بحث حول المهدي(عج): تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده')
    جز (جایگزینی متن - '‏.' به '.')
    خط ۳۵: خط ۳۵:


    ==گزارش محتوا==
    ==گزارش محتوا==
    [[صدر، محمدباقر|شهید صدر]] در‎ مقدّمه‎ای‎ بسیار مهم، به ریشه‎دار بودن‎ گرایش‎ و اعتقاد‎ به اندیشه مهدویت‎ پرداخته‎ و نقش دین به‎‎طور‎ عام و دین اسلام به‎طور خاص را در طرح و تبلیغ این ‎اندیشه و برکات آن توضیح‎ داده‎ است. همچنین ویژگی‎های منحصربه‎فرد‎ اعتقاد شیعه‎ درباره‎ امام‎ مهدی(عج) را‎ مورد بحث قرار داده است. سپس هفت سؤال اساسی درباره طول عمر، امامت زودرس، فلسفه غیبت و... طرح‎ کرده‎ و انگیزه‎ها و علل طرح این پرسش‎ها را‎ مورد‎ اشاره‎ و بحث‎ قرار‎ داده است.<ref>ر.ک: حکیم، سید منذر، ص28</ref>.  
    [[صدر، محمدباقر|شهید صدر]] در‎ مقدّمه‎ای‎ بسیار مهم، به ریشه‎دار بودن‎ گرایش‎ و اعتقاد‎ به اندیشه مهدویت‎ پرداخته‎ و نقش دین به‎‎طور‎ عام و دین اسلام به‎طور خاص را در طرح و تبلیغ این ‎اندیشه و برکات آن توضیح‎ داده‎ است. همچنین ویژگی‎های منحصربه‎فرد‎ اعتقاد شیعه‎ درباره‎ امام‎ مهدی(عج) را‎ مورد بحث قرار داده است. سپس هفت سؤال اساسی درباره طول عمر، امامت زودرس، فلسفه غیبت و... طرح‎ کرده‎ و انگیزه‎ها و علل طرح این پرسش‎ها را‎ مورد‎ اشاره‎ و بحث‎ قرار‎ داده است.<ref>ر.ک: حکیم، سید منذر، ص28</ref>.  


    وی در مقدمه کتاب، هشت پرسش مطرح می‎کند. او با استفاده از شیوه طرح پرسش‎های مشخص و دقیق، انگیزه‎ای‎ قوی‎ برای‎ فهم بهتر و درک عمیق‎تر مطالب مربوط به مهدویت و مهدی آل محمد(ص) ایجاد‎ می‎کند و با پاسخ به این پرسش‎ها، توجه خواننده را بیش از پیش به‎ بحث‎های‎ اساسی‎ مهدویت جلب می‎کند<ref>ر.ک: همان، ص153</ref>. در ادامه به‎طور خلاصه به برخی از این پرسش‎ها و پاسخ [[صدر، محمدباقر|شهید صدر]] به آنها اشاره می‎شود
    وی در مقدمه کتاب، هشت پرسش مطرح می‎کند. او با استفاده از شیوه طرح پرسش‎های مشخص و دقیق، انگیزه‎ای‎ قوی‎ برای‎ فهم بهتر و درک عمیق‎تر مطالب مربوط به مهدویت و مهدی آل محمد(ص) ایجاد‎ می‎کند و با پاسخ به این پرسش‎ها، توجه خواننده را بیش از پیش به‎ بحث‎های‎ اساسی‎ مهدویت جلب می‎کند<ref>ر.ک: همان، ص153</ref>. در ادامه به‎طور خلاصه به برخی از این پرسش‎ها و پاسخ [[صدر، محمدباقر|شهید صدر]] به آنها اشاره می‎شود
       
       
    در مبحث نخست کتاب این پرسش مطرح شده که آیا امکان‎ دارد‎ یک‎ انسان قرن‎های بسیار زندگی کند، تا رهبر موعود، مصداق چنین عمری باشد؟ او‎ اکنون‎ بیش 1140 سال را سپری کرده و حدود چهارده برابر یک انسان معمولی که مراحل زندگی را‎ از‎ کودکی تا پیری دیده، عمر کرده است.
    در مبحث نخست کتاب این پرسش مطرح شده که آیا امکان‎ دارد‎ یک‎ انسان قرن‎های بسیار زندگی کند، تا رهبر موعود، مصداق چنین عمری باشد؟ او‎ اکنون‎ بیش 1140 سال را سپری کرده و حدود چهارده برابر یک انسان معمولی که مراحل زندگی را‎ از‎ کودکی تا پیری دیده، عمر کرده است.


