الزيج الصابئ في حساب النجوم و فلك البروج و مواضع الكواكب و غيرها

الزيج الصابي في حساب النجوم و فلک البروج و مواضع الکواکب و غیرها

نام کتاب	الزيج الصابي في حساب النجوم و فلک البروج و مواضع الکواکب و غیرها
نام های دیگر کتاب	کتاب الزيج الصابي في حساب النجوم و فلک البروج و مواضع الکواکب و غیرها کتاب الزیج الصابی
پدیدآورندگان	نالینو، کارلو آلفونسو (محقق) بتانی، محمد بن جابر (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏QB‎‏ ‎‏23‎‏ ‎‏/‎‏ب‎‏2‎‏ز‎‏9‎‏ ‎‏1368
موضوع	نجوم - تاریخ نجوم - جدولها و نمودارها نجوم اسلامی
ناشر	دار و مکتبة بيبليون
مکان نشر	جبیل - لبنان
سال نشر	2005 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE10186AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى:

«الزيج الصابى» توسط محمد بن جابر بن سنان حرّانى، معروف به بتّانى(244-317ق) به زبان عربى در علم ستاره‌شناسى و رياضى نگاشته شده است. مؤلف، در كتابش به شمارش ستارگان و مدار سير و جايگاه آنها پرداخته است. وى با رصد و محاسبات دقيق خود برخى از نظرات دانشمندان را رد كرده و به‌گونه‌اى عمل كرده كه به آسانى قابل فهم باشد.

كتاب داراى جايگاه خاصى نزد منجمين بوده و از دقيق‌ترين و صحيح‌ترين كتب شمرده شده است؛ حتى از كتاب بطلميوس دقيق‌تر و صحيح‌تر دانسته شده است. به همين جهت به زبان لاتين نيز ترجمه شده و به دانشگاه‌هاى سراسر دنيا راه يافته است.

ساختار:

كتاب مشتمل بر مقدمه و پنجاه و هفت باب است. مسايل مربوط به نجوم و مدارشان، جايگاه آنها، فصول و تقويم، در ابواب مختلف به شيوه‌اى محققانه و در عين حال روان توضيح داده شده است.

گزارش محتوا:

مؤلف، در مقدمه كتاب، علم نجوم را از بهترين و دقيق‌ترين علوم مى‌شمرد و به بررسى فوايد اين علم مى‌پردازد. با توجه به اينكه شناخت سال، ماه، فصول و زمان اهميت فراوانى دارد و اين جز با علم ستاره‌شناسى و مطالعات و محاسبات دقيق و بى عيب منجم حاصل نمى‌شود مؤلف تلاش كرده تا با ضميمه همه اعمال به يكديگر و با رسم جدول به گونه‌اى عمل كند كه در محاسبات اشتباهى رخ ندهد.

نويسنده در ابواب كتاب مسايلى را كه نقش حايز اهميتى در علم نجوم دارند و بعضى از آنها مورد اختلاف منجمين هستند، مطرح كرده است. همچنين مشكلات و مبهمات اين علم را حل كرده و نظرات بديعى ارايه مى‌دهد كه هنوز مورد قبول منجمين است؛ نپذيرفتن نظريه اقبال و ادبار اعتدالين از آن جمله آن است.

از ديگر مسايل مطرح‌شده در كتاب مى‌توان به موارد زير اشاره كرد: خواص طول و عرض جغرافيايى، مشارق و مغارب، زمستان و تابستان، طول روز و شب، خط نصف‌النهار، ابعاد و جايگاه و ارتفاع كواكب، رؤيت هلال در اول و آخر ماه، كسوف و خسوف و مواضع كواكب خمسه.

بيان ساده و روان، هم‌چنين رصد و محاسبات دقيق و اثبات نظرات بديع و جذاب و ابتكار عمل در استفاده از فرمول‌هاى رياضى براى حل مسايل، مانند استفاده از قضيه بطلميوس براى تعيين فاصله قوسى دو ستاره از ويژگى‌هاى خاص كتاب مى‌باشد.

وضعيت كتاب:

تحقيق و تصحيح كتاب توسط كرلو نالّينو انجام گرفته است. نسخه موجود از نسخه‌اى كه در كتاب‌خانه اسكوريال موجود بوده نقل شده است.

پاورقى‌هاى كتاب به زبان عربى و انگليسى آورده شده است. در انتهاى كتاب نيز جداولى از اسامى ستاره‌هاى ثابت و طول و عرض و علامات جهت آنها ذكر شده است.

منابع مقاله:

مقدمه و متن كتاب

پیوندها

مطالعه کتاب الزيج الصابي في حساب النجوم و فلک البروج و مواضع الکواکب و غیرها در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور