بنت‌الشاطی، عایشه

    از ویکی‌نور
    بنت‌الشاطی، عایشه
    نام بنت‌الشاطی، عایشه
    نام‌های دیگر عايشه بنت الشاطي

    عايشه عبدالرحمن

    عبد الرحمان، عايشه

    نام پدر عبدالرحمن
    متولد 1292ش / 1332ق / 1913م
    محل تولد دمیاط کشور مصر
    رحلت / 1419ق / 1998م
    اساتید
    برخی آثار اعجاز بیانی قرآن

    الإعجاز البياني للقرآن و مسائل ابن الازرق، دراسة قرآنیة لغوية و بيانية

    مقدمة ابن الصلاح و محاسن الاصطلاح

    کد مؤلف AUTHORCODE01145AUTHORCODE

    عایشه بنت‌الشاطی (متولد 1913م)، از اندیشمندان جهان عرب و قرآن‌پژوهان معاصر‎ و متأثر از مکتب ادبی امین خولی در تفسیر می‌باشد که کتاب «التفسير البياني للقرآن الكريم»، از مهم‎ترین آثار اوست.

    معرفی

    عایشه عبدالرحمن، معروف به بنت‌الشاطی، از اندیشمندان جهان عرب و قرآن‌پژوهان معاصر‎ است که آرای قرآن‌شناختی او در چند دهه اخیر همواره مورد توجه‎ دانشمندان و محققان در حوزه‎ قرآن‎‎شناسی بوده است. مطابق آنچه خود او گفته، در روش تفسیر از مکتب ادبی، که استادش امین خولی آن را ترویج می‌کرد، تأثیرپذیر بوده است. بنابراین می‌توان گفت که‎ کتاب «تفسیر بیانی»، که یکی از مهم‎ترین آثار اوست، حاصل باروری اندیشه او با آموزه‌های امین خولی است. مهم‎ترین مبانی و اصول قرآن‌شناختی وی در این تفسیر عبارتند از: وحدت موضوعی سوره‌های دفعی‌النزول و هر‎یک‎ از واحدهای نزول در دیگر سوره‌ها؛ عدم وجود ترادف در قرآن؛ عدم تحمیل قواعد دستوری بر قرآن؛ تأکید بر روش مراجعه متقابل (داور قرار دادن سیاق آیات در فهم‎ نصوص‎ قرآن)[۱].

    تولد، خانواده

    او در‎ سال‎ ١٩١٣م، در شهر دمیاط از کشور مصر‎، دیده‎ به جهان گشود. پدرش شیخ محمدعلی عبدالرحمن از روحانیان دانشگاه الازهر بشمار می‌رفت.

    تحصیل

    عایشه، پس از گذراندن‎ دوران‎ خردسالی‎، علوم مقدماتی، ادبیات عرب و قرآن را نزد پدرش به‌خوبی فراگرفت و پس از مدتی، لیاقت و کاردانی خود را نشان داد‎ و در‎ سال‎ ١٩٢٩، به دریافت گواهی «الكفاة» (آموزش خانگی) و رتبه اول آن در‎ سطح‎ کشور مصر موفق شد[۲].

    وی تحصیلات کلاسیک خود را ادامه داد و در سال ١٩٣١، موفق به‎ اخذ‎ مدرک‎ دیپلم گردید. نبوغ و استعداد ذاتی، او را به عرصه فرهنگ و مطبوعات کشاند‎ و به‎ این‎ علت که خانواده‌اش با ورود او به این عرصه مخالف بودند، برای خود نام‎ مستعار‎ «بنت‎‎الشاطی= دختر ساحل» را برگزید، تا خانواده‌اش او را نشناسند. وی در سال ١٩٣٦‎ به‎ دانشگاه فؤاد اول (قاهره کنونی) وارد شد و در رشته ادبیات عرب مشغول به‎ تحصیل‎ گردید‎[۳].

