود است. ديگرى نور النبراس از برهان‌الدين ابراهیم بن محمد بن خليل طرابلسى معروف به سبط ابن العجمى است كه نسخه‌هایى از آن در کتابخانه‌هاى خديویه و ازهريه موجود است. چنانكه یکى از ناسخان کتاب در پایان جلد دوم يادآورى كرده، فتح‌الدين نابلسى نيز این کتاب را در 3 جلد به نظم در آورده است.
    #المقامات العليّة في الكرامات الجليّة، كه به كوشش عفت وصال حمزه در 1986‌م در بيروت به چاپ رسيده است.
    #المقامات العليّة في الكرامات الجليّة، كه به كوشش عفت وصال حمزه در 1986‌م در بيروت به چاپ رسيده است.


    ب-خطى:
    ب-خطى:


    #اجوبة على اسئلة في الحديث و غيره، كه احتمالا همان الدر النثير على اجوبة الشيخ ابى الحسن الصغير است كه بغدادى (453/1) به آن اشاره مى‌كند. نسخه‌اى از اين کتاب در کتابخانۀ اسكوريال (لطفى، 4/2) موجود است.
    #اجوبة على اسئلة في الحديث و غيره، كه احتمالا همان الدر النثير على اجوبة الشيخ ابى الحسن الصغير است كه بغدادى به آن اشاره مى‌كند. نسخه‌اى از این کتاب در کتابخانۀ اسكوريال موجود است.
    #الادوية المفردة، كه نسخه‌اى از آن در دار الكتب الوطنيۀ تونس (محمد عزت، 18) موجود است.
    #الادویة المفردة، كه نسخه‌اى از آن در دار الكتب الوطنيۀ تونس موجود است.
    #شرح جامع الترمذى، اثرى ناتمام كه گويا بعدها به وسيلۀ زين‌الدين ابوالفضل عراقى تكميل شده است (اسنوى، 511/2). نسخه‌اى از ديباچۀ آن در کتابخانۀ گوتا (پرچم، شم‍ (76) 2) موجود است. نيز احتمال دارد نسخۀ موجود در کتابخانۀ برلين شم‍ 1250 مربوط به همين کتاب باشد (/169 GAL, S, I ;آلوارت، 39/ II).  
    #شرح جامع الترمذى، اثرى ناتمام كه گویا بعدها به وسيلۀ زين‌الدين ابوالفضل عراقى تكمیل شده است. نسخه‌اى از ديباچۀ آن در کتابخانۀ گوتا موجود است. نيز احتمال دارد نسخۀ موجود در کتابخانۀ برلين شم‍ 1250 مربوط به همین کتاب باشد.  
    #عدة المعاد في عروض «بانت سعاد» كعب بن زهير در مدح پيامبر(ص) كه نسخه‌اى از آن در دار الكتب قاهره موجود است (/77 GAL , S, II).  
    #عدة المعاد في عروض «بانت سعاد» كعب بن زهير در مدح پيامبر(ص) كه نسخه‌اى از آن در دار الكتب قاهره موجود است.  
    #القصيدة العينية و القصيدة اللاميه، با شرح آن كه نسخه‌اى از اين دو در رامپور موجود است (همانجا).  
    #القصيدة العينية و القصيدة اللامیه، با شرح آن كه نسخه‌اى از این دو در رامپور موجود است.  
    #قصايدى با عنوان منح المدح كه نسخه‌اى از آن در کتابخانۀ شهيد على (همانجا)، نسخه‌اى ديگر در دانشگاه ييل (نموى، 128) نگهدارى مى‌شود. همچنين قصيده يا قصايدى از وى در يك مجموعۀ شعرى در موزۀ عراق يافت مى‌شود (نقشبندى، 549).  
    #قصايدى با عنوان منح المدح كه نسخه‌اى از آن در کتابخانۀ شهيد على، نسخه‌اى ديگر در دانشگاه ييل نگهدارى مى‌شود. همچنين قصيده يا قصايدى از وى در یک مجموعۀ شعرى در موزۀ عراق يافت مى‌شود.  
    #نور العيون في تلخيص سيرة الامين المأمون، كه خلاصه‌اى از کتاب عيون الاثر است و گاهى از آن به نام السيرة الصغرى ياد مى‌شود، چنانكه از عيون الاثر با عنوان السيرة الكبرى ياد كرده‌اند. نسخه‌هايى از اين کتاب در کتابخانه‌هاى خديويۀ مصر (خديويه، 172/5)، ازهريه (ازهريه، 597/5)، توپكايى سرايى (423-/422 TS, III) و انستيتوى خاورشناسى شوروى (خالدوف، /436 I) موجود است (در مورد ديگر نسخ نك‍: /85 GAL, S, II). همچنين اجازه نامه‌اى از ابن سيد الناس به صلاح‌الدين [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] در کتابخانۀ برلين وجود دارد (آلوارت، /57 II) كه احتمال دارد، همان اجازۀ مندرج در وافى، (305/1-311) باشد.
    #نور العيون في تلخيص سيرة الامین المأمون، كه خلاصه‌اى از کتاب عيون الاثر است و گاهى از آن به نام السيرة الصغرى ياد مى‌شود، چنانكه از عيون الاثر با عنوان السيرة الكبرى ياد كرده‌اند. نسخه‌هایى از این کتاب در کتابخانه‌هاى خديویۀ مصر، ازهريه، توپكايى سرايى و انستيتوى خاورشناسى شوروى موجود است. همچنين اجازه نامه‌اى از ابن سيد‌ ‎الناس به صلاح‌الدين [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] در کتابخانۀ برلين وجود دارد كه احتمال دارد، همان اجازۀ مندرج در وافى، باشد.


