الإنصاف في مسائل الخلاف بين النحو البصريين و الكوفيين: تفاوت میان نسخه‌ها

الإنصاف في مسائل الخلاف بین النحو البصریین و الکوفیین
الإنصاف في مسائل الخلاف بین النحو البصریین و الکوفیین
پدیدآوران	ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	الانتصاف من الانصاف البصریین و الکوفیین
ناشر	المکتبة العصرية
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1428 ‌‎ق
چاپ	1
موضوع	زبان عربی - شواهد شعری زبان عربی - نحو شواهد شعری
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏PJ‎‏ ‎‏6151‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏الف‎‏8‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۳۶

برای دیگر کاربردها، الإنصاف (ابهام زدایی) را ببینید.

الإنصاف في مسائل الخلاف بين النحويين: البصريين و الكوفيين، تأليف عبدالرحمن بن محمد بن ابى‌سعيد بن انبارى، معروف به ابن انبارى، لغوى و نحوى معروف عرب است. اين اثر حاوى مشهورترين مسائل اختلافى بين نحويون بصره و كوفه به ترتيب مسائل اختلافى بين شافعى و ابوحنيفه است.

ساختار

كتاب در دو جلد و 121 مسئله تدوين شده كه 59 مسئله در جلد اول و مابقى در جلد دوم آمده است. عناوين مسائل كتاب كه در [] آمده از محيى‌الدين عبدالحميد است.

شيوه ابن انبارى در اين كتاب، بدين‌گونه است كه ابتدا رأى كوفيون و سپس رأى بصريون را ذكر مى‌كند، سپس دلايل هركدام را آورده و گروهى را كه حق را به جانب او نمى‌داند، رد مى‌كند. كوفيون غالباً ً گروه مردود هستند و از 121 مسئله تنها در هفت مسئله با آنها موافق است.^[۱]

گزارش محتوا

نویسنده، مقدمه‌اى را بر كتابش نگاشته است كه مى‌توان از آن نكاتى را به دست آورد؛ از جمله اينكه: كتاب «الإنصاف» مشتمل بر جميع مسائل اختلافى نحو بين بصريين و كوفيين نيست، بلكه شامل معروف‌ترين آنهاست. اين كتاب بنا بر ترتيب مسائل اختلافى در فقه اهل سنت تأليف شده است. ابوسعيد محمد بن يحيى نيشابورى شافعى (متوفى 548ق) نيز كتابى به نام «الإنصاف في مسائل الخلاف» تأليف كرده است. نویسنده، معتقد است كه اين اولین كتاب عربى است كه با اين ترتيب و اسلوب تأليف شده و در گذشته كسى چنين كتابى تأليف نكرده است، اما كتب تراجم نوشته‌اند كه ابن نحاس مصرى (متوفى 338ق)، كتابى در اين موضوع با نام «المقنع في اختلاف البصريين و الكوفيين» تأليف كرده است. چه‌بسا ابن انبارى اطلاعى از اين كتاب نداشته است و يا اينكه آن كتاب مفقود شده و به دست ما نرسيده است. البته بايد گفت كه اگرچه پيش از آن كتابى با اين موضوع نوشته شده، اما بايد گفت كه كتاب ابن انبارى قديمى‌ترين كتابى است كه در اين موضوع به دست ما رسيده است.^[۲]

ابن انبارى 121 مسئله اختلافى در موضوع نحو و لغت عربى را در اين كتاب ذكر كرده است. «اختلاف در اصل اشتقاق اسم» و «بحث در اينكه «رُبَّ» اسم است يا حرف»، اولین و آخرين مسئله در اين كتاب است.^[۳]

از بين اين مسائل، در مسئله 108 اشتباهى صورت گرفته است. وى ابتدا مى‌نويسد كه كوفيين نقل حركت همزه وصل به ساكن قبل از آن را برخلاف بصريون، جايز نمى‌دانند، سپس ادله‌اى را ذكر مى‌كند كه كوفيين كسانى هستند كه قائل به جوازند و بصريين قائل به منع هستند. البته ممكن است كه اين اشتباه از ناسخ باشد.^[۴]