    وی پس از چهار سال تلاش علمی، در سال ١٩٣٩، با موفقیت، مدرک لیسانس‎ را‎ دریافت کرد و پس از دو سال در ١٩٤١ فوق لیسانس خود را با‎ موفقیت‎ دریافت‎ نمود و نیز به‌عنوان رتبه اول دانشگاه برگزیده شد. پس‎ از‎ آن، دو سال بعد مدرک دکترای خود را در رشته ادبیات عرب‎، با‎ ارائه‎ پایان‌نامه‌ای درباره «ابوالعلاء معری» دریافت نمود. او در زمینه علوم قرآنی نیز محققی ژرف‌اندیش‎ و مدتی‎ استاد‎ پژوهش‎های قرآنی در دانشکده شریعت و دارالحدیث بود و از افتخارات او این‎ است‎ که عضوی از اعضای «مجمع البحوث الإسلامية» بود[۴].

    ارتباط تنگاتنگ‎ مباحث‎ قرآنی با مباحث ادبی از نظر بنت‌الشاطی به‌گونه‌ای است‎ که‎ می‌گوید: «وقتی علوم عربی تدریس می‎‎کردم،‎ آن‎ را با بیان قرآنی استوار می‌ساختم‎ و بعدا‎ که مباحث قرآنی را تدریس می‌کردم، آن را با علوم عربی استوار‎ می‎‎کردم»[۵].

    پیشینه‎‎ها‎ و علایق ادبی‎ بنت‌الشاطی‎ سبب شد که وی در دوران‎ تحصیل‎ در دانشکده ادبیات دانشگاه قاهره علاقه‌مند و تا حدی شیفته درس‎های امین‎ خولی‎ (١٨٩٥-‎١٩٦٦) شود و در مطالعات قرآنی‎ بعدی خود روش و مکتب‎ ادبی‎ را در تفسیر برگزیند که‎ بنیان‌گذار‎ آن امین خولی بود. او در ١٩٤٥ با امین خولی ازدواج کرد و همواره از‎ او‎ متأثر ماند؛ به‌گونه‌ای‎ که‎ غالب‎ تألیفات خود را‎ به‎ وی اهدا کرد. از‎ سال‎ ١٩٧٠ بنت‌الشاطی تلاش علمی خود را صرفا مصروف پژوهش‎های قرآنی کرد[۶].

    آثار

    بنت‌الشاطی بیش از ٦٠‎ اثر‎ در زمینه‎‎های‎ مختلف،‎ از قبیل: ادبیات، فقه‎، قرآن، تاریخ، رجال و سیره دارد که مهم‎ترین آنها «التفسير البياني للقرآن الكريم» می‌باشد‎ که‎ در دو مجلد و بر اساس بخش‎‎های‎ اصلی‎ مفاهیم‎ روش‎شناختی‎ استادش طراحی شده‎ است‎. جلد اول آن به تفسیر هفت سوره کوتاه از جزء آخر قرآن می‌پردازد که عبارتند‎ از‎: ضحی‎، شرح، زلزله، عادیات، نازعات، بلد، تکاثر. جلد‎ دوم‎ آن‎ نیز‎ هفت‎ سوره‎ کوتاه دیگر را شامل می‌شود: علق، قلم، عصر، لیل، فجر، همزه و ماعون. روش وی بنا به تصریح خودش بر اساس همان روشی است که استادش آن‎ را تفسیر ادبی نامیده است[۷].

    پانویس

    1. ر.ک: کریمی‌نیا، مرتضی، ص83-‎84
    2. ر.ک: همان، ص84
    3. ر.ک: همان
    4. ر.ک: همان، ص85
    5. ر.ک: همان
    6. ر.ک: همان
    7. ر.ک: همان

    منابع مقاله

    کریمی‌نیا، مرتضی، «بنت‌الشاطی و سامان‌دهی تفسیر ادبی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تحقیقات علوم قرآن و حدیث، زمستان 1393، ‎شماره 24، علمی - ‎پژوهشی/ISC ‎(26 صفحه، ‎از 83 تا 108).

    وابسته‌ها