الفصل للوصل المدرج في النقل: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== گزارش محتوا == ' به '== گزارش محتوا == ') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
[[نصار، محمود]] (محقق) | [[نصار، محمود]] (محقق) | ||
[[خطیب بغدادی، احمد بن علی]] ( | [[خطیب بغدادی، احمد بن علی]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =BP 111/8 /خ6ف6 | | کد کنگره =BP 111/8 /خ6ف6 | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
| سال نشر = 1424 ق یا 2003 م | | سال نشر = 1424 ق یا 2003 م | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE34835AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE115326AUTOMATIONCODE، AUTOMATIONCODE34835AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| شابک =2-7451-3364-0 | | شابک =2-7451-3364-0 | ||
| تعداد جلد =2 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =34835 | |||
| کتابخوان همراه نور =34835 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''الفصل للوصل المدرج في النقل''' اثر [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|ابوبكر احمد بن على بن ثابت | '''الفصل للوصل المدرج في النقل''' اثر [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|ابوبكر احمد بن على بن ثابت خطیب بغدادى]] (متوفى 463ق)، با تحقيق محمود نصار، كتابى است پيرامون ادراج در متن و سند حديث كه به زبان عربى و در قرن پنجم هجرى، نوشته شده است. | ||
آنچه باعث اهميت كتاب مى‌شود، آن است كه | آنچه باعث اهميت كتاب مى‌شود، آن است كه نویسنده آن، اولین كسى است كه به بحث و بررسى در زمينه اين موضوع پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/26460/1/4 مقدمه محقق، ج1، ص4]</ref> | ||
== ساختار == | ==ساختار== | ||
كتاب با دو مقدمه از محقق و | كتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز شده است. در ابتداى كتاب، مطالبى در توضيح ادراج در حديث، در يك باب و هشت فصل آمده و سپس، به ذكر احاديث مدرج، پرداخته شده است. | ||
شماره‌گذارى صفحات پس از مقدمه | شماره‌گذارى صفحات پس از مقدمه نویسنده، از ابتدا شروع شده است؛ بدين شكل كه از ابتداى كتاب تا انتهاى مقدمه محقق، از 1 تا 66 شماره‌گذارى شده و از مقدمه نویسنده به بعد، از شماره 3. | ||
جلد دوم نيز از شماره صفحه 583 شروع شده است. | جلد دوم نيز از شماره صفحه 583 شروع شده است. | ||
== گزارش محتوا == | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه مفصل محقق، ابتدا به بررسى نسبت كتاب و توثيق آن پرداخته شده و سپس، اشاره مختصرى به روش | در مقدمه مفصل محقق، ابتدا به بررسى نسبت كتاب و توثيق آن پرداخته شده و سپس، اشاره مختصرى به روش نویسنده در جمع‌آورى احاديث شده است. در ادامه، اسامى شيوخ و شاگردان نویسنده ذكر گرديده و پس از آن، در ضمن هشت فصل زير، مطالبى پيرامون ادراج در حديث، عنوان شده است: | ||
در فصل اول، به تعريف لغوى و اصطلاحى ادراج در حديث، پرداخته شده است. در تعريف اصطلاحى اين واژه، از قول ابن صلاح، ابن دقيق و [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]]، استفاده شده است.<ref>مقدمه محقق، ج1، ص47</ref> | در فصل اول، به تعريف لغوى و اصطلاحى ادراج در حديث، پرداخته شده است. در تعريف اصطلاحى اين واژه، از قول ابن صلاح، ابن دقيق و [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]]، استفاده شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/26460/1/47 مقدمه محقق، ج1، ص47]</ref> | ||