    [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] در وافى (293/1) به يك رشته مكاتبات ادبى به نظم و نثر بين خود و ابن سيد الناس نيز اشاره كرده است.
    [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] در وافى به یک رشته مكاتبات ادبى به نظم و نثر بين خود و ابن سيد‌ ‎الناس نيز اشاره كرده است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/1932 رفیعی، علی، ج3، ص730-732]</ref>.
    ==پانویس==
    <references/>


    ==مآخذ==
    ==منابع مقاله==
    [https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/1932 رفیعی، علی، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374]


    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] عسقلانى، احمد بن على، الدرر الكامنة، حيدر آباد دكن، 1396 ق/ 1976 م؛ ابن سيد الناس، محمد بن محمد، عيون الاثر في فنون المغازى و الشمائل و السير، بيروت، 1974 م؛ ابن شاكر كتبى، محمد، عيون التواريخ، نسخۀ عكسى موجود در مركز؛همو، فوات الوفيات، به كوشش [[عباس، احسان|احسان عباس]]، بيروت، 1973 م؛ ابن قاضى شهبه، ابوبكر بن احمد، طبقات الشافعية، به كوشش عبدالعليم خان، حيدر آباد دكن، 1399 ق/ 1979 م، ابن ثير، البداية، ابن وردى، [[ابن وردی، عمر بن مظفر (زین‌الدین)|عمر بن مظفر]]، تتمة المختصر في اخبار البر، به كوشش احمد رفعت بدراوى، بيروت، 1389 ق1970/ م؛ ازهريه، فهرست؛ اسنوى، عبدالرحيم بن حسن، طبقات الشافعية، به كوشش عبدالله الجبورى، بغداد، 1391 ق؛ بغدادى، ايضاح؛ خديويه، فهرست؛[[ذهبى]]، شمس‌الدين محمد، تذكرة الحفاظ، بيروت، 1377 ق؛همو، ذيول العبر، به كوشش محمد سعيد بن بسيونى زغلول، بيروت، 1405 ق/ 1985 م؛سبكى، عبدالوهاب بن على، طبقات الشافعية الكبرى، به كوشش محمود محمد الطناحى و عبدالفتاح محمد الحلو، قاهره، 1383 ق1964/ م؛[[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]]، خليل بن ايبك، اعيان العصر (خطى)، شم‍ 1217، احمد ثالث، تركيه؛همو، الوافى بالوفيات، به كوشش هلموت ريتر، ويسبادن، 1381 ق1962/ م؛لطفى، عبدالبديع، فهرس المخطوطات المصورة (التاريخ)، عراق، 1956 م، محمد عزت عمر، فهرس المخطوطات المصورة، (ملحق)، حلب، 1404 ق1986/ م؛مقرى تلمسانى، احمد بن محمد، [[نفح الطیب من غصن الأندلس الرطیب|نفح الطيب]]، به كوشش [[عباس، احسان|احسان عباس]]، بيروت، 1388 ق1968/ م، منجد، صلاح‌الدين، المخطوطات العربية في فلسطين بيروت، دار الكتب الجديد؛نقشبندى، اسامة ناصر، مخطوطات الادب في المتحف العراقى، عراق، معهد المخطوطات العربية؛نيز:
    Library, New Haven,1956; persch. ,; TS.
    Manuscripts in the Yale University
    Gal; GAL, S; Khalidev; Nemoy, L., Arabic
    Nas , Le Museon , Louvain, 1886 , vol. V ;
    Ahlwardt; Basset. R. , une elegied , Ibnsaiden
    به نقل از دائرةالمعارف بزرگ اسلامى ج 3
    == وابسته‌ها ==
    {{وابسته‌ها}}


