۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'گي' به 'گی'
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'گي' به 'گی') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
التبيان في تفسير القرآن، تفسير كل قرآن به ترتيب سوره‌هاى آن است و در ده جلد تدوين شده است. مفسر در آغاز هر سوره، به نام‌هاى آن و وجه تسميۀ آنها، مكى يا مدنى بودن سوره، و وجود آيۀ ناسخ و منسوخ در آن اشاره كرده، سپس به بررسى اختلاف قرائات، معناى لغوى واژگان، اشتقاق، صرف، نحو و گاه نكات بلاغى آيات پرداخته و سرانجام، معناى كلى آيات را شرح و تفسير كرده است.<ref>برای اطلاع بيشتر از شيوۀ [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در پرداختن به مباحث تفسيرى اكبرآبادى، ج 2، ص371-378؛ جعفر، ص87-93</ref> شيوۀ بيان و ترتيب مطالب در تفسير وى عينا در [[مجمع البيان في تفسير القرآن|تفسير مجمع البيان]] في تفسير القرآن [[طبرسی، فضل بن حسن|امين‌الاسلام طبرسى]] (متوفى 538) به كار گرفته شده است، با اين تفاوت كه [[طبرسی، فضل بن حسن|طبرسى]]، مباحث لغت و اعراب و قرائات و شأن نزول و معناى آيه را به روشنى از يكديگر جدا كرده است. | التبيان في تفسير القرآن، تفسير كل قرآن به ترتيب سوره‌هاى آن است و در ده جلد تدوين شده است. مفسر در آغاز هر سوره، به نام‌هاى آن و وجه تسميۀ آنها، مكى يا مدنى بودن سوره، و وجود آيۀ ناسخ و منسوخ در آن اشاره كرده، سپس به بررسى اختلاف قرائات، معناى لغوى واژگان، اشتقاق، صرف، نحو و گاه نكات بلاغى آيات پرداخته و سرانجام، معناى كلى آيات را شرح و تفسير كرده است.<ref>برای اطلاع بيشتر از شيوۀ [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در پرداختن به مباحث تفسيرى اكبرآبادى، ج 2، ص371-378؛ جعفر، ص87-93</ref> شيوۀ بيان و ترتيب مطالب در تفسير وى عينا در [[مجمع البيان في تفسير القرآن|تفسير مجمع البيان]] في تفسير القرآن [[طبرسی، فضل بن حسن|امين‌الاسلام طبرسى]] (متوفى 538) به كار گرفته شده است، با اين تفاوت كه [[طبرسی، فضل بن حسن|طبرسى]]، مباحث لغت و اعراب و قرائات و شأن نزول و معناى آيه را به روشنى از يكديگر جدا كرده است. | ||
[[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در مقدمۀ التبيان، با اشاره به | [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در مقدمۀ التبيان، با اشاره به انگیزۀ خويش از نوشتن اين تفسير، مى‌گويد كه هيچ يك از علماى شيعه را نديده است كه كتابى در تفسير تمام قرآن و مشتمل بر همۀ انواع علوم و معانى آن نوشته باشد؛ تنها برخى از ايشان به ذكر روايات موجود در كتب حديثى پرداخته‌اند، بى‌آنكه استقصا كنند يا در تفسير مبهمات آن بكوشند. | ||
وى عالمان اهل سنّت را در اين موضوع به سه دسته تقسيم مى‌كند: كسانى چون [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]] كه به تطويل هر سخن منقولى را در تفسير قرآن گرد آورده‌اند؛ كسانى كه به اختصار تنها به تفسير الفاظ غريب و مشكل قرآن پرداخته‌اند؛ و كسانى كه راه ميانه پيموده‌اند و بيشتر به علومى توجه كرده‌اند كه خود در آن تبحر داشته‌اند؛ مثلاًزجّاج و فرّاء به صرف و نحو، مفضّل بن سلمة به واژگان و اشتقاق الفاظ، ابوعلى جبّائى به كلام و ابوالقاسم بلخى به فقه توجه كرده‌اند. طوسى فقط تفسير [[ابومسلم اصفهانی، محمد بن بحر|ابومسلم محمد بن بحر اصفهانى]] (متوفى 320) و على بن عيسى رمّانى (متوفى 384)، هر دو از علماى معتزله، را بهترين مى‌داند؛ اما تذكر مى‌دهد كه ايشان نيز گاه به امور غير ضرورى پرداخته‌اند.<ref>برای موارد نقل [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] از تفسير ابومسلم غياثى کرمانى، جاهاى متعدد؛ برای تشابه ميان بخش‌هایى از تفسير التبيان و تفسير رمّانى آيت‌اللّه زاده شيرازى، ج 2، ص486-488</ref> | وى عالمان اهل سنّت را در اين موضوع به سه دسته تقسيم مى‌كند: كسانى چون [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]] كه به تطويل هر سخن منقولى را در تفسير قرآن گرد آورده‌اند؛ كسانى كه به اختصار تنها به تفسير الفاظ غريب و مشكل قرآن پرداخته‌اند؛ و كسانى كه راه ميانه پيموده‌اند و بيشتر به علومى توجه كرده‌اند كه خود در آن تبحر داشته‌اند؛ مثلاًزجّاج و فرّاء به صرف و نحو، مفضّل بن سلمة به واژگان و اشتقاق الفاظ، ابوعلى جبّائى به كلام و ابوالقاسم بلخى به فقه توجه كرده‌اند. طوسى فقط تفسير [[ابومسلم اصفهانی، محمد بن بحر|ابومسلم محمد بن بحر اصفهانى]] (متوفى 320) و على بن عيسى رمّانى (متوفى 384)، هر دو از علماى معتزله، را بهترين مى‌داند؛ اما تذكر مى‌دهد كه ايشان نيز گاه به امور غير ضرورى پرداخته‌اند.<ref>برای موارد نقل [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] از تفسير ابومسلم غياثى کرمانى، جاهاى متعدد؛ برای تشابه ميان بخش‌هایى از تفسير التبيان و تفسير رمّانى آيت‌اللّه زاده شيرازى، ج 2، ص486-488</ref> | ||
