اعتقاد ما (شرح فشرده‌ای از عقاید شیعه امامیه)

اعتقاد ما
پدیدآوران	مکارم شیرازی، ناصر (نویسنده) جمعی از دانشمندان (نویسنده)
ناشر	نسل جوان
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1376ش.
چاپ	دوم
شابک	‎964-6275-14-1
موضوع	شیعه امامیه - عقاید
کد کنگره	‏‎‏/‎‏م‎‏7‎‏الف‎‏6 / 211/5 BP

اعتقاد ما (شرح فشرده‌ای از عقاید شیعه امامیه) تألیف آیت‌الله مکارم شیرازی، نویسنده این کتاب سعی دارد تا با بیانى ساده و روشن به بیان عقاید اسلامى و ویژگى مذهب شیعه بپردازد.

انگیزۀ تألیف

مولّف اثر در فراز ابتدایی کتاب به این مسأله تأکید کرده، که به علت گسترش اسلام در جوامع بشری، مردم دنیا مى‏‌خواهند بدانند اسلام چه مى‌‏گوید؟ و چه پیام تازه‌اى براى مردم جهان دارد؟

نویسنده در ادامه به تمایز‌های ناچیز میان مذاهب اسلامی اشاره نموده و بر این نکته تأکید می‌کند: تفاوت‌ها هرگز در آن حد نیست که مانع از همکارى نزدیک میان پیروان این آیین گردد. بلکه آن‌ها مى‏‌توانند در سایه همکارى و همگامى، موجودیّت خود را در برابر طوفان‌هایى که از شرق و غرب مى‌‏وزد حفظ کنند و به مخالفان مشترک اجازه ندهند نقشه‌هاى خود را عملى سازند.

طرح این دو نکته از سوی مؤلف، ضرورت شرح اسلام را آن چنان که هست، بدون هر گونه پیرایه و با تعبیراتى روشن و قابل درک برای فرونشاندن عطش مردم، ضروری ساخته است.

معظم له در پیشگفتار اثر می‌نویسد: با توجّه به دو نکته بالا بر این شدیم که عقاید اسلامى را در اصول و فروع به ضمیمه‏ ویژگى ‏هاى مذهب شیعه‏، در این کتابچه مختصر گردآورى کنیم.

ساختار

این مجموعه در شش قسمت مختلف با دقت و ابتکار خاصی تهیه شده است.

بخش اوّل: خداشناسى و توحید، بخش دوم: نبوّت پیامبران الهى‏، بخش سوم: قرآن و کتب آسمانى‏، بخش چهارم: قیامت و زندگى پس از مرگ‏، بخش پنجم: مسأله امامت، بخش ششم: مسائل گوناگون‏.

لازم به ذکر است در هر بخش، آیات و روایاتی به منظور اثبات مطالب یاد شده آمده است.

گزارش محتوایی

• خداشناسى در یک نگاه

نشانه‌های موجود در طبیعت، آشکارا هر صاحب خردی را به سوی پروردگار رهنمون می‌سازد؛ لذا مؤلّف بر ضرورت خداشناسی از راه تفکر در جلوه‌های آفرینش تأکید کرده است.

بحث در حوزۀ صفات الهی (صفات جمال و صفات جلال) از جمله مباحث محوری در خداشناسی است که نویسنده به آن اشاره کرده است.

تبیین معنای نامتناهی بودن خداوند و جسمانی نبودن خدا به عنوان مهم‌ترین مباحث خداشناسی در باب صفات سلبیه حضرت حق تعالی، با دلایل عقلی و نقلی مورد بررسی قرار گرفته است.

مولّف در ادامه با بیان اهمیت و جایگاه معرفة اللَّه و مسألۀ توحید، به اقسام توحید اشاره کرده و در ادامه به مسئله اختیار انسان اشاره کرده و نظریۀ «جبر و تفویض» را مورد نقد قرار داده است.

• ویژگی پیامبران الهی

نویسنده در بخش دوم کتاب به ویژگی پیامبران الهی و صفات خاص آن‌ها در عناوینی هم چون معصوم بودن انبیا در تمام عمر، آن‌ها بندگان فرمانبردار خدا هستند، معجزات و علم غیب‏، مقام شفاعت پیامبران‏، مسأله توسّل‏ و نفى امتیازات قومى و نژادى‏ پرداخته است.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم: پیامبران خدا مخصوصاً پیامبر اسلام(ص) هیچ گونه امتیاز «نژادى» و «قومى» را نمى‌‏پذیرفتند، بلکه تمام نژاد ها و زبان‏‌ها و اقوام و ملّت ‏هاى جهان، همه و همه در نظرشان یکسان بود.

