نمایش مبدأ برای اخبار سلاجقه روم، با متن کامل مختصر سلجوقنامه ابن بی‌بی

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR11374J1.jpg
| عنوان =اخبار سلاجقه روم. با متن کامل مختصر سلجوقنامه ابن‌بی‌بی
| عنوان‌های دیگر =الاوامر العلائیه فی الامور العلائیه. تلخیص

مختصر سلجوقنامه ابن بی بی
| پدیدآوران = 
[[ابن بی‌بی، یحیی بن محمد]] (نویسنده)

[[مشکور، محمدجواد]] (نویسنده)
| زبان =فارسی
| کد کنگره =‏DSR‎‏ ‎‏851‎‏/‎‏1‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏5‎‏الف‎‏3
| موضوع =
آسیای صغیر - تاریخ - قرن 6 و 7ق.

آسیای صغیر - جغرافیای تاریخی - قرن 6 و 7ق.

ایران - تاریخ - سلجوقیان روم، 470 - 707ق.
| ناشر = 
کتاب فروشى تهران‏
| مکان نشر =تبریز - ایران
| سال نشر = 1350 ش 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11374AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور  =38499
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}

'''اخبار سلاجقه روم'''، اثرى است به اهتمام [[دكتر محمدجواد مشكور]] كه حاوى شرح سلجوق‌نامه‌ها و بررسى‌هاى جغرافيايى و تاريخى مربوط به آسياى صغير و دوران سلاجقه روم تا زمان استقرار دولت عثمانى بوده و همراه است با متن كامل «مختصر سلجوق‌نامه ابن بى‌بى» جامع مطالب تاريخى کتاب «الأوامر العلائية في الأمور العلائية» تصنيف امیر ناصرالدين حسین (يحيى) بن محمد بن على الجعفرى الرغدى، مشهور به ابن بى‌بى المنجمه.

چون تاكنون تاريخ جامعى درباره سلاجقه روم وجود نداشته، نویسنده بر آن شده است تا مجموعه‌اى از حوادث آل سلجوق را در اثر حاضر، تدوین نمايد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/2 سرآغاز، ص دو]</ref>

==ساختار==
کتاب با مقدمه مفصل نویسنده در پنج باب آغاز و پس از آن، متن «مختصر سلجوق‌نامه ابن بى‌بى» كه به‌صورت بيان وقايع مهم تاريخى مى‌باشد، آمده است.

درباره سلاجقه روم، تاكنون کتاب مستقلى به فارسی امروز نوشته نشده و چند تاريخ قديم كه به سلجوق‌نامه معروف است، اساس همه آنها کتاب «الأوامر العلائية في الأمور العلائية» تصنيف ابن بى‌بى مى‌باشد. آن کتاب علاوه بر ناتمام بودن، از جهت اشتمال بر اشعار فارسی و قطعات و عبارات عربى، سبکی متكلفانه، مسجع و مقفى دارد كه از نظر تاريخى، چنان‌كه شايد قابل استفاده نيست و مى‌توان آن را جزء كتب ادبى بشمار آورد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/1 سرآغاز، ص یک]</ref>

اغلاق و تكلف این کتاب باعث شد كه در همان زمان، ابن بى‌بى، مرد فاضلى كه نام خود را از غايت تواضع به مؤلف ذكر نكرده، زحمتى كشيده و حشو و زوايد آن را بيندازد و آن را مهذب و ملخص سازد. نسخه این کتاب را خاورشناس معروف هلندى، هوتسما، تحت عنوان «مختصر سلجوق‌نامه ابن بى‌بى» منتشر ساخت.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/1 همان]</ref>

نویسنده اثر حاضر، کتاب «مختصر سلجوق‌نامه» را از روى همان طبع هوتسما اساس كار خود قرار داده و در هر صفحه، صدر و ذيلى بر آن افزوده و فصول آن را با «الأوامر العلائية» تطبيق كرده و صفحات آن نسخه را در ذيل صفحات این طبع، يادداشت نموده است و چون در اصل نسخه «مختصر سلجوق‌نامه» آخرين صفحه؛ يعنى صفحه 337 ناقص بود، مطالب آن را با رجوع به کتاب «الأوامر العلائية» تكمیل كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/1 همان]</ref>