    [[عیون الأثر]]  
    [[عیون الأثر]]  


    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:زندگی‌نامه]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۵۸

    ابن سید الناس، محمد بن محمد
    نام ابن سید الناس، محمد بن محمد
    نام‌های دیگر ابن سید الناس، ابوالفتح فتح‌الدین محمد بن محمد

    ابن سید الناس، محمد بن احمد

    نام پدر محمد
    متولد 671ق
    محل تولد قاهره
    رحلت 734ق یا 1334م
    اساتید شمس‌الدين محمد بن ابراهیم مقدسى

    ابوعبدالله محمد بن نصر قرشى

    امیر سيف‌الدوله ابوعبدالله محمد بن غسان انصارى

    ابوالعباس احمد بن يوسف صوفى سخاوى

    برخی آثار عيون الأثر
    کد مؤلف AUTHORCODE01512AUTHORCODE

    ابوالفتح فتح‌الدين محمد بن محمد يعمرى ربعى (671-734ق)، محدث، مورخ، فقيه شافعى، اديب و خطاط مصرى اندلسى الاصل.

    خاندان

    خاندان وى كه از قبيلۀ يعمر ربعى و زادگاهشان اشبيليۀ اندلس بود، بيشتر اهل علم و سياست بودند و پس از سقوط اشبيليه در 646 ق1248/‌م به دست مسيحيان مجبور به ترك ديار خود شدند. پدر وى ابوعمرو محمد بن محمد (متوفای 705 ق1305/ م) در تونس و بجايه دانش آموخت و سپس به مصر مهاجرت كرد و کتاب‌هاى مهم و معتبرى همراه خود به آنجا برد.

    ابوعمرو در اسكندريه، مكه و قاهره به مطالعات خود ادامه داد و سرانجام در قاهره اقامت گزيد و مدتى پس از ابن دقيق العيد به سمت استادى كامليّه انتخاب شد.

    ولادت

    ابوالفتح در سال 671ق در قاهره زاده شد

    تحصیلات

    او هنوز كودكى بيش نبود كه در مجالس درس عالمان آنجا شركت مى‌جست. در اجازه نامه‌اى كه وى به صلاح‌الدين خليل بن ايبك صفدى داده، به صراحت گفته است كه در 675 ق1276/‌م در حالى كه چهار ساله بود، همراه پدر خود در مجالس حديث جمعى از علما شركت مى‌كرد كه از آن جمله شمس‌الدين محمد بن ابراهیم مقدسى را نام برده است. وى همچنين در بسيارى از صفحات عيون الاثر خود شمارى از استادان و عالمانى را كه در چهار يا پنج سالگى همراه پدر خود در درس آنان شركت كرده، نام برده است كه ابوعبدالله محمد بن نصر قرشى، امیر سيف‌الدوله ابوعبدالله محمد بن غسان انصارى، ابوالعباس احمد بن يوسف صوفى سخاوى، ابوالفضل عبدالرحيم بن يوسف بن يحيى موصلى و ابومحمد عبدالعزيز بن عبدالمنعم حرّانى از آن جمله‌اند. در 685 ق1286/‌م نزد ابوبكر محمد بن احمد قسطلانى به قرائت و استماع حديث پرداخت و از استادان ديگرى نيز در مصر، اسكندريه، شام و حجاز و ديگر ولايات استماع حديث كرد. او اصول فقه را نزد ابوالفتح محمد بن على بن وهب قشيرى و نحو را نزد ابن نحاس آموخت و فقه را از ابن دقيق العيد فرا گرفت. به گفتۀ ذهبى شمار استادان وى نزدیک به 1000 تن بوده است. جمعى از محدثان حجاز، عراق، شام، افريقيه و اندلس به او اجازۀ نقل حديث داده‌اند و ابن كثير او را در حديث، فقه، نحو، سيره، تاريخ و فنون ديگر سرآمد اقران دانسته است. وى اغلب با بزرگان معاشرت مى‌كرد، ولى نوشته‌اند كه با سفيهان و شراب خواران نيز حشر و نشر داشت و از این رو مورد ملامت قرار مى‌گرفت.

