التشيع في طرابلس و بلاد الشام: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - ' ص ' به ' ص')
    جز (جایگزینی متن - '| پس از =↵| پیش از =↵}}↵↵↵'''' به '| پس از = | پیش از = }} '''')
     
    (۳۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR16576J1.jpg|بندانگشتی|التشیع فی طرابلس و بلاد الشام]]
    | تصویر =NUR16576J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =التشیع فی طرابلس و بلاد الشام
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =أضواء علی دولة بنیعمار
    |-
    | پدیدآوران =
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|التشیع فی طرابلس و بلاد الشام
    [[طرابلسی، علی ابراهیم]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =عربی
    |نام‌های دیگر کتاب
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏239‎‏ ‎‏/‎‏ط‎‏4‎‏ت‎‏5
    |data-type='otherBookNames'|أضواء علی دولة بني عمار
    | موضوع =
    |-
    شیعه - سوریه - تاریخ
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[طرابلسی، علی ابراهیم]] (نويسنده)
    |-
    |زبان  
    |data-type='language'|عربی
    |-
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏239‎‏ ‎‏/‎‏ط‎‏4‎‏ت‎‏5
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|شیعه - سوریه - تاریخ


    شیعه - طرابلس (سوریه)
    شیعه - طرابلس (سوریه)
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    دار الساقي
    |data-type='publisher'|دار الساقي
    | مکان نشر =بیروت - لبنان
    |-
    | سال نشر = 2007 م
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|بیروت - لبنان
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 2007 م
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE16576AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE16576AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | شابک =978-1-85516-769-8
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =16576
    | کتابخوان همراه نور =16576
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
    '''التشيع في طرابلس و بلاد الشام'''، تأليف [[طرابلسی، علی ابراهیم|شيخ على ابراهیم طرابلسى]]، اثرى است كه نویسنده آن به بررسى تاريخ تحولات مذهب تشيع در طرابلس و سرزمين‌هاى شام پرداخته است. اين كتاب به زبان عربى و در يك جلد منتشر شده است.


    == معرفى اجمالى ==
    ==ساختار==
    كتاب، مشتمل بر مقدمه [[قبلان، عبدالامیر|شيخ قبلان]] (نايب‌رئيس مجلس اعلاى لبنان) و مقدمه نویسنده و پنج فصل است.


    نویسنده در بسيارى از مباحث، به منابع مورد استفاده اشاره نكرده است، اما به گفته شيخ قبلان، مهم‌ترين كتاب مورد استناد وى، آثار مورخ بزرگ، ناصر خسرو است كه گزارش كرده كه در سال 428ق، مردم طرابلس شيعه بوده‌اند و بنى عمار بر مذهب شيعه اماميه اثناعشريه بوده‌اند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/10 مقدمه مؤلف، 10]</ref>


    '''التشيع في طرابلس و بلاد الشام'''، تأليف شيخ على ابراهيم طرابلسى، اثرى است كه نويسنده آن به بررسى تاريخ تحولات مذهب تشيع در طرابلس و سرزمين‌هاى شام پرداخته است. اين كتاب به زبان عربى و در يك جلد منتشر شده است.
    ==گزارش محتوا==
    كتاب با مقدمه‌اى به قلم [[قبلان، عبدالامیر|شيخ عبدالامير قبلان]]، نايب‌رئيس مجلس اعلاى لبنان آغاز شده است. وى در ابتداى اين مقدمه حركت‌ها و نهضت‌هاى شيعى را يكى از مهم‌ترين ويژگى‌هاى قرن چهارم هجرى دانسته است. در خصوص اين عصر مطالعات فراوانى صورت گرفته، اما محققین از برخى نواحى بحث غافل مانده‌اند. نویسنده در كتاب حاضر تلاش كرده است تصوير جامعى از طرابلس به خواننده ارائه نمايد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/9 مقدمه، ص9]</ref>


    == ساختار ==
    نویسنده در مقدمه‌اش بر كتاب، نگارش اين اثر را به جهت روشن‌تر شدن نقش تاريخى دانسته كه به‌وسيله آن شهر طرابلس قدرت گرفت و دومين شهر بزرگ جمهورى لبنان امروز گرديد.<ref>همان، ص11</ref>وى در ادامه، عصر فاطمى‌ها (900 - 1071ق) را از درخشان‌ترين اعصار اين شهر دانسته كه كسانى چون [[اصطخری، ابراهیم بن محمد|اصطخرى]] و مقدسى به آن گواهى داده‌اند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/11 همان، ص11]</ref>همچنين دلائل تبديل شدن طرابلس در عصر فاطمى به مركز مهم تجارى بلاد شام را توضيح مى‌دهد.<ref>همان، ص12</ref>