    پاسخ [[صدر، محمدباقر|شهید صدر]] به این‎ پرسش‎ طی چند مرحله انجام گرفته است؛ از جمله اینکه با‎ توضیح‎ این نکته که طولانی شدن‎ عمر‎ یک انسان‎ اگرچه‎ امکان عملی بالفعل ندارد، اما امکان‎ علمی‎ و منطقی دارد و ما نمی‎توانیم آن را محال و ناممکن بدانیم و چنانچه دانش امروز‎ بشر‎ به کشف این راز موفق نشده‎ باشد، دلیلی برای انکار‎ آن‎ نخواهیم داشت؛ زیرا امکان علمی‎ و امکان‎ منطقی برای یک عمر طولانی مطرح می‎باشد<ref>ر.ک: همان، ص154-153</ref>.
    پاسخ [[صدر، محمدباقر|شهید صدر]] به این‎ پرسش‎ طی چند مرحله انجام گرفته است؛ از جمله اینکه با‎ توضیح‎ این نکته که طولانی شدن‎ عمر‎ یک انسان‎ اگرچه‎ امکان عملی بالفعل ندارد، اما امکان‎ علمی‎ و منطقی دارد و ما نمی‎توانیم آن را محال و ناممکن بدانیم و چنانچه دانش امروز‎ بشر‎ به کشف این راز موفق نشده‎ باشد، دلیلی برای انکار‎ آن‎ نخواهیم داشت؛ زیرا امکان علمی‎ و امکان‎ منطقی برای یک عمر طولانی مطرح می‎باشد<ref>ر.ک: همان، ص154-153</ref>.


    دومین مبحث درباره عمر طولانی و غیبت طولانی امام مهدی است. هرچند‎ که در اینجا دو پرسش با هم جمع شده، اما یک جواب قانع‎کننده‎ برای‎ هر دو پرسش که در واقع یک واقعیت و یک پدیده سؤال‎برانگیزند، کافی است. عمر طولانی‎ امام مهدی(ع) با یک غیبت طولانی همراه است و تلاش برای اثبات‎ یک عمر طولانی برای‎ امام‎ مهدی(عج) گویای اصرار بر تعطیل قوانین عادی است؛ درحالی‎که می‎توانیم تصور کنیم که خدای جهان برای تحقق اهداف بزرگ خود، در آینده مناسب یک فرمانده و رهبر مناسبی را به‎ وجود بیاورد تا نقش بزرگ خود را ایفا نماید. بنابراین، طولانی کردن عمر یک انسان و نگه داشتن او در پشت پرده غیبت تا روز موعود، چه حکمتی و چه دلیل قانع‎کننده‎ای‎ می‎تواند‎ داشته باشد؟
    دومین مبحث درباره عمر طولانی و غیبت طولانی امام مهدی است. هرچند‎ که در اینجا دو پرسش با هم جمع شده، اما یک جواب قانع‎کننده‎ برای‎ هر دو پرسش که در واقع یک واقعیت و یک پدیده سؤال‎برانگیزند، کافی است. عمر طولانی‎ امام مهدی(ع) با یک غیبت طولانی همراه است و تلاش برای اثبات‎ یک عمر طولانی برای‎ امام‎ مهدی(عج) گویای اصرار بر تعطیل قوانین عادی است؛ درحالی‎که می‎توانیم تصور کنیم که خدای جهان برای تحقق اهداف بزرگ خود، در آینده مناسب یک فرمانده و رهبر مناسبی را به‎ وجود بیاورد تا نقش بزرگ خود را ایفا نماید. بنابراین، طولانی کردن عمر یک انسان و نگه داشتن او در پشت پرده غیبت تا روز موعود، چه حکمتی و چه دلیل قانع‎کننده‎ای‎ می‎تواند‎ داشته باشد؟
    خط ۵۰: خط ۵۰:


