الرسائل الصوفية
| نام کتاب | الرسائل الصوفية |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | سهروردی، یحیی بن حبش (نويسنده)
بدر، عادل محمود (مترجم) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | الهيئة المصرية العامة للکتاب |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 2007م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE20578AUTOMATIONCODE |
معرفی اجمالی
الرسائل الصوفية، مشتمل بر پنج رساله عرفانی شهاب‌الدین سهروردی است که عادل محمود بدر پس از ترجمه به عربی، به‌همراه شرح مقالات، با این نام منتشر کرده است.
ساختار
کتاب، مشتمل است بر مقدمه مترجم که نگاهی است به افکار، زندگی و آثار سهروردی و نیز متن اثر که حاوی دو بخش است: در بخش اول متن پنج مقاله و در بخش دوم شرح آنها مطرح شده است.
گزارش محتوا
مترجم اثر در مقدمه از افکار و اندیشه‌های سهروردی به‌عنوان یک فکر زنده و اصیل یاد کرده که به زبان اشاره و کنایه بیان شده است. وی هدف این مقالات را تربیت روحی سالک و انتقال از ظلمت به‌سوی نور در راهی می‌داند که او را به‌تدریج به‌سوی عالم ملکوت بالا می‌برد...[۱]
مترجم در مقدمه از سیزده مقاله سهروردی یاد می‌کند که البته آنچه در این اثر ذکر شده پنج رساله است که به ترتیب عبارتند از:
- لغة موران: در این رساله، به درخواست دوسـتى، قواعد و شیوه سلوک صوفی به زبان داستان در دوازده فصل تنظیم شده است...[۲] در فصل نخست چند مور به صحرا مى‌روند و به هنگام صبح قطرات ژاله را مشاهده می‌کنند و در حال بحثند که از زمین است یا از آسمان؛ در این هنگام آفـتاب مـى‌تابد و قطره‌هاى ژاله تبخیر مى‌شود. در فصول بعدى نیز داستان‌هایى درباره چند لاک‌‌پشت، مرغان حضرت سلیمان، جام گیتى‌نماى کی‌خسرو، امکان رؤیت ملوک جن، دشمنى خفاشان و حربا، ملاقات هدهد و یومان، پادشاه و طاووس و... آمده است...[۳]
- صفیر سیمرغ: این رساله در احوال اخوان عزلت و تجرد است که در یک مـقدمه و دو قـسم سامان یافته است. در این رساله از آیات قرآنى بسیار و سخنان بزرگان تصوف، به‌ویژه حلاج، بهره گرفته شده است و گزیده‌اى است استادانه از اصول تصوف و مـراتب وصـول بـه حق...[۴] سهروردی مقاله را با مقدمه‌ای از «سیمرغ صوفی» که کنایه از روح‌القدس است و معارف را بر قلب سالک جداشده از عالم محسوسات افاضه می‌کند...[۵]
- الغربة الغربية: رساله‌ای به عربی و بیانی رؤیاگونه از سقوط انسان به عالم ماده و سفر او برای دیدار با پدر نورانی خویش است. سهروردی در این اثر با پیوند زدن اشراق و عرفان و فلسفه گنوسی، موضوع «بازگشت به اصل» را بیان می‌کند...[۶] فتح‌الله مجتبایی، پا را از قائل بودن به شباهت فراتر نهاده، می‌گوید: «داستان الغربة الغربية همان داستان گنوسی سرود مروارید است که بخشی از کتاب اعمال توماس رسول، یکی از انجیل‌های غیر رسمی و داستانی ایرانی و متعلق به زمان اشکانیان است که به عالم غرب و مسیحیت و مذاهب گنوسی وارد شده و پس از هزار سال در ایران به شیخ اشراق رسیده است...[۷]
- كلمات ذوقية و نكتات شوقية: رساله‌اى است از کلمات و سخنان ذوقى شیخ اشراق که به درخواست برخى از اخوان تجرید به نـگارش درآمـده است. شیخ در این کلمات، با عباراتى کوتاه، لطایف و رموز و اشاراتى را در هر بند مـطرح کرده و دسـتورات و توصیه‌هایى را براى اهل سیروسلوک بیان داشته اسـت. او پیرامـون مـباحثى چون حب وطن، مقامات اهل تجرید و حـالات مـشایخى چون بایزید بسطامى و حلاج و دیگران سخن گفته و پس از آن به بیان چگونگى حل طلسم بـشرى و ارتـقا از هبوط اشباح به شرف ارواح پرداخـته است...[۸]
سهروردی در ابتدای این مقاله فائده تجرید را سرعت‌بخشی در بازگشت به موطن اصلی می‌داند و با استناد به حدیث نبوی «حب الوطن من الإيمان» بر نفس آدمی واجب می‌داند که وطن حقیقی خود را دریابد...[۹]
- رسالة في حالة الطفولة: در این رساله سهروردى از دیدار خود با شیخى سـخن مـى‌گوید که اسرار الهى را بر او آشـکار مـى‌کند و او نیز به‌نوبه خود اسرار را نزد افراد نااهل فاش مى‌کند. شیخ او را به سبب آ نکه در قیمتى را پیش پاى خوکان ریخته تنبیه مى‌کند. سهروردى همچنین تلمیحى دارد به مشکل بازگفتن اسرار به کسانى که بیرون از حـلقه اهـل معنى‌اند. سپس سالک از کرده خویش پشیمان مى‌شود و شیخ را بازمى‌یابد و او اسرارى از قبیل اصول اخلاقى طریقت و آدابى مانند سماع را به وى مى‌گوید. هدف این رساله ترسیم طریقت معنوى و سفر سالک از ابتداى طریقت است که سـهروردى آن طریقت را بـه طرزى نمادین همان طفولیت مى‌داند...[۱۰]
وضعیت کتاب
فهرست منابع و پس از آن فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است. مقدمه، تک‌تک مقالات و بخش شرح، همگی دارای پاورقی هستند، ولی پاورقی‌های مربوط به هرکدام به‌صورت یکجا در انتهای خود آن ذکر شده است، نه در ذیل هر صفحه و نه در پایان کتاب.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- مرادخانی، زهرا، «معرفی تحلیلی یک مقاله، یک کتاب: نگاهی به آثار شیخ اشراق»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کتاب ماه فلسفه، شهریور 1388، شماره 24، صفحه 39 تا 54.
- عباسی، محمود؛ اویسی کهخا، عبدالعلی؛ آرخی، کمال‌الدین، «بن‌مایه‌های مشترک قصة الغربة الغربية سهروردی و آیین گنوسی»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، زمستان 1393، سال دهم، شماره 37، صفحه 183 تا 204.