    بررسى وجه تسميه شهر طرابلس، مطلب ديگرى است كه نویسنده در آغاز بحث به آن پرداخته است. اين شهر را فينيقى‌ها در قرن هفتم پيش از ميلاد بر امتداد كرانه شمال شرقى شبه‌جزيره ميناء تأسيس كردند و نام «اثر» بر آن نهادند. ساكنان اين شهر جديد از سه منطقه صور، صيداء و ارواد بودند. طرابلس برگرفته از واژه يونانى تريپولیس به معنى «سه شهر» است كه توسط فاتحان، به‌صورت طرابلس معرب شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/25 همان، ص25]</ref>


    كتاب، مشتمل بر مقدمه شيخ قبلان (نايب‌رئيس مجلس اعلاى لبنان) و مقدمه نويسنده و پنج فصل است.
    خلاصه مطالب فصول كتاب بدين شرح است:


    نويسنده در بسيارى از مباحث، به منابع مورد استفاده اشاره نكرده است، اما به گفته شيخ قبلان، مهم‌ترين كتاب مورد استناد وى، آثار مورخ بزرگ، ناصر خسرو است كه گزارش كرده كه در سال 428ق، مردم طرابلس شيعه بوده‌اند و بنى عمار بر مذهب شيعه اماميه اثناعشريه بوده‌اند.<ref>مقدمه مؤلف، 10</ref>
    #نویسنده در ابتداى اين فصل از كتاب به اهميت استراتژى طرابلس و اوضاع آن در ابتداى قرن پنجم هجرى اشاره كرده است. برخى مورخين به وجود شیعیان در طرابلس شام در عصر عباسى اشاره كرده‌اند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/45 همان، ص45 - 47]</ref>
    #: «طولونيه» اولین حكومتى است كه در اين فصل از آن ياد شده است. سرزمين‌هاى مصر و شام در عهد حكومت احمد بن طولون، اتحادى را در برابر حكومت روم تشكيل دادند، اما طلحه برادر خليفه عباسى «معتمد»، دسيسه‌هایى را به جهت اعاده مصر و شام تحت سيطره خليفه عباسى آغاز كرد. سرانجام حكومت طولونى‌ها كه 32 سال بر مصر و شام حاكم بود، در سال 292ق، توسط محمد بن سليمان منقرض گرديد و حكومت مصر دوباره به خلفاى عباسى بازگشت.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/54 همان، ص54 - 55]</ref>پس از آن حكومت‌هاى اخشيديه، فاطميه و حمدانيه در طرابلس بر سر كار آمدند كه در ادامه اين فصل به شرح احوال آنها و در انتهاى فصل هم به شهر حلب پرداخته شده است. اگرچه شيعه پيش از عهد حمدانى‌ها (293 - 392ق)، وارد اين منطقه شد، اما به جهت اينكه دولت حمدانى از حكومت‌هاى شيعى بود در اين عهد قوت گرفت و انتشار يافت.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/72 همان، ص72]</ref>
    #نویسنده در ابتداى اين فصل به تبيين معناى لغوى و اصطلاحى شيعه با استناد به منابع مختلف مى‌پردازد. جايگاه اين بحث در فصل اول كتاب بوده كه نویسنده به رعايت اين امر ملتزم نبوده است. وى اختلاف مورخين در تاريخ شكل‌گیرى تشيع را مبتنى بر شيوه استدلالى، سرشت و پيشينه مورخين دانسته است. سپس به آراء آنها در اين باره اشاره نموده و تأسيس شيعه را با استناد به كلام نبى مكرم اسلام(ص) به زمان آن حضرت بازمى‌گرداند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/83 همان، ص83]</ref>وى سپس به بررسى تاريخ پيدايش شيعه و شبهات مورخين در اين رابطه، نقد رافضى خواندن شيعه و دلائل بيزارى دو قوم عرب و فارس از يكديگر پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/84 همان، ص84 - 91]</ref>
    #:ادامه اين فصل، به ذكر تعداد ائمه و خلفاى برحق رسول خدا(ص) و تاريخ ائمه اطهار(ع) تا زمان شهادت امام حسین(ع) اختصاص دارد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/92 همان، ص92 - 101]</ref>
    #فصل سوم كتاب به مطالعه حكومت فاطميان در شام اختصاص دارد. تاريخ از نهضت وسيع فكرى و ادبى و نيز علوم فلسفى، رياضيات، فلك، نجوم و طب در عصر فاطمى خبر مى‌دهد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/103 همان، ص103]</ref>
    #:نویسنده سپس به مشكلاتى كه فاطميون از ناحيه قرامطه و افتكين ترك با آن مواجه بودند، اشاره كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/116 همان، ص116 - 125]</ref>پس از آن به تبيين تفاوت ديدگاه اسماعيليان مستعليه و نزاريه درباره امامت عبيدالله مهدى پرداخته كه در فرقه اول، فرزندان صلاحيت به ارث بردن امامت را نداشته و در ديگرى اين صلاحيت را دارند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/126 همان، ص126]</ref>
    #اين فصل به شرح دولت «بنى عمار» در طرابلس اختصاص دارد. به هنگام قيام دولت فاطمى، شيوخ بنى عمار رياست تشكيلات ادارى و نظامى را به عهده داشتند. حسن بن عمار از مهم‌ترين رجال نزد خليفه فاطمى، العزيزبالله بوده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/135 همان، ص135]</ref>بنى عمار در سال 462ق، در طرابلس استقلال يافتند. حكومت بنى عمار پيشرفت كرد تا اينكه طرابلس در قرن يازدهم هجرى بزرگ‌ترين شهر در طول ساحل شرقى درياى مديترانه گرديد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/135 همان، ص135 - 136]</ref>بنى عمار با سلطه بر طرابلس، نهضت علمى، اقتصادى و تجارى را در آن پايه‌ريزى كردند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/158 همان، ص158]</ref>نویسنده در ادامه اين بحث به فعالیت‌های بنى عمار و دفاع آنها از طرابلس به هنگام جنگ‌هاى صليبى پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/160 همان، ص160]</ref>
    #علاقه ويژه حكما و وزراى فاطمى به علم سبب شده بود كه در تشويق مردم به علم‌آموزى و نيز ايجاد مراكز علمى برای نشر مذهب تشيع تلاش كنند. دانشگاه الأزهر مصر كه نسبت بر ديگر مراكز فرهنگى، علم و دينى، رياست دارد، توسط حكومت فاطمى بنا نهاده شد و بسيار مورد توجه خلفاى فاطمى قرار گرفت.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16842/1/189 همان، ص189 - 193]</ref>توجه فاطميان به علم و دانش در اين فصل مورد بررسى قرار گرفته است.