بنابراین وى مى‌كوشد كه تفسيرش به اختصار همۀ فنون و علوم قرآنى را در بر | بنابراین وى مى‌كوشد كه تفسيرش به اختصار همۀ فنون و علوم قرآنى را در بر گیرد، متشابهات قرآن را توضيح دهد، مباحث كلامى در رد مجبّره و مشبّهه و مجسّمه و جز ايشان را بيان و ادلۀ علماى شيعه بر حقانيت اصول و فروع مذهبشان را با استناد به آيات قرآن بازگو كند.<ref>التبيان، ج 1، مقدمه، ص1-2</ref> | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
بر اين اساس، انبوهى از ردّيه‌ها بر عقايد و آراى تناسخيه، حشويه، خوارج، غلات، مجبّره، مجسّمه، مرجئه، مشبّهه و معتزله در التبيان آمده<ref>آل ياسين، ج 2، ص38</ref>؛ اما مفسر تنها در موارد معدودى در مقام محاجّۀ كلامى با يهود و نصارا بر آمده است.<ref>-ج 1، ص427، 487، ج 2، ص472، ج 3، ص497</ref> | بر اين اساس، انبوهى از ردّيه‌ها بر عقايد و آراى تناسخيه، حشويه، خوارج، غلات، مجبّره، مجسّمه، مرجئه، مشبّهه و معتزله در التبيان آمده<ref>آل ياسين، ج 2، ص38</ref>؛ اما مفسر تنها در موارد معدودى در مقام محاجّۀ كلامى با يهود و نصارا بر آمده است.<ref>-ج 1، ص427، 487، ج 2، ص472، ج 3، ص497</ref> | ||
[[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در آن دسته از مباحث كلامى كه شيعه رأى خاص دارد، با | [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در آن دسته از مباحث كلامى كه شيعه رأى خاص دارد، با بهره‌گیرى از آيات و روايات و شواهد عقلى به اثبات آن رأى پرداخته است؛ في المثل در مبحث امامت، امام را معصوم<ref>ج 1، ص449، ج 3، ص236، ج 8، ص339-340</ref> و منصوص<ref>ج 5، ص48-49</ref> و على(ع) را جانشين بلافصل پيامبر اكرم(ص) دانسته است<ref>ج 3، ص559؛ برای موارد ديگرى از مباحث امامت ج 1، ص448-449، ج 6، ص417</ref> همچنين تقيه را در صورت خوف جانى واجب شمرده<ref>ج 2، ص435</ref> و استدلال جبّائى بر نفى آن را رد كرده<ref>ج 4، ص165</ref> و نيز در مواضع گوناگون، شفاعت پيامبر را در حق مؤمنان اثبات كرده است.<ref>ج 1، ص213، ج 9، ص37</ref> | ||
بخش زيادى از ردّيه‌هاى كلامى [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در التبيان به مجبّره و آراى عمومى اشاعره اختصاص دارد كه در اغلب آنها با معتزله همراهى مى‌كند. وى انتساب ضلالت و كفر و هدايت و ايمان را به خداوند.<ref>ج 5، ص96، ج 8، ص407، ج 9، ص398</ref> مردود، و رؤيت خداوند را در دنيا و آخرت ناممكن مى‌داند.<ref>ج 4، ص536</ref> همچنين بر ضد آرايى چون تكليف ما لا يطاق<ref>ج 2، ص125-126، 257، ج 3، ص177، ج 7، ص379، 394، ج 10، ص184-185</ref>، خلق همۀ افعال و معاصى بندگان<ref>ج 4، ص141، ج 6، ص237، 478، ج 8، ص513</ref>، تعذيب اطفال به سبب گناه پدر و مادر<ref>ج 3، ص66، ج 6، ص228، 458، ج 9، ص10</ref>، همراهى استطاعت با فعل<ref>ج 2، ص120، 538، ج 10، ص16، 271</ref> و عدم اشتمال نعمت خداوند بر كافران<ref>ج 1، ص30، ج 2، ص190، ج 6، ص415، ج 7، ص285</ref> مى‌آورد. | بخش زيادى از ردّيه‌هاى كلامى [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در التبيان به مجبّره و آراى عمومى اشاعره اختصاص دارد كه در اغلب آنها با معتزله همراهى مى‌كند. وى انتساب ضلالت و كفر و هدايت و ايمان را به خداوند.<ref>ج 5، ص96، ج 8، ص407، ج 9، ص398</ref> مردود، و رؤيت خداوند را در دنيا و آخرت ناممكن مى‌داند.<ref>ج 4، ص536</ref> همچنين بر ضد آرايى چون تكليف ما لا يطاق<ref>ج 2، ص125-126، 257، ج 3، ص177، ج 7، ص379، 394، ج 10، ص184-185</ref>، خلق همۀ افعال و معاصى بندگان<ref>ج 4، ص141، ج 6، ص237، 478، ج 8، ص513</ref>، تعذيب اطفال به سبب گناه پدر و مادر<ref>ج 3، ص66، ج 6، ص228، 458، ج 9، ص10</ref>، همراهى استطاعت با فعل<ref>ج 2، ص120، 538، ج 10، ص16، 271</ref> و عدم اشتمال نعمت خداوند بر كافران<ref>ج 1، ص30، ج 2، ص190، ج 6، ص415، ج 7، ص285</ref> مى‌آورد. | ||