الأطباء القوصونیون

‏الأطباء القوصونیون

نام کتاب	‏الأطباء القوصونیون
نام های دیگر کتاب	بانضمام چند رسائل مقاله پادزهر حیوانی - القول الانیس و الدر النفیس - ارجوزه ابن سینا در حفظ الصحه
پدیدآورندگان	فوزی عامر، هناء (نويسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس)
زبان	عربی
کد کنگره	‏R‎‏ ‎‏128‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏9‎‏الف‎‏7
موضوع	پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکی سنتی - متون قدیمی تا قرن 14
ناشر	دانشگاه علوم پزشكی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1388 هـ.ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE12520AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«الاطباء القوصونيون» تاليف و تحقيق دكتر هناء فوزى عامر، شرح حال اطباء قوصونى -خانواده‌اى از پزشكان در دوره تسلط مماليك- به ضميمه سه رساله: 1. پادزهر حيوانى؛ 2. القول الانيس و الدّر النفيس در شرح منظومه ابن سينا؛؛ 3. ارجوزه ابن سينا در حفظ الصحة است.

ساختار

كتاب در دو قسم تدوين شده است: در قسم در ضمن دو فصل زندگى پزشكان عصر قوصونى و ويژگى‌هاى شيوه علمى بيان شده است. در قسم دوم كتاب نيز نصوص سه مقاله مذكور ارائه شده است.

گزارش محتوا

نويسنده در اين مجموعه ضمن يك نگاه تحليلى تاريخى به حوادث قرن نهم تا يازده هجرى و ظهور خاندانى از پزشكان در مصر ملقب به قوصونى توجه كرده است. او طى بررسى خود به اين نتيجه رسيده است كه لقب قوصونى به انتساب اين حكماء به نام شاهان قوصون و ارتباط آنها با نام مسجد جامع قوصون كه در سنه 730ق به امر امير قوصون ساخته شده مربوط مى‌باشد.

وى ضمن برشمردن پزشكان خاندان قوصونى متوفى به سال 976ق و كتاب القول الانيس و الدر النفيس، شرح منظومه ابن سينا اثر مدين قوصونى آخرين چهره‌سرشناس خاندان پزشكى قوصونى متوفى به سال 1044ق و بالاخره ارجوزه 144 بيتى نابغه پزشكى ايران تكميل كرده است.

مطالب مطرح شده ارجوزه ابن سينا -و به تبع آن در شرح قوصونى بر آن- بيشتر پيرامون كليات مطرح شده در طب از جمله مباحث عناصر، اركان، اخلاط و نيز مباحث مربوط به حفظ الصحة و بهداشت عمومى از جمله مباحث خوردن و نوشيدن، خواب و بيدارى، فصد، حجامت و مانند آن است.

وى در نگارش اين اثر به اقوال علماء و پزشكان بسيارى مى‌كند، افرادى همانند قرشى (ص175)، قاضى بيضاوى (ص177)، ابوعلى سينا (ص179)، افلاطون (ص180)، فخر رازى (ص189)، قطب الدين شيرازى (ص191)، اثير الدين ابهرى (ص193)، بقراط (ص234)، خجندى (ص240). با اين حال بيشتر در تفسير اين منظومه از كتاب قانون ابن سينا بهره مى‌گيرد. (ص239 و 258 و 276)

قوصونى القول الانيس هم به شرح الفاظ و مقصود ابن سينا در اين ارجوزه پرداخته و هم نكات و مطالب بسيارى را كه مرتبط با اين منظومه است را به رشته تحرير درآورده است؛ ازاين‌رو داراى فصول و ابواب مشخص و مجزايى نيست، يعنى مؤلف يك يا دو بيت از ارجوزه ابن سينا را نقل مى‌كند و آنگاه به شرح و توضيح الفاظ و معانى آن مى‌پردازد.

وضعيت كتاب

افست اين اثر را مؤسسه مطالعات تاريخ پزشكى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشكى ايران با مقدمه‌اى كوتاه به قلم آقاى دكتر محمد مهدى اصفهانى منتشر كرده است.

القول الانيس بر اساس سه نسخه خطى تصحيح و تحقيق شده است. وى در مقدمه‌اى كه بر اين رساله نگاشته به نسخ موجود و شيوه تصحيح اين رساله اشاره كرده است.

پاورقى‌هاى كتاب، اختلاف نسخ، معرفى اعلام و يا توضيح ادويه‌اى است كه قوصونى در متن رساله به آنها اشاره كرده است.

منابع مقاله:

مقدمه و متن كتاب