    ذهبى او را در آنچه نقل كرده، ثبت و صاحب بصيرت نوشته و در سيره و رجال و لغت فردى آگاه به شمار مى‌آورده است. ابن سيد‌ ‎الناس در شعر و ادب نيز از استعدادى وافر برخوردار بود، چنانكه صفدى اشعار وى را مورد ستايش قرار داده است. اشعار وى در مدح پيامبر(ص) و بزرگان قاهره و دوستانش و در خصوص مطالب متنوع ديگر است. وى خود برخى از اشعارش را برای صفدى خوانده است. صفدى ابيات بسيارى از او را در وافى و اعيان آورده كه به صورت مكاتبۀ بين آنان رد و بدل شده است. ابن شاكر در عيون و فوات و سبکی و ابن حجر و مقرى نيز بسيارى از اشعار وى را نقل كرده‌اند. او در خط نيز استادى ماهر و زبردست و در قرائت و کتابت بسيار سريع بود، چنانكه كلام الله مجيد را در یک جمعه نوشت و کتاب سيرۀ خود را در عرض 20 روز به پایان برد.

    ابن سيد‌ ‎الناس در كنار مطالعات علمى سمت استادى مدرسۀ ظاهريه و ابن حليقه (در كنار بركة الفيل) و مسجد الرصد را نيز به عهده داشت و خطیب جامع الخندق نيز بود و از این راه حقوقى دريافت مى‌كرد. وى از شهر صفد و گویا از حلب نيز مستمرى داشت. جمع بسيارى از شامیان و مصريان و غير آنها از وى استماع حديث كرده و در درس وى شركت كرده‌اند. از مشاهير شاگردان وى مى‌توان شمس‌الدين ذهبى را نام برد كه در تذكرة الحفاظ ابن سيد‌ ‎الناس را در شمار شيوخ خود نام برده است. صفدى نيز کتاب‌هاى ابن سيد‌ ‎الناس را در نزد وى قرائت و استماع كرده است.

    امیر علم‌الدين دوادارى او را نزد سلطان ملك منصور حسام‌الدين لاجين برد و سلطان هنگامى كه خط زيباى وى را ديد، به او پيشنهاد كرد كه در ديوان انشا به خدمت مشغول شود و حقوقى نيز برای او تعيين كرد، اما او از خدمت در ديوان انشا عذر خواست، ولى مقررى را تا هنگام مرگ دريافت مى‌كرد.

    وفات

    ابن سيد‌ ‎الناس در سال 734ق به مرگ ناگهانى در قاهره درگذشت. جمع بسيارى از قضات، امرا، فقها و لشكريان و ديگر مردم در تشييع جنازۀ وى شركت كردند و قاضى القضات جلال‌الدين قزوینى بر وى نماز گزارد و او را در قرافه به خاک سپردند. صفدى كه آن هنگام در دمشق به سر مى‌برد، چكامه‌اى بلند و سوزناك در رثاى وى سرود. ابن سيد‌ ‎الناس داراى کتابخانه‌اى مهم و غنى بوده است كه غالب آنها به وسيلۀ پدرش از تونس به مصر آورده شده بود. او از يادداشتهاى پدر بزرگ خویش مخصوصاً در تدوین کتاب معروف خود عيون الاثر استفاده كرده و به این مطلب در همین کتاب اشاره كرده است.

