المناهج الروائية عند الشريف المرتضی

المناهج الروائیة عند الشریف المرتضی

نام کتاب	المناهج الروائیة عند الشریف المرتضی
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	خطاوی، وسام (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره
موضوع	علم الهدی، علی بن حسین، ۳۵۵- ۴۳۶ق. - جنبه های علمی - نقد و بررسی حدیث - تحقیق - روش شناسی
ناشر	موسسه علمی فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1385 هـ.ش یا 1427 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE36463AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«المناهج الروائية عند الشريف المرتضى» اثر وسام خطاوى، پژوهشى روش‌شناختى در شناخت ابعاد فكرى سيد مرتضى از عالمان شيعه در سده چهارم است. نويسنده در سال 1426ق (مقدمه، ص10) بر اين اثر عربى مقدمه نوشته است.

ساختار

كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در دو باب، تنظيم شده است.

در اين اثر، ابتدا شرحى از زندگى، تحصيلات، محيط فرهنگى و سياسى، آثار و شاگردان سيد مرتضى ارائه گرديده و سپس مشخصات و مؤلفه‌هاى انديشه او در بعد روش‌شناسى در حوزه‌هاى گوناگون قرآن، فقه، اصول فقه، كلام و عقايد، تحليل شده است. در اين كتاب، بحث بر سر آن است كه رويكرد و سيستم روش‌شناسى سيد مرتضى در فهم حقايق قرآن، در استنباط احكام، در طرح عقايد و دفاع از عدل الهى و ديگر عقايد شيعه، مبتنى بر چه ابزار و ساز و كارهاى فنى بوده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، ضمن اشاره به اهميت روش پژوهش‌هاى حديثى سيد مرتضى، خلاصه‌اى از محتواى ابواب كتاب بيان شده است (مقدمه، ص9- 10).

باب اول، به بيان زندگى‌نامه سيد مرتضى اختصاص يافته و اطلاعاتى مختلفى ارائه شده كه از آن جمله است: زمان و مكان تولد، پدر و مادر، نشاط علمى، جايگاه و منزلت اجتماعى و سياسى، مشايخ و اساتيد، شاگردان و كسانى كه از وى حديث روايت كرده‌اند، مؤلفات، زمان فوت و مدفن (متن كتاب، ص18- 50).

در باب دوم، در چهار فصل زير، به روش‌شناسى انديشه‌هاى سيد مرتضى در حوزه‌هاى مختلف پرداخته شده است. نويسنده در ابتداى اين باب، مقدمه‌اى ذكر نموده و در آن به اين نكته اشاره كرده است كه بحث از تاريخ روش‌هاى حديثى و روايى و علوم مربوط به آن، بحث نظرى صرف نيست، بلكه در واقع بحث از فرهنگ اسلامى مى‌باشد (ر.ك: همان، ص58).

در فصل اول، از مباحث قرآنى در شيوه روايى سيد مرتضى، بحث به ميان آمده است. اين فصل، با فصل سوم كه مربوط به آراء اصولى اوست، اشتراكات فراوانى دارد؛ زيرا در اين فصل، سيد مرتضى مباحثى از قرآن كريم پيرامون تخصيص، تعميم، مطلق و مقيد و... را مطرح نموده است كه مربوط به مسائل و مباحث علم اصول مى‌باشد (همان، ص65- 87).

روش محدثين در تفسير قرآن، حدود قرآن كريم و سنت پيامبر(ص)، روش عقلى و ظواهر كتاب و سنت، اخذ به معلومات و ظواهر قرآنى، اشتراكات بين قرآن و سنت پيامبر(ص) و تعارض ميان آن دو، از جمله مباحث مطرح شده در اين فصل مى‌باشد.

در فصل دوم، از روش‌هاى جديد در منظومه فقهى سخن رفته است. در اين فصل نيز برخى از مباحث، به مباحث اصولى فصل سوم، احاله گرديده است. از جمله موضوعات پى‌گيرى شده در اين فصل، عبارتند از: اشكالاتى كه به واسطه اكتفا كردن محدثين به ظواهر اخبار و روايات به ايشان گرفته مى‌شود؛ اشكالات ابن جنيد پيرامون مراسيل و شذوذ؛ خبر واحد؛ ملاكات ضعف خبر؛ تحقيق در مورد روات اخبار؛ ظواهر و عموم در اخبار و وجود نسخ در روايات (همان، ص93- 124).

در فصل سوم، با استفاده از كتاب «الذريعة الى أصول الشريعة»، به بحث و بررسى روش اصولى سيد مرتضى، پرداخته شده است. نويسنده دليل اهميت اين كتاب و انتخاب آن را در چند نكته خلاصه نموده است كه از آن جمله است:

1- اين كتاب، اولين كتاب كاملى است كه در اصول فقه شيعه امامى، به رشته تحرير درآمده و آثار پيش از آن، اغلب برگرفته از اصول جمهور مى‌باشد.

2- خود سيد مرتضى در مقدمه اين كتاب، به اين نكته اشاره دارد كه هدف وى از تأليف آن، به نگارش درآوردن كتابى در حد متوسط، براى اصول فقه مى‌باشد؛ كتابى كه به دور از تطويل ممل و اختصار مخل باشد.

3- سيد مرتضى در اين كتاب، بين علم كلام و علم اصول، تفكيك قايل شده است (همان، ص129).

نسخ قرآن با سنت؛ نسخ سنت با قرآن؛ نسخ سنت با سنت؛ تفاوت روشى ميان تخصيص و نسخ؛ كيفيت تحمل خبر؛ حجيت ظواهر سنت در اثبات احكام شرعى و عدم حجيت اخبار منقول از طريق اصحاب حديث، مهمترين موضوعات مطرح شده در اين فصل مى‌باشد.

در آخرين فصل، به مباحث عقلى، كلامى و عقيدتى سيد مرتضى پرداخته شده است و بدين‌منظور، دو كتاب وى، با عنوان «المغني في أبواب التوحيد و الإمامة» و «تنزيه الأنبياء و الأئمة(ع)» مورد بحث و بررسى قرار گرفته است (همان، ص165- 309).

برخى از مباحث مطرح شده در اين فصل، عبارتند از: توحيد و عدل كلامى؛ تأويل ظواهر اخبار؛ روش علمى در ظواهر اخبار؛ اساس روش عمل به ظواهر در ادله قطعى؛ جمع بين مناقشات سندى و دلالى.

نويسنده در انتهاى كتاب با عنوان خاتمه، نتايج بحث را در سه مبحث قرآنى، فقهى و اصولى مطرح كرده است (همان، ص311-317).

وضعيت كتاب

پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است؛ البته گاه نيز توضيحاتى پيرامون برخى مطالب يا شخصيت‌هاى كتاب ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب المناهج الروائیة عند الشریف المرتضی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور