الشيعة في كتاب بغية الطلب في تاريخ حلب لابن العديم (588 - 660 ق)
نام کتاب | الشیعه فی کتاب بغیه الطلب فی تاریخ حلب لابن العدیم (588 - 660 ق) |
---|---|
نام های دیگر کتاب | بغیه الطلب فی تاریخ حلب. برگزیده |
پدیدآورندگان | واثقی، حسین (نويسنده) |
زبان | عربی |
کد کنگره | DS 99 /ح8 الف22016 |
موضوع | حلب - تاریخ
شیعه - حلب - سرگذشت نامه شیعه امامیه |
ناشر | دليل ما |
مکان نشر | قم - ایران |
سال نشر | 1384 هـ.ش |
کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12175AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
الشيعة في كتاب بغية الطلب في تاريخ حلب (لابن العديم 588 - 660ق)، گزيدهاى است با موضوع «شيعه» از كتاب «بغية الطلب في تاريخ حلب»، نوشته عمر بن احمد بن ابىجراده حلبى، معروف به «ابن عديم» (588 - 660ق) كه با تحقيق شيخ حسين واثقى، با نام مذكور منتشر شده است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و شش بخش است. هريك از بخشها نيز خود مشتمل بر عناوينى است.
شيوه نگارش نويسنده، سليس و روان و همراه با ذكر آيات و احاديث نبوى(ص) است.
گزارش محتوا
يكى از علل بلندآوازگى ابن عديم آثار و تحقيقات وسيع وى در موضوعات مختلف علمى، ادبى، فقهى، كلامى و تاريخى است. اثر معروف او درباره تاريخ حلب در آن روزگار و پس از آن از اقبال فراوان برخوردار شد و نزديك به همه مورخان معاصر وى و سدههاى بعدى از آن بهره بردند. «بغية الطلب في تاريخ حلب» كه بهصورت 40، 30 و 10 جلدى منتشر شده، نخستين اثر در تاريخ حلب است. اين كتاب دربردارنده احوال عالمان، حاكمان، سرزمين، مردم و ديگر مسائل جغرافيايى، سياسى، علمى و مذهبى حلب است .[۱]
محقق كتاب در مقدمه مىنويسد: «شهر حلب از بزرگترين شهرهاى اسلامى و مراكز علمى از قرن اول هجرى تا زمان حاضر بوده است. از قرن دوم، مردان بزرگى از اصحاب امام جعفر صادق(ع) در اين شهر بودهاند كه رجاليون آنها را توثيق و تكريم كردهاند، اما در قرن چهارم تشيع در حلب نقش درخشانى داشته است و مبالغه نيست اگر بگوييم در آن زمان مذهب غالب مردم، تشيع بوده؛ چراكه سيفالدوله اظهار تشيع مىكرد، لذا غالب اهل حلب شيعه شدند .[۲]
محقق كتاب در مقدمه به كلامى از ابن عديم اشاره مىكند كه از آن استفاده مىشود كه تشيع تنها مذهب مردم حلب در قرن پنجم هجرى بوده است. وى سپس برخلاف اعتقاد عدهاى كه نويسنده كتاب را شيعه مىدانند، وى را سنى مىداند و بر اين موضوع ادلهاى نيز اقامه مىكند .[۳]
از جمله ويژگىهاى اين اثر آن است كه شرح حال عدهاى از علماى شيعهى اماميه را كه شرح حال آنها سابقاً در هيچ كتاب شيعه و سنى ذكر نشده، مىتوان در اين اثر يافت.
بخش اول كتاب با ذكر اسامى 141 تن از كسانى كه در صفين با اميرالمؤنين حاضر بودهاند، آغاز شده است. درباره برخى افراد، تنها به نام آنها بسنده شده است. در بين اسامى مذكور، اويس قرنى، حسين بن على بن ابىطالب(ع) و مالك اشتر نخعى و عمار بن ياسر نيز ديده مىشود. نويسنده، درباره عمار مىنويسد: شهادت عمار تأثير عظيمى در تمييز حق از باطل داشت؛ چراكه روايات متواترى از نبى اكرم(ص) درباره قتل عمار به دست گروه باطل ذكر شده است .[۴]
در بخش بعد، شرح حال 40 شخصيت از علماى شيعه حلب ذكر شده است .[۵]، سپس اسامى پنج نفر از علما كه شيعه بودن آنها محتمل است، آمده است .[۶] در بخش ديگرى از كتاب با نام فوائد پراكنده، هفت مطلب درباره تشيع ذكر شده كه از آن جمله است: اقامه عزاى امام حسين(ع) در روز عاشورا در مدينه منوره، جشن روز عيد غدير در بغداد، در رؤيا ديده شدن اميرالمؤمنين توسط مرد سنى و حزن و اندوه آن حضرت درباره اسيران كربلا .[۷]
بيوت بنوزهره، بنوحمدان و بنوخشاب، سه خانهاى است كه در كتاب به آنها اشاره شده است .[۸] آخرين بخش كتاب به اشراف و بزرگان علوى حلب به نقل از كتاب «موارد الأتحاف» عبدالرزاق كمونه حسينى، اختصاص دارد .[۹]
وضعيت كتاب
فهارس آيات قرآنى، احاديث نبوى، اشعار، منابع مؤلف، امكنه، ايام، مذاهب اسلامى، اعلام، مصادر تحقيق و محتوا در انتهاى كتاب آمده است. در پاورقىهاى كتاب ارجاعات فراوانى ذكر شده است كه محققين را در پژوهش يارى مىرساند.
پانويس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، تهران، 1374.