    ب)- پاسخ نامتعارف که بر یک تفسیر و تحلیل روان‎شناختی و جامعه‎شناختی استوار است‎.
    ب)- پاسخ نامتعارف که بر یک تفسیر و تحلیل روان‎شناختی و جامعه‎شناختی استوار است‎.
    این‎ تفسیر تحلیلی، ابتکاری از [[صدر، محمدباقر|شهید صدر]] می‎باشد. در این پاسخ، نقش طول عمر در آماده‎سازی آن فرمانده الهی عدالت‎گستر برای تحقّق آن آرمان بزرگ تبیین می‎گردد<ref>ر.ک: همان، ص156-155</ref>.
    این‎ تفسیر تحلیلی، ابتکاری از [[صدر، محمدباقر|شهید صدر]] می‎باشد. در این پاسخ، نقش طول عمر در آماده‎سازی آن فرمانده الهی عدالت‎گستر برای تحقّق آن آرمان بزرگ تبیین می‎گردد<ref>ر.ک: همان، ص156-155</ref>.


    از دیگر سؤالات مطرح‎شده در کتاب این است که درحالی‎که‎ امام‎ مهدی(ع) با پدر بزرگوارش امام حسن عسکری(ع) بیش از پنج سال زندگی نکرده و در سنّ کودکی از پدر محروم شده، چگونه در این‎ دوران بسیار کوتاه کودکی، برای امامت و رهبری آماده شده و شخصیت او به پختگی رسیده است؟  
    از دیگر سؤالات مطرح‎شده در کتاب این است که درحالی‎که‎ امام‎ مهدی(ع) با پدر بزرگوارش امام حسن عسکری(ع) بیش از پنج سال زندگی نکرده و در سنّ کودکی از پدر محروم شده، چگونه در این‎ دوران بسیار کوتاه کودکی، برای امامت و رهبری آماده شده و شخصیت او به پختگی رسیده است؟  


    پاسخ جالب [[صدر، محمدباقر|شهید صدر]] در این زمینه نیز یک پاسخ کاملاً ابتکاری است. او به «پدیده‎ امامت‎ زودهنگام» که در سه امام مصداق پیدا کرده، توجه داده و آن را مورد مطالعه قرار می‎دهد و بدون اتکا به بحث‎های کلامی متعارف در اثبات امامت و با چشم‎پوشی‎ از‎ قاعده لطف، بحث را از لحاظ تاریخی و اجتماعی در جامعه مسلمانان دنبال می‎کند<ref>ر.ک: همان، ص158</ref>.  
    پاسخ جالب [[صدر، محمدباقر|شهید صدر]] در این زمینه نیز یک پاسخ کاملاً ابتکاری است. او به «پدیده‎ امامت‎ زودهنگام» که در سه امام مصداق پیدا کرده، توجه داده و آن را مورد مطالعه قرار می‎دهد و بدون اتکا به بحث‎های کلامی متعارف در اثبات امامت و با چشم‎پوشی‎ از‎ قاعده لطف، بحث را از لحاظ تاریخی و اجتماعی در جامعه مسلمانان دنبال می‎کند<ref>ر.ک: همان، ص158</ref>.  


    در مبحث پنجم این سؤال مطرح شده که با روشن شدن امکان طول عمر و غیبت طولانی، چگونه‎ به‎ وجود امام مهدی(ع) و تولّد او می‎رسیم؟  
    در مبحث پنجم این سؤال مطرح شده که با روشن شدن امکان طول عمر و غیبت طولانی، چگونه‎ به‎ وجود امام مهدی(ع) و تولّد او می‎رسیم؟  
    خط ۶۴: خط ۶۴:
    نکته‎ نخست‎ در رد کسانی است که روایات نقل‎شده درباره امام‎ مهدی را بسیار محدود می‎بینند و ادعا می‎کنند که فقط چند روایت درباره او وجود دارد و با چند روایت ‎محدود‎، یک‎ اعتقاد‎ راسخ حاصل نمی‎شود. پاسخ این است که‎ با توجه به اینکه در‎ کمتر موضوعی از موضوعات بدیهی اسلام این‎قدر روایت رسیده است، ادعای بداهت‎ می‎نماید که‎ ادعای گزافی نیست و قطعی بودن این مسئله را روشن می‎کند.  
    نکته‎ نخست‎ در رد کسانی است که روایات نقل‎شده درباره امام‎ مهدی را بسیار محدود می‎بینند و ادعا می‎کنند که فقط چند روایت درباره او وجود دارد و با چند روایت ‎محدود‎، یک‎ اعتقاد‎ راسخ حاصل نمی‎شود. پاسخ این است که‎ با توجه به اینکه در‎ کمتر موضوعی از موضوعات بدیهی اسلام این‎قدر روایت رسیده است، ادعای بداهت‎ می‎نماید که‎ ادعای گزافی نیست و قطعی بودن این مسئله را روشن می‎کند.  