در فصل دوم، انواع ادراج كه عبارتند از ادراج در متن و ادراج در سند، توضيح داده شده است.<ref>همان، ص48</ref> | در فصل دوم، انواع ادراج كه عبارتند از ادراج در متن و ادراج در سند، توضيح داده شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/26460/1/48 همان، ص48]</ref> | ||
در فصل سوم، به توضيح مراتب ادراج در متن، پرداخته شده است. اين مراتب عبارتند از: ادراج در ابتداى متن (كه نادر مى‌باشد)، ادراج در آخر متن (كه بيشتر موارد را به خود اختصاص داده است) و ادراج در وسط متن (كه قليلا اتفاق مى‌افتد).<ref>همان، ص49</ref> | در فصل سوم، به توضيح مراتب ادراج در متن، پرداخته شده است. اين مراتب عبارتند از: ادراج در ابتداى متن (كه نادر مى‌باشد)، ادراج در آخر متن (كه بيشتر موارد را به خود اختصاص داده است) و ادراج در وسط متن (كه قليلا اتفاق مى‌افتد).<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/26460/1/49 همان، ص49]</ref> | ||
در فصل چهارم، به بررسى تقسيمى كه | در فصل چهارم، به بررسى تقسيمى كه نویسنده در مورد ادراج در متن انجام داده، پرداخته شده است. خطیب بغدادى اين ادراج را به سه قسم، تقسيم كرده است: | ||
#آنچه از قول صحابى بوده و به حديث پيامبر(ص) وصل شده است. | #آنچه از قول صحابى بوده و به حديث پيامبر(ص) وصل شده است. | ||
#آنچه از قول تابعى بوده و به حديث پيامبر(ص) وصل شده است. | #آنچه از قول تابعى بوده و به حديث پيامبر(ص) وصل شده است. | ||
#آنچه از قول افراد بعد از تابعين بوده و به حديث پيامبر(ص) وصل شده است.<ref>همان، ص51</ref> | #آنچه از قول افراد بعد از تابعين بوده و به حديث پيامبر(ص) وصل شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/26460/1/51 همان، ص51]</ref> | ||
فصل پنجم، به بررسى ادراج در سند، اختصاص يافته است. | فصل پنجم، به بررسى ادراج در سند، اختصاص يافته است. نویسنده اين نوع از ادراج را به چهار قسمت تقسيم كرده و ابن صلاح نيز از او تبعيت نموده است، اما [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] عسقلانى، نوع پنجمى را نيز بدان افزوده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/26460/1/55 همان، ص55]</ref> | ||
در فصل ششم، به بيان طرق و وسايل شناخت ادراج در حديث، پرداخته شده است. اين طرق، عبارتند از اينكه: | در فصل ششم، به بيان طرق و وسايل شناخت ادراج در حديث، پرداخته شده است. اين طرق، عبارتند از اينكه: | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۹: | ||
#در حديث، كلامی‌باشد كه اضافه و نسبت آن به پيامبر(ص) محال باشد. | #در حديث، كلامی‌باشد كه اضافه و نسبت آن به پيامبر(ص) محال باشد. | ||
#خود صحابى تصريح كند كه آن جمله را از پيامبر(ص) نشنيده است. | #خود صحابى تصريح كند كه آن جمله را از پيامبر(ص) نشنيده است. | ||
#بعضى از روات به جمله مدرج در متن، تصريح كرده و كلام را به قائل آن، اضافه كنند.<ref>همان، ص58 - 59</ref> | #بعضى از روات به جمله مدرج در متن، تصريح كرده و كلام را به قائل آن، اضافه كنند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/26460/1/58 همان، ص58 - 59]</ref> | ||
در فصل هفتم، حكم شرعى ادراج، بيان شده است. الحافظ زين‌الدين عراقى، ادراج عمدى را مطلقا جايز ندانسته، ولى [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] عسقلانى در «النكت» قائل به تفصيل شده است. بدين صورت كه اگر ادراج، دربردارنده حكم شرعى باشد، حرام است، اما اگر به‌گونه تفسير برخى از الفاظ باشد حرام نيست.<ref>همان، ص60</ref> | در فصل هفتم، حكم شرعى ادراج، بيان شده است. الحافظ زين‌الدين عراقى، ادراج عمدى را مطلقا جايز ندانسته، ولى [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] عسقلانى در «النكت» قائل به تفصيل شده است. بدين صورت كه اگر ادراج، دربردارنده حكم شرعى باشد، حرام است، اما اگر به‌گونه تفسير برخى از الفاظ باشد حرام نيست.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/26460/1/60 همان، ص60]</ref> | ||