سپس تعليقات و اضافاتى از ديگر كتب معتبر فارسی بر آن افزوده و گذشته از طبع تاريخ آل سلجوق در آناطولى كه از مؤلفى گمنام و نسخه يگانه آن در پاريس است، در ديگر تواريخ معتبر فارسی تصفح كرده و در هرجا مطلبى راجع به سلجوقيان روم يافته است، بيرون آورده و برای هریک، فصلى جداگانه به نام آن کتاب ترتيب داده است و سرانجام مقدمه مفصلى بر آن نوشته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/1 همان]</ref>

نویسنده برای اينكه کتاب از فايده بصرى خالى نباشد، تصاویرى از آثار باقيه سلاجقه روم در آناطولى از روى کتاب مادام تالبوت رايس كه از محققان تاريخ آن دوره است، عينا به پایان کتاب افزوده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/1 همان]</ref>

برای آنكه پيدا كردن اعلام و مطالب بر خوانندگان آسان باشد، فهرست‌هاى مختلفى در صدر و ذيل کتاب افزوده شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/2 همان، ص دو]</ref>

==گزارش محتوا==
مقدمه نویسنده، در پنج فصل زير، تنظيم شده است:

وى فصل اول را به تاريخ ابن بى‌بى و سلجوق‌نامه‌هاى مأخوذ از آن اختصاص داده و تا آنجا كه توانسته است در استقصاى شرح حال او تحقيق كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/2 سرآغاز، ص دو]</ref>

چون آن مجموعه مشحون از اعلام جغرافيايى است، وى فصل دوم را اختصاص به جغرافياى تاريخى آسياى صغير داده و از ازمنه قديم تا قرن نهم هجرى درباره نام‌هاى جغرافيايى آن خطه بحث كرده و نقشه‌هایى از دوره‌هاى مختلف بدان ضمیمه ساخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/2 همان]</ref>

فصل سوم اختصاص به تاريخ سلاجقه روم دارد و نویسنده از روى منابع شرقى و غربى، تا آنجا كه توانسته تاريخ مختصرى درباره پادشاهان سلجوقى روم نوشته و شجره نسب افراد آن خاندان را روشن ساخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/2 همان]</ref>

چون مولانا جلال‌الدين بلخى مشهور به ملاى رومى در عصر سلاجقه روم مى‌زيست و مدفن او در قونيه است و در تاريخ تحولات فكرى و عرفانى اسلامى اثرى عمیق از فلسفه خود به‌جاى گذاشته است، در فصل چهارم، به وى اختصاص يافته است و تحت عنوان «ملاى رومى يونانى‌مآب» بحثى ممتع درباره زندگانى و فلسفه نوافلاطونى او شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/2 همان]</ref>

چون در این مجموعه و مقدمه، مكرر به نام‌هاى پادشاهان و امیران آسياى صغير از دوره سلاجقه روم تا پيش از عصر عثمانى اشاره رفته است، نویسنده، فصل پنجم را اختصاص به جدول نام‌هاى پادشاهان و فرمانروايان آسياى صغير از سلاجقه روم تا پيش از تشكيل دولت عثمانى داده، تا مراجعه بدان‌ها فهم مطالب کتاب را بر خواننده آسان نمايد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/2 همان]</ref>

کتاب «سلجوق‌نامه ابن بى‌بى»، به نام سلطان علاءالدين كيقباد «الأوامر العلائية في الأمور العلائية» نام يافته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/19 فصل اول، ص نوزده]</ref>

اين کتاب، تاريخى است از نوع کتاب وصاف (تجزية الأمصار و تزجية الأعصار) كه مشحون از كلمات عربى و عبارات مسجع و مقفى است و داراى سبکی متكلفانه و ملال‌آور است. چنان‌كه از غايت اغلاق و پيچيدگى، مطالب و حوادث تاريخى در طى آن عبارات مغلقه و تعبيرات منشيانه مشكله گم شده است و به‌زحمت و دشوارى مى‌توان شرح واقعه و بيان حادثه‌اى را از آن استخراج كرد. يقين است كه نویسنده در این اثر متصنع و متكلف خود تنها قصد تاريخ‌نگارى نداشته، بلكه مى‌خواسته با عبارت‌پردازى و لفظبازى، اظهار فضل و دبيرپيشگى كرده، در این شيوه پرتصنع و تكلف، استادى خویش را در عربیت و ادبيت، به رخ خواننده كشيده باشد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/19 همان]</ref>