    دیگر اینکه پس از‎ احراز‎ اصل حتمی بودن وجود امام مهدی(ع) با استفاده از روایات فراوان‎، جا‎ دارد‎ که بپرسیم: این امام مهدی(ع) کیست؟ انطباق این عنوان بر دوازدهمین امام معصوم از‎ اهل‎ بیت پیامبر(ص) از دو راه در نوشته [[صدر، محمدباقر|شهید‎ صدر‎]] طی‎ شده است.<ref>ر.ک: همان، ص163-162</ref>.  
    دیگر اینکه پس از‎ احراز‎ اصل حتمی بودن وجود امام مهدی(ع) با استفاده از روایات فراوان‎، جا‎ دارد‎ که بپرسیم: این امام مهدی(ع) کیست؟ انطباق این عنوان بر دوازدهمین امام معصوم از‎ اهل‎ بیت پیامبر(ص) از دو راه در نوشته [[صدر، محمدباقر|شهید‎ صدر‎]] طی‎ شده است.<ref>ر.ک: همان، ص163-162</ref>.  


    از دیگر سؤالات پیرامون مهدویت این سؤال است که با توجه به اینکه شرایط ظهور امام زمان به‎مرور زمان پیچیده‎تر می‎شود، چرا در دوران غیبت صغری یا کمی پس از آن، امام مهدی(ع) برای‎ اصلاح جهانی ظهور نکرد؟ درحالی‎که شرایط اصلاح، روزبه‎روز پیچیده‎تر می‎شود.
    از دیگر سؤالات پیرامون مهدویت این سؤال است که با توجه به اینکه شرایط ظهور امام زمان به‎مرور زمان پیچیده‎تر می‎شود، چرا در دوران غیبت صغری یا کمی پس از آن، امام مهدی(ع) برای‎ اصلاح جهانی ظهور نکرد؟ درحالی‎که شرایط اصلاح، روزبه‎روز پیچیده‎تر می‎شود.


    نویسنده در پاسخ به پرسش ششم به هشت نکته اشاره می‎کند؛ از جمله اینکه فراهم‎ آمدن‎ شرایط‎ عمومی برای اصلاح جهان امری ضروری است که جایگزین ندارد و با وجود رهبری آماده برای اصلاح و وجود رسالتی کامل، تمام شرایط‎ لازم‎ برای‎ موفقیت فراهم نمی‎شود، بلکه باید شرایط اجتماعی و سیاسی‎ جهانی‎ نیز زمینه را برای موفقیت و پیروزی حق بر باطل آماده سازد<ref>ر.ک: همان، ص165</ref>.
    نویسنده در پاسخ به پرسش ششم به هشت نکته اشاره می‎کند؛ از جمله اینکه فراهم‎ آمدن‎ شرایط‎ عمومی برای اصلاح جهان امری ضروری است که جایگزین ندارد و با وجود رهبری آماده برای اصلاح و وجود رسالتی کامل، تمام شرایط‎ لازم‎ برای‎ موفقیت فراهم نمی‎شود، بلکه باید شرایط اجتماعی و سیاسی‎ جهانی‎ نیز زمینه را برای موفقیت و پیروزی حق بر باطل آماده سازد<ref>ر.ک: همان، ص165</ref>.