در آخرين فصل، به تصنيفات در باب ادراج در حديث، اشاره گرديده است. اثر حاضر، | در آخرين فصل، به تصنيفات در باب ادراج در حديث، اشاره گرديده است. اثر حاضر، اولین كتابى است در اين موضوع، نگارش يافته است. [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] عسقلانى، اين كتاب را تلخيص كرده و نام «تقريب المنهج بترتيب المدرج» را بر آن نهاده و سپس [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر|جلال‌الدين سيوطى]] كتاب [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] را خلاصه كرده است. كتاب «تسهيل المدرج إلى المدرج» اثر سيد عبدالعزيز عمارى نيز كتاب ديگرى است كه در اين موضوع، نوشته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/26460/1/61 همان، ص61]</ref> | ||
در انتهاى مقدمه محقق، به ذكر مصادرى پرداخته شده كه در نوشتن زندگى‌نامه | در انتهاى مقدمه محقق، به ذكر مصادرى پرداخته شده كه در نوشتن زندگى‌نامه نویسنده، مورد استفاده قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/26460/1/62 همان، ص62]</ref> | ||
نویسنده در ذيل هريك از عناوين زير، مجموعه‌اى از روايات را ذكر كرده است: | |||
#احاديثى كه الفاظ راويان آنها به متون آنها وصل شده و در آنها درج گرديده است؛ | #احاديثى كه الفاظ راويان آنها به متون آنها وصل شده و در آنها درج گرديده است؛ | ||
#احاديث مسند مرفوعى كه الفاظ تابعين به آنها وصل شده و در آنها درج گرديده است؛ | #احاديث مسند مرفوعى كه الفاظ تابعين به آنها وصل شده و در آنها درج گرديده است؛ | ||
#احاديثى كه متن هريك از آنها در نزد راويش با اسنادى غير از الفاظى است كه در آن وجود دارد، | #احاديثى كه متن هريك از آنها در نزد راويش با اسنادى غير از الفاظى است كه در آن وجود دارد، بنابراین آن احاديث با اسناد ديگرى در نزد راوى مى‌باشد؛4. احاديثى كه كسى آن را از يك شيخ روايت نموده، درحالى‌كه در متن آن حديث مروى، يك لفظ وجود دارد كه آن شيخ آن را نشنيده، پس آن متن را مدرج نموده و اسناد آن لفظ را ذكر نكرده است؛ | ||
#اخبار مرسل مقطوعى كه به متصل مرفوع وصل شده و در احاديث درج شده‌اند؛ | #اخبار مرسل مقطوعى كه به متصل مرفوع وصل شده و در احاديث درج شده‌اند؛ | ||
#متون متغايرى كه برخى، به برخى ديگر وصل شده و در روايت درج گرديده‌اند؛ | #متون متغايرى كه برخى، به برخى ديگر وصل شده و در روايت درج گرديده‌اند؛ | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۸: | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
فهرست مطالب هر دو جلد، به‌همراه فهرست مصادر و منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهاى جلد دوم آمده است. | |||
فهرست مطالب هر دو جلد، به‌همراه فهرست مصادر و منابع مورد استفاده | |||
در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، توضيحات جامع و مفصلى پيرامون برخى كلمات و لغات و زندگى‌نامه اعلام مذكور در متن ارائه گرديده است. | در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، توضيحات جامع و مفصلى پيرامون برخى كلمات و لغات و زندگى‌نامه اعلام مذكور در متن ارائه گرديده است. | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۶: | ||
#ضبط اسامى كتب رجال؛ | #ضبط اسامى كتب رجال؛ | ||
#تخريج اكثر روايات و طرق حديثى كه مصنف آن را ذكر كرده است؛ | #تخريج اكثر روايات و طرق حديثى كه مصنف آن را ذكر كرده است؛ | ||
#تكميل اسامى مهمل و | #تكميل اسامى مهمل و نام‌هایى كه به كنيه ذكر شده و توضيح آنها؛ | ||
#ذكر زندگى‌نامه مختصرى از رجال اسناد مذكور در متن؛ | #ذكر زندگى‌نامه مختصرى از رجال اسناد مذكور در متن؛ | ||