    == گزارش محتوا ==
    == وضعيت كتاب ==
    مصادر و منابع، تصاوير و نقشه‌ها و فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است. در پاورقى‌هاى كتاب برخى اعلام و منابع معرفى شده است.


    ==پانويس ==
    <references/>
    ==منابع مقاله==


    كتاب با مقدمه‌اى به قلم شيخ عبدالامير قبلان، نايب‌رئيس مجلس اعلاى لبنان آغاز شده است. وى در ابتداى اين مقدمه حركت‌ها و نهضت‌هاى شيعى را يكى از مهم‌ترين ويژگى‌هاى قرن چهارم هجرى دانسته است. در خصوص اين عصر مطالعات فراوانى صورت گرفته، اما محققين از برخى نواحى بحث غافل مانده‌اند. نويسنده در كتاب حاضر تلاش كرده است تصوير جامعى از طرابلس به خواننده ارائه نمايد.<ref>مقدمه، ص9</ref>
    مقدمه و متن كتاب.


    نويسنده در مقدمه‌اش بر كتاب، نگارش اين اثر را به جهت روشن‌تر شدن نقش تاريخى دانسته كه به‌وسيله آن شهر طرابلس قدرت گرفت و دومين شهر بزرگ جمهورى لبنان امروز گرديد.<ref>همان، ص11</ref>وى در ادامه، عصر فاطمى‌ها (900 - 1071ق) را از درخشان‌ترين اعصار اين شهر دانسته كه كسانى چون [[اصطخری، ابراهیم بن محمد|اصطخرى]] و مقدسى به آن گواهى داده‌اند.<ref>همان، ص11</ref>همچنين دلائل تبديل شدن طرابلس در عصر فاطمى به مركز مهم تجارى بلاد شام را توضيح مى‌دهد.<ref>همان، ص12</ref>


    بررسى وجه تسميه شهر طرابلس، مطلب ديگرى است كه نويسنده در آغاز بحث به آن پرداخته است. اين شهر را فينيقى‌ها در قرن هفتم پيش از ميلاد بر امتداد كرانه شمال شرقى شبه‌جزيره ميناء تأسيس كردند و نام «اثر» بر آن نهادند. ساكنان اين شهر جديد از سه منطقه صور، صيداء و ارواد بودند. طرابلس برگرفته از واژه يونانى تريپوليس به معنى «سه شهر» است كه توسط فاتحان، به‌صورت طرابلس معرب شده است.<ref>همان، ص25</ref>
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    خلاصه مطالب فصول كتاب بدين شرح است:
    [[التشيّع (نشوؤه - مراحله - مقوّماته)]]


    #نويسنده در ابتداى اين فصل از كتاب به اهميت استراتژى طرابلس و اوضاع آن در ابتداى قرن پنجم هجرى اشاره كرده است. برخى مورخين به وجود شيعيان در طرابلس شام در عصر عباسى اشاره كرده‌اند.<ref>همان، ص45 - 47</ref>
    [[التشيع، نشأته، معالمه]]
    #: «طولونيه» اولين حكومتى است كه در اين فصل از آن ياد شده است. سرزمين‌هاى مصر و شام در عهد حكومت احمد بن طولون، اتحادى را در برابر حكومت روم تشكيل دادند، اما طلحه برادر خليفه عباسى «معتمد»، دسيسه‌هايى را به جهت اعاده مصر و شام تحت سيطره خليفه عباسى آغاز كرد. سرانجام حكومت طولونى‌ها كه 32 سال بر مصر و شام حاكم بود، در سال 292ق، توسط محمد بن سليمان منقرض گرديد و حكومت مصر دوباره به خلفاى عباسى بازگشت.<ref>همان، ص54 - 55</ref>پس از آن حكومت‌هاى اخشيديه، فاطميه و حمدانيه در طرابلس بر سر كار آمدند كه در ادامه اين فصل به شرح احوال آنها و در انتهاى فصل هم به شهر حلب پرداخته شده است. اگرچه شيعه پيش از عهد حمدانى‌ها (293 - 392ق)، وارد اين منطقه شد، اما به جهت اينكه دولت حمدانى از حكومت‌هاى شيعى بود در اين عهد قوت گرفت و انتشار يافت.<ref>همان، ص72</ref>