مسائل كتاب، برخى به اصل كلمه و اشتقاق آن بازمى‌گردد مانند: اختلاف در اصل اشتقاق اسم و اينكه «سين» مقتطعه از «سوف» است يا خودش اصل است؛ برخى، به طبيعت كلمه بازمى‌گردد كه اسم يا فعل يا حرف است مانند: اختلاف در نعم و بئس؛ برخى درباره عامل و عمل است مانند: عامل رفع در مبتدا و خبر؛ برخى به اعراب و بنا بازمى‌گردد مانند: اينكه مناداى مفرد معرب است يا مبنى؟ و.^[۵]

وضعيت كتاب

فهرست مطالب هريك از جلدهاى كتاب در انتهاى آن آمده است. در پاورقى‌هاى كتاب توضيحات مفصلى درباره اشعار و قائلين آنها آمده است و به منابع مختلف ارجاع شده است.

پانويس

منابع مقاله

وابسته‌ها

البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك

مغني اللبيب عن كتب الأعاريب

تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب

النحو الوافي مع ربطه بالأساليب الرفيعة و الحياة اللغوية المتجددة

النحو الكافي

خودآموز هداية في النحو

معجم القواعد العربية في النحو و التصريف

المعجم المفصل في النحو العربي

مبادئ العربية في الصرف و النحو

النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب

الجمل في النحو

أصول النحو عند السيوطي بين النظرية و التطبيق

الاقتراح في علم أصول النحو

بداءة النحو (صفایی)

همع الهوامع شرح جمع الجوامع في النحو

شرح ملاجامي علی متن الكافية في النحو

أوضح المسالك إلی ألفية ابن مالك

النحو الواضح في قواعد اللغة العربية (المرحلة الابتدائية)