#تشريح و تبيين الفاظى كه معناى آن، مشكل و دور از ذهن بوده است؛ | #تشريح و تبيين الفاظى كه معناى آن، مشكل و دور از ذهن بوده است؛ | ||
#توضيح اماكن مذكور در اسناد و متن؛ | #توضيح اماكن مذكور در اسناد و متن؛ | ||
#افزودن فهارس فنى به كتاب.<ref>مقدمه محقق، ص62</ref> | #افزودن فهارس فنى به كتاب.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/26460/1/62 مقدمه محقق، ص62]</ref> | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن كتاب. | مقدمه و متن كتاب. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۰۸
| الفصل للوصل المدرج فی النقل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نصار، محمود (محقق) خطیب بغدادی، احمد بن علی (نویسنده) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1424 ق یا 2003 م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 2-7451-3364-0 |
| موضوع | حدیث - علم الدرایه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 111/8 /خ6ف6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الفصل للوصل المدرج في النقل اثر ابوبكر احمد بن على بن ثابت خطیب بغدادى (متوفى 463ق)، با تحقيق محمود نصار، كتابى است پيرامون ادراج در متن و سند حديث كه به زبان عربى و در قرن پنجم هجرى، نوشته شده است.
آنچه باعث اهميت كتاب مى‌شود، آن است كه نویسنده آن، اولین كسى است كه به بحث و بررسى در زمينه اين موضوع پرداخته است.[۱]
ساختار
كتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز شده است. در ابتداى كتاب، مطالبى در توضيح ادراج در حديث، در يك باب و هشت فصل آمده و سپس، به ذكر احاديث مدرج، پرداخته شده است.
شماره‌گذارى صفحات پس از مقدمه نویسنده، از ابتدا شروع شده است؛ بدين شكل كه از ابتداى كتاب تا انتهاى مقدمه محقق، از 1 تا 66 شماره‌گذارى شده و از مقدمه نویسنده به بعد، از شماره 3.
جلد دوم نيز از شماره صفحه 583 شروع شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه مفصل محقق، ابتدا به بررسى نسبت كتاب و توثيق آن پرداخته شده و سپس، اشاره مختصرى به روش نویسنده در جمع‌آورى احاديث شده است. در ادامه، اسامى شيوخ و شاگردان نویسنده ذكر گرديده و پس از آن، در ضمن هشت فصل زير، مطالبى پيرامون ادراج در حديث، عنوان شده است:
در فصل اول، به تعريف لغوى و اصطلاحى ادراج در حديث، پرداخته شده است. در تعريف اصطلاحى اين واژه، از قول ابن صلاح، ابن دقيق و ابن كثير، استفاده شده است.[۲]
در فصل دوم، انواع ادراج كه عبارتند از ادراج در متن و ادراج در سند، توضيح داده شده است.[۳]
در فصل سوم، به توضيح مراتب ادراج در متن، پرداخته شده است. اين مراتب عبارتند از: ادراج در ابتداى متن (كه نادر مى‌باشد)، ادراج در آخر متن (كه بيشتر موارد را به خود اختصاص داده است) و ادراج در وسط متن (كه قليلا اتفاق مى‌افتد).[۴]
در فصل چهارم، به بررسى تقسيمى كه نویسنده در مورد ادراج در متن انجام داده، پرداخته شده است. خطیب بغدادى اين ادراج را به سه قسم، تقسيم كرده است:
- آنچه از قول صحابى بوده و به حديث پيامبر(ص) وصل شده است.
- آنچه از قول تابعى بوده و به حديث پيامبر(ص) وصل شده است.
- آنچه از قول افراد بعد از تابعين بوده و به حديث پيامبر(ص) وصل شده است.[۵]
فصل پنجم، به بررسى ادراج در سند، اختصاص يافته است. نویسنده اين نوع از ادراج را به چهار قسمت تقسيم كرده و ابن صلاح نيز از او تبعيت نموده است، اما ابن حجر عسقلانى، نوع پنجمى را نيز بدان افزوده است.[۶]
در فصل ششم، به بيان طرق و وسايل شناخت ادراج در حديث، پرداخته شده است. اين طرق، عبارتند از اينكه:
- در حديث، كلامی‌باشد كه اضافه و نسبت آن به پيامبر(ص) محال باشد.
