الكامل في اللغة و الأدب

    از ویکی‌نور
    الكامل في اللغة و الأدب‏
    الكامل في اللغة و الأدب
    پدیدآورانمبرد، محمد بن یزید (نويسنده)

    بيضون، تغاريد (محقق)

    زرزور، نعيم (محقق)
    ناشردار الکتب العلمية
    مکان نشرلبنان - بيروت
    سال نشرمجلد1: 1989م , 1409ق, مجلد2: 1989م , 1409ق,
    موضوعادبيات عربي - قرن 3ق.

    ادبيات عربي - متون قديمي تا قرن 14

    نقد ادبي
    زبانعربی
    تعداد جلد2
    کد کنگره
    ‏‏PJA‎‏ ‎‏3758‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏2‎‏

    الكامل في اللغة و الأدب، اثر ابوالعباس محمد بن یزید، معروف به مبرد نحوی(متوفی 285ق)، از مهم‎ترین کتب ادبیات عرب می‎باشد که به شعر و نثر نوشته شده و دربردارنده نکات صرفی، نحوی و بلاغی فراوانی است.

    اهمیت

    در میان کتب ادبی عربی، چهار کتاب است که از ارکان ادبیات عرب بشمار می‎رود که اثر حاضر، از جمله آن چهار کتاب می‎باشد[۱].

    ساختار

    کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در 57 باب، در دو جلد، تنظیم شده است.

    ابواب کتاب از لحاظ حجم و محتوا، متفاوت می‎باشند؛ به‎گونه‎ای که برخی از ابواب از چند سطر تجاوز نکرده، ولی برخی دیگر، چندین صفحه را در بر گرفته است.

    گزارش محتوا

    در مقدمه، پس از معرفی کتاب و توضیح موضوع آن، به تشریح معنی «فزع» و «غیث» پرداخته شده و سپس، به سخنان و کلام برخی از بزرگان، همچون ابوبکر، عمر بن خطاب، ابوموسی اشعری، عثمان بن عفان و کلمات و نامه‎های امام علی(ع) که دربردارنده نکات ادبی است، اشاره شده است[۲].

    جلد نخست، ابواب اول تا چهل و پنجم را در خود جای داده است. در باب اول، به اهمیت اختصار و اطناب در زبان عرب اشاره گردیده[۳] و در باب دوم، تحت عنوان «أقوال الحكماء»، جملاتی از پیامبر(ص)، حضرت علی(ع)، خلیفه دوم، فرزدق و... آورده شده است[۴].

    از جمله موضوعاتی که در ابواب این جلد بدان پرداخته شده است، می‎توان به موضوع وصف و مدح، مدح صبرة بن شیمان در حضور معاویه، اشعار صقیل عقیلی و ابن حبناء تمیمی، خمریات، کلام احنف بن قیس، کلام ابن عباس و عبدالله بن جعفر، مطالبی پیرامون مال دنیا، تشویق به جنگاوری و نبرد، سخنان عبدالملک اسلم با احنف، ضرب‎المثل‎های عرب، رثاء و عتاب، سخنان عایشه و تحریم خمر، هجاء حسان بن ثابت، توصیف شجاعت، هجاء جریر، طول لحیه، اشعار عرب، غنا در نزد اعراب و مدح عمر بن عبدالعزیز اشاره نمود[۵].

    در جلد دوم که باب چهل‎وششم تا پنجاه‎وهفت را در خود جای داده نیز موضوعات و مطالب متنوعی مطرح گردیده است که از جمله آنها، می‎توان تشابیه عرب، فنون شعر، تفاوت لام استغاثه و لام اضافه، نسب، نسبت در مضاف، اختصار در خطب، جزع در هنگام مرگ و... را نام برد.

    از جمله مطالب مطرح‎شده در این جلد، مطالبی است که در باب چهل‎ونهم کتاب، درباره اخبار مربوط به خوارج مطرح شده است که به‎عنوان نمونه، به یکی از آنها اشاره می‎شود: «یکی از خبرهای کم‎نظیر و شگفت‎انگیز آنان این است که روزی به فردی مسلمان و فردی مسیحی برخوردند؛ پس فرد مسلمان را کشتند و مسیحی را به نیکی سفارش کردند و به او گفتند که عهد و پیمان پیامبر خود را حفظ کند! عبدالله بن خباب، در حالی با آنان روبه‎رو شد که قرآن در گردن داشت و همسر باردارش نیز به‎همراه وی بود. به او گفتند: آنچه در گردن توست به ما فرمان می‎دهد که تو را بکشیم؛ سپس پرسیدند: نظرت درباره ابوبکر و عمر چیست؟ او از آنان به‎خوبی یاد کرد. عقیده‎اش را درباره علی(ع) پیش از ماجرای حکمیت و درباره عثمان در مدت شش سال، یعنی سال‎های آغازین خلافتش سؤال کردند، باز هم به‎نیکی یاد کرد. پرسیدند: درباره حکمیت چه می‎گویی؟ گفت: من معتقدم که علی(ع) از شما به قرآن آگاه‎تر و در حفظ دینش از شما استوارتر و در بینش از شما تیزبین‎تر است. گفتند: تو هدایت و حقیقت را پیروی نمی‎کنی و تنها به دنبال عناوین و القاب اشخاص حرکت می‎کنی؛ سپس او را به کنار ساحل برده و سرش را بریدند و با مردی مسیحی در مورد خرید درخت خرمایش گفتگو می‎کردند. او به آنان گفت: این نخل از آن شما باشد. در پاسخ اظهار داشتند: ما آن را جز در برابر پرداخت وجه نخواهیم پذیرفت. مرد مسیحی گفت: این خیلی شگفت‎آور است که شخصی مانند عبدالله بن خباب را می‎کشید، ولی از ما درخت خرمایی را نمی‎پذیرید!»[۶].

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده و در پاورقی‎ها که توسط محققین نوشته شده، به توضیح و تشریح کلمات و عبارات مشکل و دیریاب پرداخته شده است.

    پانویس

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. مطهری، مرتضی، «خدمات متقابل اسلام و ایران»، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ جدید، زمستان 1362.

    وابسته‌ها