    #نويسنده در ابتداى اين فصل به تبيين معناى لغوى و اصطلاحى شيعه با استناد به منابع مختلف مى‌پردازد. جايگاه اين بحث در فصل اول كتاب بوده كه نويسنده به رعايت اين امر ملتزم نبوده است. وى اختلاف مورخين در تاريخ شكل‌گيرى تشيع را مبتنى بر شيوه استدلالى، سرشت و پيشينه مورخين دانسته است. سپس به آراء آنها در اين باره اشاره نموده و تأسيس شيعه را با استناد به كلام نبى مكرم اسلام(ص) به زمان آن حضرت بازمى‌گرداند.<ref>همان، ص83</ref>وى سپس به بررسى تاريخ پيدايش شيعه و شبهات مورخين در اين رابطه، نقد رافضى خواندن شيعه و دلائل بيزارى دو قوم عرب و فارس از يكديگر پرداخته است.<ref>همان، ص84 - 91</ref>
    #:ادامه اين فصل، به ذكر تعداد ائمه و خلفاى برحق رسول خدا(ص) و تاريخ ائمه اطهار(ع) تا زمان شهادت امام حسين(ع) اختصاص دارد.<ref>همان، ص92 - 101</ref>
    #فصل سوم كتاب به مطالعه حكومت فاطميان در شام اختصاص دارد. تاريخ از نهضت وسيع فكرى و ادبى و نيز علوم فلسفى، رياضيات، فلك، نجوم و طب در عصر فاطمى خبر مى‌دهد.<ref>همان، ص103</ref>
    #:نويسنده سپس به مشكلاتى كه فاطميون از ناحيه قرامطه و افتكين ترك با آن مواجه بودند، اشاره كرده است.<ref>همان، ص116 - 125</ref>پس از آن به تبيين تفاوت ديدگاه اسماعيليان مستعليه و نزاريه درباره امامت عبيدالله مهدى پرداخته كه در فرقه اول، فرزندان صلاحيت به ارث بردن امامت را نداشته و در ديگرى اين صلاحيت را دارند.<ref>همان، ص126</ref>
    #اين فصل به شرح دولت «بنى عمار» در طرابلس اختصاص دارد. به هنگام قيام دولت فاطمى، شيوخ بنى عمار رياست تشكيلات ادارى و نظامى را به عهده داشتند. حسن بن عمار از مهم‌ترين رجال نزد خليفه فاطمى، العزيزبالله بوده است.<ref>همان، ص135</ref>بنى عمار در سال 462ق، در طرابلس استقلال يافتند. حكومت بنى عمار پيشرفت كرد تا اينكه طرابلس در قرن يازدهم هجرى بزرگ‌ترين شهر در طول ساحل شرقى درياى مديترانه گرديد.<ref>همان، ص135 - 136</ref>بنى عمار با سلطه بر طرابلس، نهضت علمى، اقتصادى و تجارى را در آن پايه‌ريزى كردند.<ref>همان، ص158</ref>نويسنده در ادامه اين بحث به فعاليت‌هاى بنى عمار و دفاع آنها از طرابلس به هنگام جنگ‌هاى صليبى پرداخته است.<ref>همان، ص160</ref>
    #علاقه ويژه حكما و وزراى فاطمى به علم سبب شده بود كه در تشويق مردم به علم‌آموزى و نيز ايجاد مراكز علمى براى نشر مذهب تشيع تلاش كنند. دانشگاه الأزهر مصر كه نسبت بر ديگر مراكز فرهنگى، علم و دينى، رياست دارد، توسط حكومت فاطمى بنا نهاده شد و بسيار مورد توجه خلفاى فاطمى قرار گرفت.<ref>همان، ص189 - 193</ref>توجه فاطميان به علم و دانش در اين فصل مورد بررسى قرار گرفته است.