- خود صحابى تصريح كند كه آن جمله را از پيامبر(ص) نشنيده است.
- بعضى از روات به جمله مدرج در متن، تصريح كرده و كلام را به قائل آن، اضافه كنند.[۷]
در فصل هفتم، حكم شرعى ادراج، بيان شده است. الحافظ زين‌الدين عراقى، ادراج عمدى را مطلقا جايز ندانسته، ولى ابن حجر عسقلانى در «النكت» قائل به تفصيل شده است. بدين صورت كه اگر ادراج، دربردارنده حكم شرعى باشد، حرام است، اما اگر به‌گونه تفسير برخى از الفاظ باشد حرام نيست.[۸]
در آخرين فصل، به تصنيفات در باب ادراج در حديث، اشاره گرديده است. اثر حاضر، اولین كتابى است در اين موضوع، نگارش يافته است. ابن حجر عسقلانى، اين كتاب را تلخيص كرده و نام «تقريب المنهج بترتيب المدرج» را بر آن نهاده و سپس جلال‌الدين سيوطى كتاب ابن حجر را خلاصه كرده است. كتاب «تسهيل المدرج إلى المدرج» اثر سيد عبدالعزيز عمارى نيز كتاب ديگرى است كه در اين موضوع، نوشته شده است.[۹]
در انتهاى مقدمه محقق، به ذكر مصادرى پرداخته شده كه در نوشتن زندگى‌نامه نویسنده، مورد استفاده قرار گرفته است.[۱۰]
نویسنده در ذيل هريك از عناوين زير، مجموعه‌اى از روايات را ذكر كرده است:
- احاديثى كه الفاظ راويان آنها به متون آنها وصل شده و در آنها درج گرديده است؛
- احاديث مسند مرفوعى كه الفاظ تابعين به آنها وصل شده و در آنها درج گرديده است؛
- احاديثى كه متن هريك از آنها در نزد راويش با اسنادى غير از الفاظى است كه در آن وجود دارد، بنابراین آن احاديث با اسناد ديگرى در نزد راوى مى‌باشد؛4. احاديثى كه كسى آن را از يك شيخ روايت نموده، درحالى‌كه در متن آن حديث مروى، يك لفظ وجود دارد كه آن شيخ آن را نشنيده، پس آن متن را مدرج نموده و اسناد آن لفظ را ذكر نكرده است؛
- اخبار مرسل مقطوعى كه به متصل مرفوع وصل شده و در احاديث درج شده‌اند؛
- متون متغايرى كه برخى، به برخى ديگر وصل شده و در روايت درج گرديده‌اند؛
- احاديثى كه يك صحابى متن آنها را از يك صحابى ديگر و وى از رسول خدا نقل كرده است؛
- حديثى كه محدث، آن را از جماعتى روايت كرده و آن جماعت آن را از يك نفر روايت كرده‌اند.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب هر دو جلد، به‌همراه فهرست مصادر و منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهاى جلد دوم آمده است.
در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، توضيحات جامع و مفصلى پيرامون برخى كلمات و لغات و زندگى‌نامه اعلام مذكور در متن ارائه گرديده است.
از جمله اقدامات تحقيقى صورت‌گرفته در كتاب، عبارتند از:
- ضبط اسامى كتب رجال؛
- تخريج اكثر روايات و طرق حديثى كه مصنف آن را ذكر كرده است؛
- تكميل اسامى مهمل و نام‌هایى كه به كنيه ذكر شده و توضيح آنها؛
- ذكر زندگى‌نامه مختصرى از رجال اسناد مذكور در متن؛
- تشريح و تبيين الفاظى كه معناى آن، مشكل و دور از ذهن بوده است؛
- توضيح اماكن مذكور در اسناد و متن؛
- افزودن فهارس فنى به كتاب.[۱۱]
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.