    چگونه‎ یک فرد می‎تواند عهده‎دار یک تحوّل بسیار بزرگ گردد؟ سؤالی است که در مبحث هفتم کتاب مطرح شده است. در پاسخ این پرسش گفته می‎شود: پیامبر‎ اسلام(ص) که سرآغاز یک تمدن جدید قرار گرفت، خود‎ مولود‎ تمدن‎ گذشته نبوده؛ بنابراین، انسان‎ها همیشه مولود شرایط تاریخی و مادی نمی‎باشند. هنگامی‎که رابطه پیوسته و تنگاتنگ انسان‎ را‎ با‎ عالَم غیب در نظر بگیریم، این رابطه عمیق می‎تواند جهت‎دهنده انسان‎ به‎سوی آینده‎ای جدید باشد و انسان‎ها را انعکاسی‎ از واقعیت‎های پیرامون خود تلقی نکنیم. امام منتظران نیز تجربه‎ای‎ همسان‎ با تجربه گران‎قدر پیامبر عظیم‎الشأن اسلام خواهد داشت و یک فتح بزرگ‎ جهانی‎ و تمدّنی جدید را آغاز خواهد کرد. بدین‎ ترتیب‎، نقش‎ عظیم یک شخصیت الهی در تغییر مسیر‎ تاریخ‎ آشکار خواهد شد<ref>ر.ک: همان، ص166</ref>.
    چگونه‎ یک فرد می‎تواند عهده‎دار یک تحوّل بسیار بزرگ گردد؟ سؤالی است که در مبحث هفتم کتاب مطرح شده است. در پاسخ این پرسش گفته می‎شود: پیامبر‎ اسلام(ص) که سرآغاز یک تمدن جدید قرار گرفت، خود‎ مولود‎ تمدن‎ گذشته نبوده؛ بنابراین، انسان‎ها همیشه مولود شرایط تاریخی و مادی نمی‎باشند. هنگامی‎که رابطه پیوسته و تنگاتنگ انسان‎ را‎ با‎ عالَم غیب در نظر بگیریم، این رابطه عمیق می‎تواند جهت‎دهنده انسان‎ به‎سوی آینده‎ای جدید باشد و انسان‎ها را انعکاسی‎ از واقعیت‎های پیرامون خود تلقی نکنیم. امام منتظران نیز تجربه‎ای‎ همسان‎ با تجربه گران‎قدر پیامبر عظیم‎الشأن اسلام خواهد داشت و یک فتح بزرگ‎ جهانی‎ و تمدّنی جدید را آغاز خواهد کرد. بدین‎ ترتیب‎، نقش‎ عظیم یک شخصیت الهی در تغییر مسیر‎ تاریخ‎ آشکار خواهد شد<ref>ر.ک: همان، ص166</ref>.


    مبحث آخر در رابطه با این‎ سؤال است که تغییر جهانی چگونه خواهد بود؟ نویسنده معتقد است که پاسخ این پرسش را باید به‎ آینده‎ موکول کرد و پیش‎بینی علمی‎ و دقیق‎ برای آن‎ ساده‎ نخواهد‎ بود. آری، بر اساس احادیث رسیده‎ از‎ پیامبر اسلام و اهل‎بیت(ع)، نکاتی را می‎توانیم نشانه رویم که‎ شیوه‎ تغییر و دگرگونی را در جهان بشریت‎ ترسیم نماید<ref>ر.ک: همان، ص167-166</ref>.
    مبحث آخر در رابطه با این‎ سؤال است که تغییر جهانی چگونه خواهد بود؟ نویسنده معتقد است که پاسخ این پرسش را باید به‎ آینده‎ موکول کرد و پیش‎بینی علمی‎ و دقیق‎ برای آن‎ ساده‎ نخواهد‎ بود. آری، بر اساس احادیث رسیده‎ از‎ پیامبر اسلام و اهل‎بیت(ع)، نکاتی را می‎توانیم نشانه رویم که‎ شیوه‎ تغییر و دگرگونی را در جهان بشریت‎ ترسیم نماید<ref>ر.ک: همان، ص167-166</ref>.


