بهاء ولد (زندگی، سلوک و اندیشه): تفاوت میان نسخه‌ها

بخش نخست کتاب که به زندگی و احوالات بهاء ولد می‌پردازد شامل تمام چیزهایی است که برای یک فرد لحاظ می‌شود اعم از نام و نام پدر و مادر، سال و محلّ تولد، وجود خواهران و برادران و یا وابستگان درجه یک، مدرسه و درسها و معلّمان و اساتید. نحوه رشد و نمو، سفرها. موقعیّتها و مشاغل. دوستان و همراهان. ازدواج و خانواده و فرزندان و نهایتاً تاریخ وفات. نویسنده غیر از اینها که با وجود سندهای دست اوّل اشاره کرده است در موارد متعدّدی به نقد منابع در زندگی بهاء ولد پرداخته است. معلوم کردن اشکالات منابع یکی از مهمترین کارهای این نویسنده است. بر خلاف کسانی که منابع و به ویژه منابع قدیم را بسیار پاس می‌دارند و اصل می‌دانند، این نویسنده آنها را نیز زیر ذرّه بین دقیق دانش و تجره‌ی خود می‌برد و ایرادات آنها را از بابت اختلاف منابع و به ویژه از طریق عقلانی مشخّص می‌کند. بسیاری از موارد به مانند محل ولادت، پیشینه و شجره، تعداد همسران، تعداد فرزندان، موقعیّت های اجتماعی، شاگردان و استادان، عناوین و القاب و چیزهای دیگر از جمله مواردی است که مورد نقد عالمانه قرار گرفته و با استنادات و دلایل متعدّد حرف خود را به کرسی نشانده است.

بنابر تمام این تحقیقات می‌توان به قوّت اصل این ماجرا را رد کرد و آنرا حکایت و داستانی ساختگی دانست که البتّه به خوبی هم معلوم نیست که از کجا داخل زندگی مولانا شده است و اگر هم واقعیّت می‌داشت چندان مهم و ارزشمند نبود، و این در حالی است که پادشاهانی را که می‌شناخته‌ایم و یا حاکمان و امیران که البتّه از یک شاهزاده خانم برتر و بالاتر بوده‌اند خود با اراده خود و با معرفتی که یافته‌اند ترک سلطنت و امارت و حکومت کرده‌اند. کسانی به مانند بودا، ابراهیم ادهم و علاءالدّوله‌ی سمنانی. و اگر آنچه که داشته‌اند بهائی می‌داشت به آن بها داده و ساکن می‌شدند و هرگز مهاجرت معنوی و ترک دیار صوری نمی‌کردند<ref>متن، ص 90</ref>. از دیگر موارد نقدی در این کتاب  اشکال به بیان منابع و اشخاصی است که برای بهاء ولد شجره ای را برساخته‌اند و وی را به خطا به ابوبکر منسوب کرده‌اند. نویسنده در این باره هم می‌گوید: ساختن و نمودن شجره، اعم از خانوادگی و یا طریقتی، به درست یا غلط چیزی را در وجود فرد تغییر نمی‌دهد. این که بهاء ولد را از طریقی نا معمول و غیر صحیح منسوب به یکی از خلفای راشدین بکنند برای وی حُسنی نیست، چنان که نبودنش نیز برای وی قبحی محسوب نمی‌شود. و لذا چه نسبت او به ابابکر برسد و چه نرسد فرقی به حال وی نخواهد کرد، چنان که اشارت دادیم فرزندان مستقیم او در دو جهت متخاصم و مقابل هم ایستادند، و رویاروی هم به پیکار پرداختند، دختر در سویی و پسر در سویی دیگر و تاریخ نشان داده که حق با پسر بوده و دختر به بیراهه رفته و فریب سیاستمداران ناراست و هواپرست را خورده است، پسر هم راهی که موافق با راه پدر باشد را طی نکرد و به ارادت [[امام علی علیه‌السلام|امیر المؤمنین علی(ع)]] در آمد. بر این اساس حُسنی برای بهاء ولد نخواهد بود اگر هم این ماجرا قابل تصدیق و تأیید بود، ولی از اساس بی اساس است و باطل. مهم این است که بهاء ولد به عنوان عارفی صاحب معرفت بر پایه‌ی خود ایستاده و نیازی به شجره سازی و تأیید شدن از این طریق را نداشته است، دانش و معرفت او، قرآن دانی، حدیث شناسی، و آشنایی با اصول و فقه برای وی بسنده بوده است و این که در زمان خود اندیشه‌ای لطیف و عرفانی را با قلمی شیوا و بیانی زیبا ارائه داده در ارزش و اعتبارش کافی است <ref>مقدّمه، صص 104-103</ref>.

# اینکه برای نخستین بار در بین ایرانیان کسی با استقلال از بهاء ولد می نویسد شاید از بهترین اتّفاقات در طول این هشتصد سال در این باره بوده باشد.

[[پیشینه ی عرفان و تصوّف مولانا]]