كشف المشكل في النحو

اللمع في العربية

أسرار العربية

شرح الشواهد الشعرية في أمات الكتب النحوية لأربعة آلاف شاهد شعري

التطبيق النحوي

شرح جمل الزجاجي

شرح المكودي علی الألفية في علمي الصرف و النحو

شرح اللمع في النحو

شرح الدرة البهية، «نظم الآجرومية»، في أصول علم اللغة العربية

الأشباه و النظائر في النحو

مرجع الطلاب في قواعد النحو

الخصائص

النحو التطبيقي وفقا لمقررات النحو العربي في المعاهد و الجامعات العربية

المنهاج في القواعد و الإعراب

المدارس النحوية

شرح كتاب سيبويه

المفصل في صنعة الإعراب

الكواكب الدرية

شرح تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد

[1] السامرائى، فاضل، ص423

[2] السامرائى، فاضل، ص416 - 415

[3] همان، ص417

[4] همان، ص421

[5] همان، ص422 - 421

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+{{جعبه اطلاعات کتاب
-[[پرونده:NUR15279J1.jpg|بندانگشتی|الإنصاف في مسائل الخلاف بین النحو البصریین و الکوفیین]]
+| تصویر =NUR15279J1.jpg
-{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
+| عنوان =الإنصاف في مسائل الخلاف بین النحو البصریین و الکوفیین
-|+ |
+| عنوان‌های دیگر =الانتصاف من الانصاف
-|-
-! نام کتاب!! data-type='bookName'|الإنصاف في مسائل الخلاف بین النحو البصریین و الکوفیین
-|-
-|نام های دیگر کتاب
-|data-type='otherBookNames'|الانتصاف من الانصاف
 البصریین و الکوفیین
-|-
+| پدیدآوران =
-|پدیدآورندگان
+[[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد]] (نویسنده)
-|data-type='authors'|[[ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد]] (نويسنده)
+| زبان =عربی
-|-
+| کد کنگره =‏PJ‎‏ ‎‏6151‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏الف‎‏8‎‏
-|زبان
+| موضوع =
-|data-type='language'|عربی
+زبان عربی - شواهد شعری
-|-
-|کد کنگره
-|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏PJ‎‏ ‎‏6151‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏الف‎‏8‎‏
-|-
-|موضوع
-|data-type='subject'|زبان عربی - شواهد شعری
 زبان عربی - نحو
 شواهد شعری
-|-
+| ناشر =
-|ناشر
+المکتبة العصرية
-|data-type='publisher'|المکتبة العصرية
+| مکان نشر =بیروت - لبنان
-|-
+| سال نشر = 1428 ‌‎ق
-|مکان نشر
-|data-type='publishPlace'|بیروت - لبنان
-|-
-|سال نشر
-|data-type='publishYear'| 1428 هـ.ق
-|-class='articleCode'
-|کد اتوماسیون
-|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE15279AUTOMATIONCODE
-|}
-</div>
+| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE15279AUTOMATIONCODE
+| چاپ =1
+| تعداد جلد =2
+| کتابخانۀ دیجیتال نور =15279
+| کتابخوان همراه نور =15279
+| کد پدیدآور =
+| پس از =
+| پیش از =
+}}
+{{کاربردهای دیگر|الإنصاف (ابهام زدایی)}}
+'''الإنصاف في مسائل الخلاف بين النحويين: البصريين و الكوفيين'''، تأليف [[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد|عبدالرحمن بن محمد بن ابى‌سعيد بن انبارى]]، معروف به [[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]]، لغوى و نحوى معروف عرب است. اين اثر حاوى مشهورترين مسائل اختلافى بين نحويون بصره و كوفه به ترتيب مسائل اختلافى بين شافعى و [[ابن حیون، نعمان بن محمد|ابوحنيفه]] است.
-== معرفى اجمالى ==
+==ساختار==
+كتاب در دو جلد و 121 مسئله تدوين شده كه 59 مسئله در جلد اول و مابقى در جلد دوم آمده است. عناوين مسائل كتاب كه در [] آمده از محيى‌الدين عبدالحميد است.
+شيوه [[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] در اين كتاب، بدين‌گونه است كه ابتدا رأى كوفيون و سپس رأى بصريون را ذكر مى‌كند، سپس دلايل هركدام را آورده و گروهى را كه حق را به جانب او نمى‌داند، رد مى‌كند. كوفيون غالباً ً گروه مردود هستند و از 121 مسئله تنها در هفت مسئله با آنها موافق است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/23762/423 السامرائى، فاضل، ص423]</ref>
+==گزارش محتوا==