    آثار

    الف-چاپى

    1. بشرى اللبيب في ذكرى الحبيب، كه قصايدى است در مدح پيامبر اسلام(ص) و قسمتى از آن به كوشش كوزگارتن (H. G. L. Kosegarten) در 1815‌م در اشترالزوند(Stralsund) آلمان به چاپ رسيده است.
    2. عيون الاثر في فنون المغازى و الشمائل و السير، این کتاب، چنانكه از نامش پيداست، در سيرۀ پيامبر اكرم است و بيشتر شهرت ابن سيد‌ ‎الناس مرهون همین کتاب است، مؤلف در مقدمۀ کتاب متذكر شده كه در این مجموعه بهترين قسمت‌هاى مندرج در سيره‌ها را برگزيده و آنها را به ترتيب تاريخ وقوع حوادث به دنبال هم قرار داده است. او از آثار بسيارى در تدوین سيرۀ خود استفاده كرده كه صحاح سته، سيرۀ ابن اسحاق، مغازى واقدى، طبقات ابن سعد و معجم الكبير طبرانى از آن جمله‌اند. با مطالعۀ کتاب به خوبى روشن مى‌شود كه ابن سيد‌ ‎الناس تا آنجا كه امكان داشته، حوادث را شرح داده و از نقل مطالب ضعيف دورى گزيده و گاهى حوادث را تحليل كرده است.
      وى بر صحت یک موضوع و يا رد آن استدلال نيز كرده و از این رو سيرۀ وى نه تنها تاريخ نقلى، بلكه گه گاه اثرى تحليلى است. عيون الاثر در قاهره در 1356 ق1937/‌م و در دمشق در 1358 ق1939/‌م به چاپ رسيده است. بر این کتاب شروحى نوشته شده است كه یکى از آنها از ابوعبدالله عز‌الدين محمد بن ابوبكر بن جماعۀ كنانى (متوفای 819 ق1416/ م) است و نسخه‌اى خطى از آن در فلسطين به خط مؤلف موجود است. ديگرى نور النبراس از برهان‌الدين ابراهیم بن محمد بن خليل طرابلسى معروف به سبط ابن العجمى است كه نسخه‌هایى از آن در کتابخانه‌هاى خديویه و ازهريه موجود است. چنانكه یکى از ناسخان کتاب در پایان جلد دوم يادآورى كرده، فتح‌الدين نابلسى نيز این کتاب را در 3 جلد به نظم در آورده است.
    3. المقامات العليّة في الكرامات الجليّة، كه به كوشش عفت وصال حمزه در 1986‌م در بيروت به چاپ رسيده است.

    ب-خطى:

    1. اجوبة على اسئلة في الحديث و غيره، كه احتمالا همان الدر النثير على اجوبة الشيخ ابى الحسن الصغير است كه بغدادى به آن اشاره مى‌كند. نسخه‌اى از این کتاب در کتابخانۀ اسكوريال موجود است.
    2. الادویة المفردة، كه نسخه‌اى از آن در دار الكتب الوطنيۀ تونس موجود است.
    3. شرح جامع الترمذى، اثرى ناتمام كه گویا بعدها به وسيلۀ زين‌الدين ابوالفضل عراقى تكمیل شده است. نسخه‌اى از ديباچۀ آن در کتابخانۀ گوتا موجود است. نيز احتمال دارد نسخۀ موجود در کتابخانۀ برلين شم‍ 1250 مربوط به همین کتاب باشد.
    4. عدة المعاد في عروض «بانت سعاد» كعب بن زهير در مدح پيامبر(ص) كه نسخه‌اى از آن در دار الكتب قاهره موجود است.
    5. القصيدة العينية و القصيدة اللامیه، با شرح آن كه نسخه‌اى از این دو در رامپور موجود است.
    6. قصايدى با عنوان منح المدح كه نسخه‌اى از آن در کتابخانۀ شهيد على، نسخه‌اى ديگر در دانشگاه ييل نگهدارى مى‌شود. همچنين قصيده يا قصايدى از وى در یک مجموعۀ شعرى در موزۀ عراق يافت مى‌شود.
    7. نور العيون في تلخيص سيرة الامین المأمون، كه خلاصه‌اى از کتاب عيون الاثر است و گاهى از آن به نام السيرة الصغرى ياد مى‌شود، چنانكه از عيون الاثر با عنوان السيرة الكبرى ياد كرده‌اند. نسخه‌هایى از این کتاب در کتابخانه‌هاى خديویۀ مصر، ازهريه، توپكايى سرايى و انستيتوى خاورشناسى شوروى موجود است. همچنين اجازه نامه‌اى از ابن سيد‌ ‎الناس به صلاح‌الدين صفدى در کتابخانۀ برلين وجود دارد كه احتمال دارد، همان اجازۀ مندرج در وافى، باشد.

    صفدى در وافى به یک رشته مكاتبات ادبى به نظم و نثر بين خود و ابن سيد‌ ‎الناس نيز اشاره كرده است.[۱].

    پانویس

    1. ↑ رفیعی، علی، ج3، ص730-732

    منابع مقاله

    رفیعی، علی، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=ابن_سیدالناس،_محمد_بن_محمد&oldid=667998»