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==

    نسخهٔ ‏۲۶ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۱۹

    ‏بحث حول المهدي(عج)
    بحث حول المهدي(عج)
    پدیدآورانصدر، محمدباقر (نویسنده) شراره، عبدالجبار (محقق)
    ناشرمرکز الغدير للدراسات الإسلامية
    مکان نشرلبنان - بيروت
    سال نشرمجلد1: 1997م , 1417ق ,
    موضوعمحمد بن حسن (عج)، امام دوازدهم، 255ق. - مهدویت
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‏BP‎‏ ‎‏224‎‏ ‎‏/‎‏ص‎‏4‎‏ب‎‏3‎‏ ‎‏1300

    بحث حول المهدي(عج)، از جمله آثار سید محمدباقر صدر پیرامون موضوع مهدویت است که توسط عبدالجبار شراره مورد تحقیق و تعلیقه‎نگاری قرار گرفته و مقدمه‎ای وافی بر آن نگاشته شده است.

    ساختار

    این‎ اثر نفیس از مقدمه محقق و نویسنده، هشت بحث و یک خاتمه تشکیل شده است. نویسنده در هر مبحث یک سؤال را مطرح و به‎صورت مستدل در مقام پاسخ به آن برآمده است.

    گزارش محتوا

    شهید صدر در‎ مقدّمه‎ای‎ بسیار مهم، به ریشه‎دار بودن‎ گرایش‎ و اعتقاد‎ به اندیشه مهدویت‎ پرداخته‎ و نقش دین به‎‎طور‎ عام و دین اسلام به‎طور خاص را در طرح و تبلیغ این ‎اندیشه و برکات آن توضیح‎ داده‎ است. همچنین ویژگی‎های منحصربه‎فرد‎ اعتقاد شیعه‎ درباره‎ امام‎ مهدی(عج) را‎ مورد بحث قرار داده است. سپس هفت سؤال اساسی درباره طول عمر، امامت زودرس، فلسفه غیبت و... طرح‎ کرده‎ و انگیزه‎ها و علل طرح این پرسش‎ها را‎ مورد‎ اشاره‎ و بحث‎ قرار‎ داده است.[۱].

    وی در مقدمه کتاب، هشت پرسش مطرح می‎کند. او با استفاده از شیوه طرح پرسش‎های مشخص و دقیق، انگیزه‎ای‎ قوی‎ برای‎ فهم بهتر و درک عمیق‎تر مطالب مربوط به مهدویت و مهدی آل محمد(ص) ایجاد‎ می‎کند و با پاسخ به این پرسش‎ها، توجه خواننده را بیش از پیش به‎ بحث‎های‎ اساسی‎ مهدویت جلب می‎کند[۲]. در ادامه به‎طور خلاصه به برخی از این پرسش‎ها و پاسخ شهید صدر به آنها اشاره می‎شود

    در مبحث نخست کتاب این پرسش مطرح شده که آیا امکان‎ دارد‎ یک‎ انسان قرن‎های بسیار زندگی کند، تا رهبر موعود، مصداق چنین عمری باشد؟ او‎ اکنون‎ بیش 1140 سال را سپری کرده و حدود چهارده برابر یک انسان معمولی که مراحل زندگی را‎ از‎ کودکی تا پیری دیده، عمر کرده است.

    پاسخ شهید صدر به این‎ پرسش‎ طی چند مرحله انجام گرفته است؛ از جمله اینکه با‎ توضیح‎ این نکته که طولانی شدن‎ عمر‎ یک انسان‎ اگرچه‎ امکان عملی بالفعل ندارد، اما امکان‎ علمی‎ و منطقی دارد و ما نمی‎توانیم آن را محال و ناممکن بدانیم و چنانچه دانش امروز‎ بشر‎ به کشف این راز موفق نشده‎ باشد، دلیلی برای انکار‎ آن‎ نخواهیم داشت؛ زیرا امکان علمی‎ و امکان‎ منطقی برای یک عمر طولانی مطرح می‎باشد[۳].