    == وضعيت كتاب ==
    [[التشيع المصري الفاطمي: اشعاع حي و حضاري: مئتان و عشر سنوات من الإبداع الانساني]]


    [[التشيع في الأندلس]]


    مصادر و منابع، تصاوير و نقشه‌ها و فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است. در پاورقى‌هاى كتاب برخى اعلام و منابع معرفى شده است.
    [[تشیع در اندلس]]


    ==پانويس ==
    [[التشيع في العراق و صلاته بالمرجعية و إيران]]
    <references />
    == منابع مقاله ==
     
    مقدمه و متن كتاب.


    ==وابسته‎ها==
    [[تشیع در طرابلس و شام با تکیه بر دولت بنی عمار]]
    [[تشیع در طرابلس و شام با تکیه بر دولت بنی عمار]]


    [[التشيع و التحول في العصر الصفوي]]


    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/16842 مطالعه کتاب التشیع فی طرابلس و بلاد الشام در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده: فرق اسلامی]]
    [[رده: فرق اسلامی]]
    [[رده: فرق شیعه]]
    [[رده: فرق شیعه]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۳۰

    التشیع فی طرابلس و بلاد الشام
    التشيع في طرابلس و بلاد الشام
    پدیدآورانطرابلسی، علی ابراهیم (نویسنده)
    عنوان‌های دیگرأضواء علی دولة بنیعمار
    ناشردار الساقي
    مکان نشربیروت - لبنان
    سال نشر2007 م
    چاپ1
    شابک‎978-1-85516-769-8
    موضوعشیعه - سوریه - تاریخ شیعه - طرابلس (سوریه)
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏239‎‏ ‎‏/‎‏ط‎‏4‎‏ت‎‏5
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    التشيع في طرابلس و بلاد الشام، تأليف شيخ على ابراهیم طرابلسى، اثرى است كه نویسنده آن به بررسى تاريخ تحولات مذهب تشيع در طرابلس و سرزمين‌هاى شام پرداخته است. اين كتاب به زبان عربى و در يك جلد منتشر شده است.

    ساختار

    كتاب، مشتمل بر مقدمه شيخ قبلان (نايب‌رئيس مجلس اعلاى لبنان) و مقدمه نویسنده و پنج فصل است.

