التعریف بطبقات الأمم: تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده در این کتاب، رویکردی خاص به مقوله علم دارد که بر پایه آن می‌توان این اثر را در رده کتب تاریخ علم قرار داد. در سده‌های سوم، چهارم و پنجم هجری جریانی در جهان اسلام به وجود آمد که در طی آن شاهد حرکتی شگرف در تدوین و تکامل کتب تاریخی هستیم. نقطه اوج این جریان که به تاریخ نه به عنوان رشته‌ای از حوادث و رویدادها، بلکه به شکل تحلیلی و منتقدانه نگاه می‌کند، در جهان اسلام در فلسفه تاریخ ابن خلدون به ثمر نشست. کتاب حاضر، از آثار همین دوره است که بنا بر مقدمه مصحح و مترجم آن، بعدها منبع کتب مهمی چون «تاریخ الحکماء» قفطی و «عیون الأنباء» ابن ابیاصیبعه و جز اینان قرار گرفته است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/7371/83 ر.ک: افتخاری، بنفشه، 1385، ص83-84]</ref>

در این کتاب، از احوال و تاریخ ملت‌ها گفته شده و در تشریح سرزمین‌های تحت پوشش آن‌ها، توصیف نسبتا دقیقی عرضه گردیده است؛ بااین حال، این کتاب نه جغرافیاست و نه تاریخ. اگر بخواهیم آن را در این رده بررسی کنیم، در مقایسه با کتب تاریخ و جغرافیای آن عصر، مانند «التنبیه و الإشراف» و «[[مروج الذهب و معادن الجوهر|مروج الذهب]]» [[مسعودی، علی بن حسین|مسعودی]] و یا «ما للهند» بیرونی و جز اینها جایگاه درخور توجهی ندارد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/7371/84 همان]</ref>

از ویژگی‌های این اثر، آن است که نویسنده پس از بیان تنوع و گوناگونی نوع بشر، به معرفی نخستین اقوام باستانی و مختصری از احوال و تاریخ آن‌ها می‌پردازد و خصوصیات آنها را شرح می‌دهد.<ref>ر.ک: همان</ref>

حرکت نویسنده در مرز میان تاریخ و علم و نوشتن کتابیکه تحول علم را در گذر تاریخ در جای جای جهان آن روزگار جستجو کند، چنان تازه و بی سابقه است که وی را شایسته دریافت عنوان «اولین مورخ علم» می‌کند؛ زیرا درعین حال که هم در حوزه تاریخ و هم علم به کمال روزگار خویش رسیده، اثری خلق کرده است در باب تاریخ علم، نه کتابیعلمی یا تاریخ محض.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/7371/86 همان، ص86]</ref>