    دومین مبحث درباره عمر طولانی و غیبت طولانی امام مهدی است. هرچند‎ که در اینجا دو پرسش با هم جمع شده، اما یک جواب قانع‎کننده‎ برای‎ هر دو پرسش که در واقع یک واقعیت و یک پدیده سؤال‎برانگیزند، کافی است. عمر طولانی‎ امام مهدی(ع) با یک غیبت طولانی همراه است و تلاش برای اثبات‎ یک عمر طولانی برای‎ امام‎ مهدی(عج) گویای اصرار بر تعطیل قوانین عادی است؛ درحالی‎که می‎توانیم تصور کنیم که خدای جهان برای تحقق اهداف بزرگ خود، در آینده مناسب یک فرمانده و رهبر مناسبی را به‎ وجود بیاورد تا نقش بزرگ خود را ایفا نماید. بنابراین، طولانی کردن عمر یک انسان و نگه داشتن او در پشت پرده غیبت تا روز موعود، چه حکمتی و چه دلیل قانع‎کننده‎ای‎ می‎تواند‎ داشته باشد؟

    شهید صدر در پاسخ به این پرسش، پس از فرض روشن شدن امکان وجود یک عمر طولانی و ضرورت تعطیلی قوانین طبیعی در حق امام مهدی(ع)، دو نوع‎ پاسخ‎ مطرح می‎کند:

    الف)- پاسخ متعارف که یک دلیل کلامی است و بر پیش‎فرض‎های اعتقادی ثابت‎شده استوار است.

    ب)- پاسخ نامتعارف که بر یک تفسیر و تحلیل روان‎شناختی و جامعه‎شناختی استوار است‎. این‎ تفسیر تحلیلی، ابتکاری از شهید صدر می‎باشد. در این پاسخ، نقش طول عمر در آماده‎سازی آن فرمانده الهی عدالت‎گستر برای تحقّق آن آرمان بزرگ تبیین می‎گردد[۴].

    از دیگر سؤالات مطرح‎شده در کتاب این است که درحالی‎که‎ امام‎ مهدی(ع) با پدر بزرگوارش امام حسن عسکری(ع) بیش از پنج سال زندگی نکرده و در سنّ کودکی از پدر محروم شده، چگونه در این‎ دوران بسیار کوتاه کودکی، برای امامت و رهبری آماده شده و شخصیت او به پختگی رسیده است؟

    پاسخ جالب شهید صدر در این زمینه نیز یک پاسخ کاملاً ابتکاری است. او به «پدیده‎ امامت‎ زودهنگام» که در سه امام مصداق پیدا کرده، توجه داده و آن را مورد مطالعه قرار می‎دهد و بدون اتکا به بحث‎های کلامی متعارف در اثبات امامت و با چشم‎پوشی‎ از‎ قاعده لطف، بحث را از لحاظ تاریخی و اجتماعی در جامعه مسلمانان دنبال می‎کند[۵].

    در مبحث پنجم این سؤال مطرح شده که با روشن شدن امکان طول عمر و غیبت طولانی، چگونه‎ به‎ وجود امام مهدی(ع) و تولّد او می‎رسیم؟

    با فرض نقل چند روایت از پیامبر اسلام(ص)، آن‎هم برای قانع‎شدن به یک امر غیر متعارف، آیا می‎توانیم‎ به‎ وجود‎ امام دوازدهم ایمان پیدا کنیم؟ چگونه‎ ثابت‎ می‎کنیم‎ که امام مهدی(ع) یک وجود حقیقی و تاریخی دارد و افسانه‎ای نبوده که تعدادی از مردم به‎خاطر شرایط حادّ اجتماعی‎ و روانی‎ آن‎ را در دل خود پرورانده‎اند؟

    پاسخ شهید صدر به‎ این‎ پرسش با توجه به ابعاد متعدد آن، در دو مرحله بوده و به دو گونه آن را مطرح کرده است‎:

    نکته‎ نخست‎ در رد کسانی است که روایات نقل‎شده درباره امام‎ مهدی را بسیار محدود می‎بینند و ادعا می‎کنند که فقط چند روایت درباره او وجود دارد و با چند روایت ‎محدود‎، یک‎ اعتقاد‎ راسخ حاصل نمی‎شود. پاسخ این است که‎ با توجه به اینکه در‎ کمتر موضوعی از موضوعات بدیهی اسلام این‎قدر روایت رسیده است، ادعای بداهت‎ می‎نماید که‎ ادعای گزافی نیست و قطعی بودن این مسئله را روشن می‎کند.