• جایگاه قرآن

بخش سوم کتاب به اهمیت و جایگاه قرآن کریم اختصاص یافته است، فلسفه نزول کتاب‌‏هاى آسمانى‏، قرآن برترین معجزه پیامبر اسلام(ص)، عدم تحریف قرآن، قرآن و نیاز‌هاى مادّى و معنوى انسان‏ ها، تلاوت، تدبّر، عمل‏، سنّت، برخاسته از «کتاب اللَّه» است‏ و سنّت امامان اهل‌بیت(ع)‏، همه و همه بیانگر اهمیت والای قرآن کریم در هدایت جامعه است.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم: آنچه مورد نیاز انسان براى زندگى معنوى و مادّى است، اصول آن در قرآن مجید بیان شده است، براى اداره حکومت و مسائل سیاسى، روابط با جوامع دیگر، اصول همزیستى، جنگ و صلح، مسائل قضایى و اقتصادى و غیر آن ضوابط و قواعد کلّیه ‏اى بیان شده که به کار بستن آن‌ها، فضاى زندگى ما را روشن مى‏‌سازد. بنابراین هرگز «اسلام» از «حکومت و سیاست» جدا نمى‌‏باشد.

• معادشناسی

ارکان اصلی مباحث بخش چهارم کتاب (قیامت و زندگى پس از مرگ)، از محور‌هایی ذیل تشکیل شده است:

1.‏بدون معاد زندگى نامفهوم است ‏2. دلایل معاد روشن است 3. معاد جسمانی 4.عالم عجیب پس از مرگ 5. معاد و پرونده اعمال 6. شهود و گواهان در قیامت 7.صراط و میزان اعمال 8.شفاعت در قیامت 9. عالم برزخ 10. پاداش‌های معنوی و مادی.

از ویژگی‌های این بخش می‌توان به بررسی ویژه ادله امکان و وقوع معاد اشاره کرد. مولّف در بیان دلایل معاد به سه دلیل هدفمندی در زندگی، عدل الهی و رحمت بى‌‏پایان الهى اشاره کرده است. هم چنین نویسنده با بررسی آیات قرآن روحانی و جسمانی بودن معاد را تبیین نموده و معتقد است نه تنها روح انسان، بلکه جسم و روح با هم در آن جهان باز مى‌‏گردد، و حیاتى نوین از سر مى‏‌گیرند، چرا که آنچه در این جا انجام شده است با همین جسم و روح بوده، و پاداش‏‌ها و کیفر ها نیز باید نصیب هر دو شود.

• حقیقت امامت

یکی از مهم‌ترین اصول اعتقادی مورد بحث میان مذاهب اسلامی، مساله امامت است. امری که به اعتراف بزرگان مسلمین، مهم‌ترین جایگاه را در جامعه مسلمانان دارد. لذا نویسنده در بررسی این امر خطیر، دقت‌های لازم در این وادی لحاظ نموده است. خالی نماندن زمین از حجت ‌های الهی،حقیقت امامت و اوصاف و کارکرد‌های امام از اهم مباحث محتوایی این بخش از کتاب به شمار می‌آید. نویسنده در بیان حقیقت امامت، آن را نه یک مقام حکومت ظاهرى، بلکه یک مقام بسیار والاى معنوى و روحانى بر شمرده که علاوه بر رهبرى حکومت اسلامى، هدایت همه جانبه فکر و روح مردم را در امر دین و دنیا بر عهده دارد.

سرفصل‌های بخش پنجم کتاب عبارتند از:

1.همیشه امامى وجود دارد2.حقیقت امامت‏3.امام از گناه و خطا معصوم است‏4.امام پاسدار شریعت است‏5.امام آگاه‏ ترین مردم به اسلام است‏6. امام باید منصوص باشد. 7.امامان به وسیله پیامبر(ص) تعیین شده ‏اند. 8. نصب على(ع) از سوى پیامبر(ص) ‏9. تأکید هر امام بر امام بعد از خود 10. على(ع) افضل صحابه بود. 11. صحابه در برابر داورى عقل و تاریخ‏ 12.علوم ائمه اهل بیت(ع) از پیامبر(ص) است‏

• مسائل متفرقه اعتقادی

مولّف علاوه بر بحث‏‌های مطروحه در فصول پیشین که اصول اعتقادات شیعه را در مباحث اساسى دین اسلام روشن مى‌‏سازد، به ویژگى‏‌هاى دیگر در اعتقادات امامیه در قالب «مسائل گوناگون»‏ در در بخش پایانی کتاب اشاره کرده است.

مسأله حسن و قبح عقلى‏، عدل الهى‏، آزادى انسان، دلیل عقل، نفى تکلیف ما لا یطاق‏، فلسفه حوادث دردناک‏، منابع چهارگانه فقه‏، انفتاح باب اجتهاد، تقیه و فلسفه آن، زیارت قبور پیامبران و امامان‏، تاریخچه تشیّع،‏ نقش شیعه در علوم اسلامى‏ از أهم سرفصل‌های بخش پایانی کتاب به شمار می‌آید.

منابع مقاله

1. راونجی، مهدی؛ کتاب‌شناسی شیعه (گزیده توصیفی)، مجمع جهانی شیعه‌شناسی، انتشارات آشیانه مهر، قم، چاپ اول، 1392
2. پایگاه بلیغ نیوز