ابن عسکر، محمد بن علی

ابن‌عسکر، محمد بن علی

نام	ابن‌عسکر، محمد بن علی
نام های دیگر	اب‍ن ع‍س‍ک‍ر، اب‍و ع‍ب‍دال‍ل‍ه‌ م‍ح‍م‍د
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	636 هـ.ق
اساتید
برخی آثار	أعلام مالقة ‏تاریخ اعلام مالقه
کد مؤلف	AUTHORCODE5094AUTHORCODE

«ابن عسكر، ابوعبدالله محمد بن على»، (584 - 636ق)، راوى، فقيه، مورخ و اديب عصر موحدون اندلس است. خاندان وى در روستايى در غرب مالقه ساكن بودند، اما او خود در مالقه پرورش يافت و نزد استادان آن ديار از جمله ابوالحجاج بن شيخ، ابوالقاسم بن سمجون، ابوالحسن بن شقورى و ابن حوط‌الله حديث شنيد. نظر به اعتبار و شهرت گسترده‌اى كه كسب كرده بود، توانست از بسيارى از علماى اندلس و مغرب، چون ابوالحسن على بن احمد جيانى و عبدالله بن احمد بن قدامه و حتى برخى از علماى مشرق اجازه روايت دريافت كند. سپس خود به گروهى از مردم بغداد، بنا به تقاضاى آنان، اجازه روايت داد. كسانى كه در شمار استادان او بوده‌اند، بسيارند و مراكشى نام 17 تن از آنان را برشمرده است. بااين‌حال، او از اينكه نتوانسته از درس ساير بزرگان و دانشمندان عصر خود بهره گيرد، اظهار تأسف كرده است.

وى مدتى منشى ابوعبدالله محمد بن حسن نباهى در امر قضا بود و پس از چندى در زمان انتقال حكومت مالقه از بنى هود به بنى احمر، نيابت قضا به او سپرده شد و در 635ق، به‌رغم ميل باطنى‌اش رسماً رياست آن را به عهده گرفت و تا پايان عمر در اين سمت باقى ماند. عدالت و داورى صحيح او در صدور احكام، مورد ستايش بسيار قرار گرفته است. ابن ابار گويد: وى دو بار منصب قضا را در مالقه به عهده گرفته است.

ابن عسكر در فقه، حديث و قرائت قرآن نيز تبحر داشت و مجالس درس وى مورد استقبال بسيارى از بزرگان آن روزگار بود. ابوبكر بن حبيش و ابن سعيد اندلسى از جمله كسانى بوده‌اند كه از محضر درس او بهره برده‌اند. برخى، از جمله ابوبكر بن خميس، ابوبكر بن ابى‌العيون و ابوعبدالله بن برى از او روايت كرده‌اند.

ابن عسكر سروده‌هايى نيز داشته است و مضمون بيشتر اشعار او مدح و تغزل و يا درباره اجازه‌هايى است كه گرفته يا به ديگران داده است و در همه آنها آثار تكلف و تصنع جلوه‌گر است؛ چنان‌كه شعر او را بايد از نوع «شعر علما» دانست.

آثار

1. الإكمال و الإتمام في صلة الأعلام يا مطلع الأنوار و نزهة البصائر و الأبصار (ذيلى است بر کتاب مفقود «الإعلام بمحاسن (بمجالس) الأعلام من أهل مالقة الكرام»، نوشته اديب گمنام اصبغ بن على بن ابى‌العباس)؛
2. التكملة و الإتمام لکتاب التعريف و الإعلام (ذيلى است بر کتاب «التعريف و الإعلام» عبدالرحمان بن ابى‌الحسن سهيلى در معرفى اشخاص و گروه‌هايى كه برخى از آيات قرآن درباره آنان نازل شده است).

آثار يافت‌نشده:

1. الجزء المختصر في السلو عن ذهاب البصر؛
2. رساله ادّخارِ الصبر في افتخار القصر و القبر؛
3. شرح الآيات التي استشهد بها سيبويه؛
4. شفاء العلة في سمت القبلة؛
5. المشرع الروي في الزيادة على غريبي الهروي؛
6. نزهة الناظر في مناقب عمار بن ياسر.

کتابى هم در انساب بنى سعيد و مناقب آنان به وى نسبت داده‌اند.

مجموعه‌اى مشتمل بر 40 حديث نيز داشته است كه سلسله سند هريك از آنها به يكى از صحابه ختم مى‌شده كه نامش با نام شيخ خود او يكى بوده است و اين خود بيانگر وسعت معلومات وى در علم حديث است.

منابع مقاله

برگرفته از دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، جلد 4، ص 299 به قلم على رفيعى.

وابسته‌ها

أعلام مالقة

تاريخ أعلام مالقة