ابن بى‌بى پس از اتمام این شاهكار ادبى خود، کتابش را به علاءالدين عطاملك بن محمد جوینى صاحب «تاريخ جهان‌گشاى» جوینى كه گویا در آن هنگام از طرف ايلخان مغول ولايت بغداد را داشته تقديم كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/20 همان، ص بيست]</ref>

ظاهرا قرائت تاريخ جهان‌گشاى جوینى كه گذشته از تاريخ مغول، از شاهكارهاى ادبى بشمار مى‌رود، در نفس ابن بى‌بى اثرى عمیق گذاشته و خواسته است به تقليد آن کتاب، او نيز کتابى در تاريخ سلاجقه روم نوشته باشد. البته از عهده برنيامده و در جزالت و روانى و انسجام عبارات، هرگز نتوانسته است كه کتاب خود را به‌پاى تاريخ جهان‌گشاى جوینى برساند و در این تقليد، سر از پاى خجالت بردارد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/20 همان]</ref>

وى به سبب آنكه ارادتى خاص به خاندان جوینى داشته، پس از مدح و ثناى شمس‌الدين محمد صاحب ديوان، نثرا و نظما به ستايش برادر مورخ او، عطاملك جوینى پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/20 همان]</ref>

ابن بى‌بى آخرين شاهى را كه از سلاجقه روم ذكر كرده، ملك غياث‌الدين مسعود بن كیکاووس (679 - 683ق) است. وى سرانجام کتاب خود را باز به مدح و ثناى عطاملك جوینى ختم كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/20 همان]</ref>

تاريخ ابن بى‌بى علاوه بر عبارت‌پردازى و سجع‌سازى، مشحون از اشعار پارسى و تازى است كه بسيارى از آن‌ها اثر طبع مؤلف است. از جمله اشعار شيوايى كه در آن کتاب آمده، قصيده‌اى است كه ظهيرالدين ابوالفضل طاهر بن محمد فاريابى درگذشته در سال 698ق، در ستايش سلطان ركن‌الدين سليمان شاه (592 - 600ق) سروده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/20 همان]</ref>

ديگر قصيده شيوايى است به نام انگوريه كه امام ملك‌الكلام جلال‌الدين وركانى در مدح صاحب شمس‌الدين محمد اصفهانى وزير سلطان عزالدين كیکاووس كه مشتمل بر هفده بيت است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/22 همان، ص بيست و دو]</ref>

ابن بى‌بى در ضمن شرح حال پادشاهان سلجوقى روم و جهان‌گشايى‌هاى ايشان اشعارى سست از خود به مقتضاى مقام، به بحر متقارب آورده است كه ظاهرا از شاهنامه‌اى كه خود او درباره پادشاهان سلجوقى روم سروده است، گرفته شده باشد. عدد ابياتى كه از آن شاهنامه جابه‌جاى، در تاريخ ابن بى‌بى آمده است، از هزار و چهارصد بيت، متجاوز مى‌باشد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38499/1/24 همان، ص بيست و چهار]</ref>

==وضعيت کتاب==


فهرست مطالب کتاب در ابتدا، فهرست اعلام (اشخاص، اماكن، اقوام و كتب)، كليشه‌ها و تصاویر مقدمه در انتهاى مقدمه و تصاویر ضمیمه از آثار باقيه سلاجقه روم در آناطولى به همراه فهرست اعلام ابن بى‌بى و تعليقات و اضافات، نام‌هاى اشخاص، اماكن، اقوام و كتب مذكور در «مختصر سلجوق‌نامه ابن بى‌بى»، در انتهاى کتاب آمده است.

پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع و ذكر لاتين برخى از اسامى مذكور در متن، اختصاص يافته است.

==پانویس==
<references />

==منابع مقاله==

مقدمه و متن کتاب.


==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}


[[أخبار سلاجقة الروم «مختصر سلجوقنامه» من مؤلفات القرن السابع الهجري (تعریب)]]


[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده: تاریخ]]
[[رده: تاریخ ایران]]
[[رده:25 دی الی 24 بهمن(97)]]