+نویسنده، مقدمه‌اى را بر كتابش نگاشته است كه مى‌توان از آن نكاتى را به دست آورد؛ از جمله اينكه: كتاب «الإنصاف» مشتمل بر جميع مسائل اختلافى نحو بين بصريين و كوفيين نيست، بلكه شامل معروف‌ترين آنهاست. اين كتاب بنا بر ترتيب مسائل اختلافى در فقه اهل سنت تأليف شده است. ابوسعيد محمد بن يحيى نيشابورى شافعى (متوفى 548ق) نيز كتابى به نام «الإنصاف في مسائل الخلاف» تأليف كرده است. نویسنده، معتقد است كه اين اولین كتاب عربى است كه با اين ترتيب و اسلوب تأليف شده و در گذشته كسى چنين كتابى تأليف نكرده است، اما كتب تراجم نوشته‌اند كه ابن نحاس مصرى (متوفى 338ق)، كتابى در اين موضوع با نام «المقنع في اختلاف البصريين و الكوفيين» تأليف كرده است. چه‌بسا [[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] اطلاعى از اين كتاب نداشته است و يا اينكه آن كتاب مفقود شده و به دست ما نرسيده است. البته بايد گفت كه اگرچه پيش از آن كتابى با اين موضوع نوشته شده، اما بايد گفت كه كتاب [[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] قديمى‌ترين كتابى است كه در اين موضوع به دست ما رسيده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/23762/415 السامرائى، فاضل، ص416 - 415]</ref>
+[[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] 121 مسئله اختلافى در موضوع نحو و لغت عربى را در اين كتاب ذكر كرده است. «اختلاف در اصل اشتقاق اسم» و «بحث در اينكه «رُبَّ» اسم است يا حرف»، اولین و آخرين مسئله در اين كتاب است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/23762/417 همان، ص417]</ref>
+از بين اين مسائل، در مسئله 108 اشتباهى صورت گرفته است. وى ابتدا مى‌نويسد كه كوفيين نقل حركت همزه وصل به ساكن قبل از آن را برخلاف بصريون، جايز نمى‌دانند، سپس ادله‌اى را ذكر مى‌كند كه كوفيين كسانى هستند كه قائل به جوازند و بصريين قائل به منع هستند. البته ممكن است كه اين اشتباه از ناسخ باشد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/23762/421 همان، ص421]</ref>
+مسائل كتاب، برخى به اصل كلمه و اشتقاق آن بازمى‌گردد مانند: اختلاف در اصل اشتقاق اسم و اينكه «سين» مقتطعه از «سوف» است يا خودش اصل است؛ برخى، به طبيعت كلمه بازمى‌گردد كه اسم يا فعل يا حرف است مانند: اختلاف در نعم و بئس؛ برخى درباره عامل و عمل است مانند: عامل رفع در مبتدا و خبر؛ برخى به اعراب و بنا بازمى‌گردد مانند: اينكه مناداى مفرد معرب است يا مبنى؟ و.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/23762/421 همان، ص422 - 421]</ref>
+== وضعيت كتاب ==
+فهرست مطالب هريك از جلدهاى كتاب در انتهاى آن آمده است. در پاورقى‌هاى كتاب توضيحات مفصلى درباره اشعار و قائلين آنها آمده است و به منابع مختلف ارجاع شده است.
+==پانويس ==
+<references/>
+==منابع مقاله==
+#مقدمه و متن كتاب.
+#[[:noormags:451910|السامرائى، فاضل، الإنصاف في مسائل الخلاف بين البصريين و الكوفيين لابن الأنباري، كلية الآداب دانشگاه بغداد، نيسان 1970، العدد 13، ص423 - 415]].
+==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
+[[البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك]]
+[[مغني اللبيب عن كتب الأعاريب]]
+[[تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب]]
+[[النحو الوافي مع ربطه بالأساليب الرفيعة و الحياة اللغوية المتجددة]]
+[[النحو الكافي]]
+[[خودآموز هداية في النحو]]
+[[معجم القواعد العربية في النحو و التصريف]]
+[[المعجم المفصل في النحو العربي]]
+[[مبادئ العربية في الصرف و النحو]]
+[[النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب]]
+[[الجمل في النحو]]
+[[أصول النحو عند السيوطي بين النظرية و التطبيق]]
+[[الاقتراح في علم أصول النحو]]
+[[بداءة النحو (صفایی)]]
+[[همع الهوامع شرح جمع الجوامع في النحو]]
+[[شرح ملاجامي علی متن الكافية في النحو]]
+[[أوضح المسالك إلی ألفية ابن مالك]]
-«الإنصاف في مسائل الخلاف بين النحويين: البصريين و الكوفيين»، تأليف عبدالرحمن بن محمد بن ابى‌سعيد بن انبارى، معروف به ابن انبارى، لغوى و نحوى معروف عرب است. اين اثر حاوى مشهورترين مسائل اختلافى بين نحويون بصره و كوفه به ترتيب مسائل اختلافى بين شافعى و ابوحنيفه است.
+[[النحو الواضح في قواعد اللغة العربية (المرحلة الابتدائية)]]
-== ساختار ==
+[[كشف المشكل في النحو]]
