الإدغام الكبير

الإدغام الكبير
پدیدآوران	ابن‌ عمار‌البصری، ابی‌ عمرو ‌زبان بن العلاء (نويسنده) مهره، انس (محقق)
ناشر	دار الکتب العلمية
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	13سده
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	BP ۸۰،/۴ ‭/د۲‮الف‬۴
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الإدغام الكبير، تألیف واژه‌شناس، حدیث‌شناس، نحوی و فقیه قرن دوم هجری قمری و یکی از قاریان هفت‌گانه ابوعمرو زبّان بن علاء بن عمار تمیمی مازنی بصری (۷۲-۱۵۴ق)، واژگانی را مشخص می‌کند که در قرآن کریم آمده و در آن ادغام کبیر صورت می‌گیرد. پژوهشگر معاصر، انس بن محمد حسن مُهره، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای سودمند نوشته و نویسنده و کتاب حاضر را شناسانده و همچنین فقط 2 پاورقی تکمیلی و توضیحی‌ بر آن افزوده است.

ادغام کبیر چیست؟

• ابوعمرو زبّان بصری، هیچ پاسخی به این پرسش نداده و گویی آن را روشن و بی‌نیاز از تعریف فرض کرده است.
• انس بن محمد حسن مُهره با تأکید بر آنکه همه نویسندگان کتاب‌های قرائت، بحث ادغام کبیر را مطرح کرده‌اند، زیرا متواتر است و بر آن، اجماع وجود دارد، افزوده است: من در بین منابعی که در زمینه علم قرائت در دسترسم قرار دارد جستجو کردم و اثر کافی و وافی در این بحث نیافتم، جز کتاب اندیشور و حافظ شمس‌الدین محمد بن محمد بن جزری که این موضوع را به‌خوبی توضیح داده است.
• محقق کتاب، متن کامل توضیحات طولانی و ارزشمند جزری را بدون تغییر آورده است که احکام ادغام کبیر را به‌خوبی شرح می‌دهد.
• ابن جزری نوشته است: ادغام عبارت از این است که دو حرف را یک حرف و مانند حرف دوم و با تشدید تلفظ کنی. ادغام به کبیر و صغیر تقسیم می‌شود:

1. ادغام کبیر: اگر حرف اول از آن دو حرف، متحرک باشد، ادغام کبیر است، چه مثلین باشد چه جنسین چه متقاربین و ادغام کبیر نامیده شده است؛ چون چنین ادغامی ‌به‌وفور واقع می‌شود؛ چه، حرکت بیشتر از سکون است.
2. ادغام صغیر: اگر حرف اول از آن دو حرف، ساکن باشد، ادغام صغیر است.

• هر دو ادغام (کبیر و صغیر) به جایز، واجب و ممتنع تقسیم می‌شود و....

هدف و روش

• نویسنده هیچ مقدمه و توضیحی ندارد.
• انس بن محمد حسن مُهره، کتاب حاضر را اثری ارزشمند دانسته و افزوده است: ابوعمرو زبّان بن علاء در این نوشتار، احکام ادغام کبیر را خلاصه کرده و نسبت آیاتی را که در آن ادغام صورت گرفته، در هر سوره بیان کرده است.

ساختار و محتوا

در این اثر، موارد ادغام کبیر در برخی از سوره‌ها (مانند بقره، آل ‌عمران، نساء، مائده، انعام، اعراف، انفال، توبه، یونس، هود، یوسف(ع)، رعد، ابراهیم(ع)، حجر، نحل، اسراء، کهف، مریم، طه، انبیاء، حجّ و مؤمنون)، تعیین شده است.

نمونه مباحث

• ابوعمرو زبّان بصری، هیچ موردی از ادغام کبیر در سوره حمد نیافته و یا نیاورده است، ولی انس بن محمد حسن مُهره یادآور شده است که یک مورد در این سوره وجود دارد که از قلم افتاده است: «الرحيمِ مَلِك».
• ادغام کبیر، 84 مورد در سوره بقره وجود دارد؛ مثل: فيهِ هُّدیً (آیه 2) و....

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.