    دیگر اینکه پس از‎ احراز‎ اصل حتمی بودن وجود امام مهدی(ع) با استفاده از روایات فراوان‎، جا‎ دارد‎ که بپرسیم: این امام مهدی(ع) کیست؟ انطباق این عنوان بر دوازدهمین امام معصوم از‎ اهل‎ بیت پیامبر(ص) از دو راه در نوشته شهید‎ صدر‎ طی‎ شده است.[۶].

    از دیگر سؤالات پیرامون مهدویت این سؤال است که با توجه به اینکه شرایط ظهور امام زمان به‎مرور زمان پیچیده‎تر می‎شود، چرا در دوران غیبت صغری یا کمی پس از آن، امام مهدی(ع) برای‎ اصلاح جهانی ظهور نکرد؟ درحالی‎که شرایط اصلاح، روزبه‎روز پیچیده‎تر می‎شود.

    نویسنده در پاسخ به پرسش ششم به هشت نکته اشاره می‎کند؛ از جمله اینکه فراهم‎ آمدن‎ شرایط‎ عمومی برای اصلاح جهان امری ضروری است که جایگزین ندارد و با وجود رهبری آماده برای اصلاح و وجود رسالتی کامل، تمام شرایط‎ لازم‎ برای‎ موفقیت فراهم نمی‎شود، بلکه باید شرایط اجتماعی و سیاسی‎ جهانی‎ نیز زمینه را برای موفقیت و پیروزی حق بر باطل آماده سازد[۷].

    چگونه‎ یک فرد می‎تواند عهده‎دار یک تحوّل بسیار بزرگ گردد؟ سؤالی است که در مبحث هفتم کتاب مطرح شده است. در پاسخ این پرسش گفته می‎شود: پیامبر‎ اسلام(ص) که سرآغاز یک تمدن جدید قرار گرفت، خود‎ مولود‎ تمدن‎ گذشته نبوده؛ بنابراین، انسان‎ها همیشه مولود شرایط تاریخی و مادی نمی‎باشند. هنگامی‎که رابطه پیوسته و تنگاتنگ انسان‎ را‎ با‎ عالَم غیب در نظر بگیریم، این رابطه عمیق می‎تواند جهت‎دهنده انسان‎ به‎سوی آینده‎ای جدید باشد و انسان‎ها را انعکاسی‎ از واقعیت‎های پیرامون خود تلقی نکنیم. امام منتظران نیز تجربه‎ای‎ همسان‎ با تجربه گران‎قدر پیامبر عظیم‎الشأن اسلام خواهد داشت و یک فتح بزرگ‎ جهانی‎ و تمدّنی جدید را آغاز خواهد کرد. بدین‎ ترتیب‎، نقش‎ عظیم یک شخصیت الهی در تغییر مسیر‎ تاریخ‎ آشکار خواهد شد[۸].

    مبحث آخر در رابطه با این‎ سؤال است که تغییر جهانی چگونه خواهد بود؟ نویسنده معتقد است که پاسخ این پرسش را باید به‎ آینده‎ موکول کرد و پیش‎بینی علمی‎ و دقیق‎ برای آن‎ ساده‎ نخواهد‎ بود. آری، بر اساس احادیث رسیده‎ از‎ پیامبر اسلام و اهل‎بیت(ع)، نکاتی را می‎توانیم نشانه رویم که‎ شیوه‎ تغییر و دگرگونی را در جهان بشریت‎ ترسیم نماید[۹].

    وضعیت کتاب

    مصادر تحقیق و فهرست محتویات در آخر کتاب ذکر شده است. در پاورقی‎ها منابع مطالب مطرح‎شده در کتاب ذکر گردیده است.

    پانویس

    1. ر.ک: حکیم، سید منذر، ص28
    2. ر.ک: همان، ص153
    3. ر.ک: همان، ص154-153
    4. ر.ک: همان، ص156-155
    5. ر.ک: همان، ص158
    6. ر.ک: همان، ص163-162
    7. ر.ک: همان، ص165
    8. ر.ک: همان، ص166
    9. ر.ک: همان، ص167-166

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. حکیم، سید منذر، «بحث‎های اعتقادی: مهدویت و امام مهدی(ع) در نگاه شهید صدر (قدس‎سره)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مکاتبه و اندیشه، پاییز و زمستان 1386، شماره 29، صفحه 147 تا 168.

    وابسته‌ها

    حکومت جهانی مهدی (عج)