+[[اللمع في العربية]]
-كتاب در دو جلد و 121 مسئله تدوين شده كه 59 مسئله در جلد اول و مابقى در جلد دوم آمده است. عناوين مسائل كتاب كه در [] آمده از محيى‌الدين عبدالحميد است.
+[[أسرار العربية]]
-شيوه ابن انبارى در اين كتاب، بدين‌گونه است كه ابتدا رأى كوفيون و سپس رأى بصريون را ذكر مى‌كند، سپس دلايل هركدام را آورده و گروهى را كه حق را به جانب او نمى‌داند، رد مى‌كند. كوفيون غالباً گروه مردود هستند و از 121 مسئله تنها در هفت مسئله با آنها موافق است (السامرائى، فاضل، ص 423).
+[[شرح الشواهد الشعرية في أمات الكتب النحوية لأربعة آلاف شاهد شعري]]
-== گزارش محتوا ==
+[[التطبيق النحوي]]
+[[شرح جمل الزجاجي]]
-نويسنده، مقدمه‌اى را بر كتابش نگاشته است كه مى‌توان از آن نكاتى را به دست آورد؛ از جمله اينكه: كتاب «الإنصاف» مشتمل بر جميع مسائل اختلافى نحو بين بصريين و كوفيين نيست، بلكه شامل معروف‌ترين آنهاست. اين كتاب بنا بر ترتيب مسائل اختلافى در فقه اهل سنت تأليف شده است. ابوسعيد محمد بن يحيى نيشابورى شافعى (متوفى 548ق) نيز كتابى به نام «الإنصاف في مسائل الخلاف» تأليف كرده است. نويسنده، معتقد است كه اين اولين كتاب عربى است كه با اين ترتيب و اسلوب تأليف شده و در گذشته كسى چنين كتابى تأليف نكرده است، اما كتب تراجم نوشته‌اند كه ابن نحاس مصرى (متوفى 338ق)، كتابى در اين موضوع با نام «المقنع في اختلاف البصريين و الكوفيين» تأليف كرده است. چه‌بسا ابن انبارى اطلاعى از اين كتاب نداشته است و يا اينكه آن كتاب مفقود شده و به دست ما نرسيده است. البته بايد گفت كه اگرچه پيش از آن كتابى با اين موضوع نوشته شده، اما بايد گفت كه كتاب ابن انبارى قديمى‌ترين كتابى است كه در اين موضوع به دست ما رسيده است (السامرائى، فاضل، ص 416 - 415).
+[[شرح المكودي علی الألفية في علمي الصرف و النحو]]
-ابن انبارى 121 مسئله اختلافى در موضوع نحو و لغت عربى را در اين كتاب ذكر كرده است. «اختلاف در اصل اشتقاق اسم» و « بحث در اينكه «رُبَّ» اسم است يا حرف»، اولين و آخرين مسئله در اين كتاب است (همان، ص 417).
+[[شرح اللمع في النحو]]
-از بين اين مسائل، در مسئله 108 اشتباهى صورت گرفته است. وى ابتدا مى‌نويسد كه كوفيين نقل حركت همزه وصل به ساكن قبل از آن را برخلاف بصريون، جايز نمى‌دانند، سپس ادله‌اى را ذكر مى‌كند كه كوفيين كسانى هستند كه قائل به جوازند و بصريين قائل به منع هستند. البته ممكن است كه اين اشتباه از ناسخ باشد (همان، ص 421).
+[[شرح الدرة البهية، «نظم الآجرومية»، في أصول علم اللغة العربية]]
-مسائل كتاب، برخى به اصل كلمه و اشتقاق آن بازمى‌گردد مانند: اختلاف در اصل اشتقاق اسم و اينكه «سين» مقتطعه از «سوف» است يا خودش اصل است؛ برخى، به طبيعت كلمه بازمى‌گردد كه اسم يا فعل يا حرف است مانند: اختلاف در نعم و بئس؛ برخى در باره عامل و عمل است مانند: عامل رفع در مبتدا و خبر؛ برخى به اعراب و بنا بازمى‌گردد مانند: اينكه مناداى مفرد معرب است يا مبنى؟ و... (همان، ص 422 - 421).
+[[الأشباه و النظائر في النحو]]
-== وضعيت كتاب ==
+[[مرجع الطلاب في قواعد النحو]]
+[[الخصائص]]
-فهرست مطالب هريك از جلدهاى كتاب در انتهاى آن آمده است. در پاورقى‌هاى كتاب توضيحات مفصلى در باره اشعار و قائلين آنها آمده است و به منابع مختلف ارجاع شده است.
+[[النحو التطبيقي وفقا لمقررات النحو العربي في المعاهد و الجامعات العربية]]
-== منابع مقاله ==
+[[المنهاج في القواعد و الإعراب]]
+[[المدارس النحوية]]
-. مقدمه و متن كتاب.
+[[شرح كتاب سيبويه]]
-. السامرائى، فاضل، الإنصاف في مسائل الخلاف بين البصريين و الكوفيين لابن الأنباري، كلية الآداب دانشگاه بغداد، نيسان 1970، العدد 13، ص 423 - 415.
+[[المفصل في صنعة الإعراب]]
+[[الكواكب الدرية]]
-== پیوندها ==
+[[شرح تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد]]
-[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/20611 مطالعه کتاب الإنصاف في مسائل الخلاف بین النحو البصریین و الکوفیین در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
-[[رده:کتاب‌شناسی]]
+[[رده:کتاب‌شناسی]]
+[[رده:زبان و ادبیات شرقی (مصری، قبطی، سامی، آشوری، سومری، عبری، آرامی، سریانی، عربی، حبشی)‎‏]]