    نویسنده در بسيارى از مباحث، به منابع مورد استفاده اشاره نكرده است، اما به گفته شيخ قبلان، مهم‌ترين كتاب مورد استناد وى، آثار مورخ بزرگ، ناصر خسرو است كه گزارش كرده كه در سال 428ق، مردم طرابلس شيعه بوده‌اند و بنى عمار بر مذهب شيعه اماميه اثناعشريه بوده‌اند.[۱]

    گزارش محتوا

    كتاب با مقدمه‌اى به قلم شيخ عبدالامير قبلان، نايب‌رئيس مجلس اعلاى لبنان آغاز شده است. وى در ابتداى اين مقدمه حركت‌ها و نهضت‌هاى شيعى را يكى از مهم‌ترين ويژگى‌هاى قرن چهارم هجرى دانسته است. در خصوص اين عصر مطالعات فراوانى صورت گرفته، اما محققین از برخى نواحى بحث غافل مانده‌اند. نویسنده در كتاب حاضر تلاش كرده است تصوير جامعى از طرابلس به خواننده ارائه نمايد.[۲]

    نویسنده در مقدمه‌اش بر كتاب، نگارش اين اثر را به جهت روشن‌تر شدن نقش تاريخى دانسته كه به‌وسيله آن شهر طرابلس قدرت گرفت و دومين شهر بزرگ جمهورى لبنان امروز گرديد.[۳]وى در ادامه، عصر فاطمى‌ها (900 - 1071ق) را از درخشان‌ترين اعصار اين شهر دانسته كه كسانى چون اصطخرى و مقدسى به آن گواهى داده‌اند.[۴]همچنين دلائل تبديل شدن طرابلس در عصر فاطمى به مركز مهم تجارى بلاد شام را توضيح مى‌دهد.[۵]

    بررسى وجه تسميه شهر طرابلس، مطلب ديگرى است كه نویسنده در آغاز بحث به آن پرداخته است. اين شهر را فينيقى‌ها در قرن هفتم پيش از ميلاد بر امتداد كرانه شمال شرقى شبه‌جزيره ميناء تأسيس كردند و نام «اثر» بر آن نهادند. ساكنان اين شهر جديد از سه منطقه صور، صيداء و ارواد بودند. طرابلس برگرفته از واژه يونانى تريپولیس به معنى «سه شهر» است كه توسط فاتحان، به‌صورت طرابلس معرب شده است.[۶]

    خلاصه مطالب فصول كتاب بدين شرح است:

