الاقتراح في بيان الاصطلاح و ما أضيف إلي ذلك من الأحاديث المعدودة من الصحاح
| نام کتاب | الاقتراح في بيان الاصطلاح و ما أضيف إلي ذلک من الأحاديث المعدودة من الصحاح |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | ابن دقیق عید، محمد بن علی (نويسنده)
دوری، قحطان عبد الرحمن (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | دار العلوم |
| مکان نشر | عمان - اردن |
| سال نشر | 2006 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE21870AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«الاقتراح في بيان الاصطلاح و ما أضيف إلى ذلك من الأحاديث المعدودة من الصحاح» اثر تقى‌الدين محمد بن على، معروف به ابن دقيق (متوفى 702ق1302/م)، با تحقيق قحطان عبدالرحمن دوزى، كتابى است مختصر و موجز در علم حديث و بيان اصطلاحات آن، كه به زبان عربى و در قرن هفتم هجرى، نوشته شده است.
كتاب به اسامى ديگرى نيز خوانده شده است كه عبارتند از: «الاقتراح في بيان الاصطلاح و ما أضيف إلى ذلك من الأحاديث الصحاح»؛ «الاقتراح في بيان الاصطلاح»؛ «الاقتراح في معرفة الاصطلاح»؛ «الاقتراح» و «الاقتراح في أصول الدين و علوم الحديث» (متن كتاب، ص180 - 183).
ساختار
كتاب با دو مقدمه از محقق آغاز و مطالب در دو قسمت، تنظيم شده است. قسمت اول، تحقيقات محقق بوده و قسمت دوم، نص كتاب است كه داراى مقدمه، نه باب و يك خاتمه مى‌باشد.
گزارش محتوا
بخش اول كتاب به قلم محقق است. وى در اين بخش، ابتدا عصر و دوران نويسنده را مورد مطالعه قرار داده و به بررسى حيات سياسى در آن عصر پرداخته و به همين مناسبت مفصلا از مماليك (بردگان) و دولت آنان در مصر (سلسله مماليك) و جنبش علمى در عصر آنان سخن گفته است.
در ادامه، زندگى‌نامه مفصلى از نويسنده بيان و اطلاعاتى از وى، ارائه گرديده است، از جمله: نام، نسب، القاب، ولادت، سفرهاى علمى، شيوخ، مدارسى كه در آن‌ها تدريس كرده، شاگردان، اجازه‌هاى روايى، جايگاه علمى، مذهب فقهى، كرامات و محسنات اخلاقى، عزت نفس، تأليفات و آثار و...
سرانجام، اقدامات متعدد خود را در مورد اين كتاب بيان كرده است؛ اقداماتى همچون: «مقابله نسخ خطى با متن كتاب و اشاره به اختلافات در پاورقى‌ها»؛ «اشاره به شماره آيات و سوره‌هاى مذكور در متن»؛ «تخريج اقوال مذكور در متن از منابع اصلى آن‌ها»؛ «ارائه زندگى‌نامه مختصر از اعلام مذكور در متن، از منابع معتبر»؛ «تخريج تمامى احاديث نبوى» و...
در پايان نمونه‌هايى از عكس نسخه‌هاى خطى را ذكر كرده است (بخش اول كتاب، ص15 - 210).
بخش دوم، متن اصلى كتاب را در بر دارد. در مقدمه نويسنده، به موضوع كتاب، اشاره شده است (مقدمه نويسنده، ص214).
در باب اول، به توضيح الفاظ متداول در علم حديث‌شناسى، پرداخته شده است. اين الفاظ عبارتند از: صحيح، حسن، ضعيف، مرسل، معضل، منقطع، مقطوع، موقوف، مرفوع، موصول، مسند، شاذ، منكر، غريب، مسلسل، معنعن، تدليس، مضطرب، مدرج و همچنين بيان مراد از «حدثنا»، «حدثنى»، «أخبرنا»، «أنبأنا» و... (متن كتاب، ص215 - 317).
در باب دوم، به بيان و توضيح چگونگى سماع و تحمل روايت و آداب ضبط آن، پرداخته شده است. در اين باب، بيان شده است كه: «براى تحمل حديث، اهليت روايت شرط نيست»، «آنچه را كودك در پنج سالگى مى‌شنود، در اصطلاح اهل حديث «سماع» خوانده مى‌شود و آنچه را در كمتر از پنج سالگى مى‌شنود «حضور» ناميده مى‌گردد» و...
در ادامه به بحث از اصطلاحات متأخرين در تصرف در اسامى روات، تسامح برخى از متأخرين در ذكر نام روات، عادت متقدمين در ذكر نام كتاب شيخ خود در ابتداى روايت، وجود نسخ‌هاى فراوان با اسنادى واحد، مسئله جواز يا عدم جواز اختصار در حديث، تقديم متن حديث بر اسناد آن و... پرداخته شده است (همان، ص320 - 348).
آداب محدث و آداب كتابت حديث، در باب سوم، بيان گرديده است. نويسنده مهم‌ترين مسئله در رعايت آداب روايت و كتابت آن را صحيح بودن نيّت و اصلاح آن و قصد انتفاع و نفع رساندن به ديگران دانسته و معتقد است اگر به تصدى شخصى بر امر روايت احتياج بود، روايت كردن بر وى لازم مى‌شود (همان، ص354).
از جمله آدابى كه در اين باب مطرح شده است، عبارتند از:
1. استحباب ترك روايت حديث در صورت وجود كسى كه اولويت دارد؛
2. روايت در حالت طهارت، وقار و تمكن؛
3. افتتاح كلام با ستايش پروردگار و صلوات بر پيامبر(ص) و... (همان، ص358 - 377).
باب چهارم، به بيان آداب كتابت حديث، اختصاص يافته (همان، ص378 - 396) و در باب پنجم، به بيان معرفت عالى و نازل، انواع علو، فرق علو معنوى و صورى پرداخته شده است (همان، ص399 - 406).
در باب ششم، ادامه اصطلاحاتى كه در باب اول ذكر گرديده بود، آمده است. اين الفاظ عبارتند از: فرق بين روايت غريب و عزيز؛ مدبّج؛ مؤتلف و مختلف؛ متفق و مفترق و ابدال (همان، ص407 - 421).
چگونگى شناخت راويان ثقه؛ نحوه شناخت راويان ضعيف و اسامى مؤتلفه و مختلفه عنوان ساير ابواب كتاب مى‌باشد.
در خاتمه كتاب، تعدادى از احاديث صحيح، كه از كتاب صحيح مسلم و صحيح بخارى گرفته شده ذكر گرديده است. نويسنده احاديثى كه صحيح بودن آن‌ها مورد اتفاق بوده و رواياتى كه در موردشان، اختلاف وجود دارد را از يكديگر، جدا كرده است (همان، ص477).
وضعيت كتاب
فهرست‌هاى كتاب، در انتهاى آن جاى گرفته است. اين فهارس عبارتند از: فهرست منابع و مصادر مورد استفاده محقق و فهرست آيات؛ روايات؛ اعلام و جماعات؛ مكان‌ها؛ كتب و اشعار مذكور در متن، به‌همراه فهرست مطالب.
پاورقى‌ها توسط محقق نوشته شده و در آن‌ها علاوه بر ذكر منابع و اشاره به اختلاف نسخ، توضيحات جامع و مفصلى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن، داده شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها