الرحلة الورثيلانية الموسومة بنزهة الأنظار في فضل علم التاريخ و الأخبار: تفاوت میان نسخه‌ها

نيت زيارت بيت‌الله و دعا براى حوايج مسلمين انگيزه سفر ورثيلانى بود. به گفته خود او اختلافات بين مسلمين و فتنه و هرج و مرج در وطن او چنان بالا گرفته بود كه اميد برطرف شدن آنها نبود. وضع به گونه‌اى بوده كه از حكومت نيز كارى برنمى‌آمد. علماى بجايه نيز به وجوب صلاح بين مسلمين توسط اهل خير و صلاح فتوا داده بودند. او از سرزمين‌هاى از وطنش ياد مى‌كند كه به سبب اين درگيرى‌ها ويران شده است. در ادامه صفحات زيادى از كتاب به معرفى و شرح حال علماى اهل سنت كه با آنها ملاقات داشته اختصاص مى‌يابد. در آن روزگار كه سفر مكه ماه‌ها به طول مى‌انجاميد، ورثيلانى نيز به شيوه رايج با خانواده و خدام و شاگردان و همسايگان وداع مى‌كند و به شوق زيارت نبى اكرم(ص) تعلق به زن و فرزند و مال را ناچيز شمرده و خود را تسلى مى‌دهد. او كه اندوه فراق را نمى‌تواند پنهان كند، احساسات خود را در قالب اشعارى بروز مى‌دهد.

شهر بسكره اولين شهرى است كه از آن گزارش شده است. اين شهر نيز با آنكه از آب فراوان برخوردار بوده و در كنار درب هر منزلى آبشخورى وجود داشته و داراى نخلستان‌ها و غلات بسيار بوده، به آتش فتنه گرفتار آمده است. او كه اهل علم است با بزرگان و فقيهان اين شهر ديدار مى‌كند و قبر عبدالرحمن أخضرى را نيز زيارت مى‌كند. او صاحب تأليفات فراوانى بوده و از جمله آنها منظومه قدسيه است كه نويسنده آن را شرح كرده است.

از بخش‌هاى جالب كتاب كه حكايت از ورود نوشيدنى غربى و مخدرات به سرزمين‌هاى اسلامى دارد، مطالبى است كه درباره قهوه و توتون آمده است و نويسنده با نقل نظرات علما در حليت و حرمت آنها اظهار نظر مى‌كند.

ذكر بيان عادات و سنن مردم از بخش‌هاى قابل توجه سفرنامه‌ها است. [[ورثیلانی، حسین بن محمد|ورثيلانى]] نيز به شيوه و عادات مردم مدينه اشاره مى‌كند كه روزهاى پنجشنبه به زيارت قبر حمزه سيدالشهداء رفته و معمولاً شب نيز در آن جا بيتوته مى‌كرده‌اند. حاكم نيز از على(ع) نقل مى‌كندكه فاطمه(س) هر جمعه قبر عمويش حمزه را زيارت مى‌كرد و در آن مكان نماز گزارده و گريه مى‌كرد.