    1. نویسنده در ابتداى اين فصل از كتاب به اهميت استراتژى طرابلس و اوضاع آن در ابتداى قرن پنجم هجرى اشاره كرده است. برخى مورخين به وجود شیعیان در طرابلس شام در عصر عباسى اشاره كرده‌اند.[۷]
      «طولونيه» اولین حكومتى است كه در اين فصل از آن ياد شده است. سرزمين‌هاى مصر و شام در عهد حكومت احمد بن طولون، اتحادى را در برابر حكومت روم تشكيل دادند، اما طلحه برادر خليفه عباسى «معتمد»، دسيسه‌هایى را به جهت اعاده مصر و شام تحت سيطره خليفه عباسى آغاز كرد. سرانجام حكومت طولونى‌ها كه 32 سال بر مصر و شام حاكم بود، در سال 292ق، توسط محمد بن سليمان منقرض گرديد و حكومت مصر دوباره به خلفاى عباسى بازگشت.[۸]پس از آن حكومت‌هاى اخشيديه، فاطميه و حمدانيه در طرابلس بر سر كار آمدند كه در ادامه اين فصل به شرح احوال آنها و در انتهاى فصل هم به شهر حلب پرداخته شده است. اگرچه شيعه پيش از عهد حمدانى‌ها (293 - 392ق)، وارد اين منطقه شد، اما به جهت اينكه دولت حمدانى از حكومت‌هاى شيعى بود در اين عهد قوت گرفت و انتشار يافت.[۹]
    2. نویسنده در ابتداى اين فصل به تبيين معناى لغوى و اصطلاحى شيعه با استناد به منابع مختلف مى‌پردازد. جايگاه اين بحث در فصل اول كتاب بوده كه نویسنده به رعايت اين امر ملتزم نبوده است. وى اختلاف مورخين در تاريخ شكل‌گیرى تشيع را مبتنى بر شيوه استدلالى، سرشت و پيشينه مورخين دانسته است. سپس به آراء آنها در اين باره اشاره نموده و تأسيس شيعه را با استناد به كلام نبى مكرم اسلام(ص) به زمان آن حضرت بازمى‌گرداند.[۱۰]وى سپس به بررسى تاريخ پيدايش شيعه و شبهات مورخين در اين رابطه، نقد رافضى خواندن شيعه و دلائل بيزارى دو قوم عرب و فارس از يكديگر پرداخته است.[۱۱]
      ادامه اين فصل، به ذكر تعداد ائمه و خلفاى برحق رسول خدا(ص) و تاريخ ائمه اطهار(ع) تا زمان شهادت امام حسین(ع) اختصاص دارد.[۱۲]
    3. فصل سوم كتاب به مطالعه حكومت فاطميان در شام اختصاص دارد. تاريخ از نهضت وسيع فكرى و ادبى و نيز علوم فلسفى، رياضيات، فلك، نجوم و طب در عصر فاطمى خبر مى‌دهد.[۱۳]
      نویسنده سپس به مشكلاتى كه فاطميون از ناحيه قرامطه و افتكين ترك با آن مواجه بودند، اشاره كرده است.[۱۴]پس از آن به تبيين تفاوت ديدگاه اسماعيليان مستعليه و نزاريه درباره امامت عبيدالله مهدى پرداخته كه در فرقه اول، فرزندان صلاحيت به ارث بردن امامت را نداشته و در ديگرى اين صلاحيت را دارند.[۱۵]
    4. اين فصل به شرح دولت «بنى عمار» در طرابلس اختصاص دارد. به هنگام قيام دولت فاطمى، شيوخ بنى عمار رياست تشكيلات ادارى و نظامى را به عهده داشتند. حسن بن عمار از مهم‌ترين رجال نزد خليفه فاطمى، العزيزبالله بوده است.[۱۶]بنى عمار در سال 462ق، در طرابلس استقلال يافتند. حكومت بنى عمار پيشرفت كرد تا اينكه طرابلس در قرن يازدهم هجرى بزرگ‌ترين شهر در طول ساحل شرقى درياى مديترانه گرديد.[۱۷]بنى عمار با سلطه بر طرابلس، نهضت علمى، اقتصادى و تجارى را در آن پايه‌ريزى كردند.[۱۸]نویسنده در ادامه اين بحث به فعالیت‌های بنى عمار و دفاع آنها از طرابلس به هنگام جنگ‌هاى صليبى پرداخته است.[۱۹]
    5. علاقه ويژه حكما و وزراى فاطمى به علم سبب شده بود كه در تشويق مردم به علم‌آموزى و نيز ايجاد مراكز علمى برای نشر مذهب تشيع تلاش كنند. دانشگاه الأزهر مصر كه نسبت بر ديگر مراكز فرهنگى، علم و دينى، رياست دارد، توسط حكومت فاطمى بنا نهاده شد و بسيار مورد توجه خلفاى فاطمى قرار گرفت.[۲۰]توجه فاطميان به علم و دانش در اين فصل مورد بررسى قرار گرفته است.

    وضعيت كتاب

    مصادر و منابع، تصاوير و نقشه‌ها و فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است. در پاورقى‌هاى كتاب برخى اعلام و منابع معرفى شده است.

    پانويس

    1. ↑ مقدمه مؤلف، 10
    2. ↑ مقدمه، ص9
    3. ↑ همان، ص11
    4. ↑ همان، ص11
    5. ↑ همان، ص12
    6. ↑ همان، ص25
    7. ↑ همان، ص45 - 47
    8. ↑ همان، ص54 - 55
    9. ↑ همان، ص72
    10. ↑ همان، ص83
    11. ↑ همان، ص84 - 91
    12. ↑ همان، ص92 - 101
    13. ↑ همان، ص103
    14. ↑ همان، ص116 - 125
    15. ↑ همان، ص126
    16. ↑ همان، ص135
    17. ↑ همان، ص135 - 136
    18. ↑ همان، ص158
    19. ↑ همان، ص160
    20. ↑ همان، ص189 - 193

    منابع مقاله

    مقدمه و متن كتاب.


    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=التشيع_في_طرابلس_و_بلاد_الشام&oldid=625739»