تحفة العالم در اوصاف و اخبار شاه سلطان حسین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== ساختار كتاب ==' به '== ساختار ==') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ،' به '،') |
||
| (۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR11805J1.jpg | |||
| عنوان =تحفة العالم در اوصاف و اخبار شاه سلطان حسین | |||
| | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | |||
[[موسوی فندرسکی، سید ابوطالب]] (نویسنده) | |||
| | |||
| | |||
[[جعفریان، رسول]] (به کوشش) | [[جعفریان، رسول]] (به کوشش) | ||
| زبان =فارسی | |||
|زبان | | کد کنگره =DSR 1242 /م9ت3* | ||
| موضوع = | |||
ایران - تاریخ - صفویان، 907 - 1148ق. | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
حسین صفوی، شاه ایران، قرن 12ق. - | حسین صفوی، شاه ایران، قرن 12ق. - سرگذشت‌نامه | ||
شعر فارسی - قرن 12ق. | شعر فارسی - قرن 12ق. | ||
نثر فارسی - قرن 12ق. | نثر فارسی - قرن 12ق. | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | مجلس شورای اسلامی، کتابخانه موزه و مرکز اسناد | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1388 ش | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11805AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =11805 | |||
| کتابخوان همراه نور =11805 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''تحفة العالم در اوصاف و اخبار شاه سلطان حسین'''، تألیف [[موسوی فندرسکی، سید ابوطالب|میرزا ابوطالب فندرسکی]]، اثرى است به زبان فارسی درباره اوصاف و احوال شاه سلطان حسین صفوى در دو سال نخست سلطنت او. | |||
هدف مؤلف از نگارش اين كتاب معرفى شخصيت شاه سلطان حسین و ويژگى‌ها و خصلتهاى اوست، آن هم نه از روى اغراق‌هاى منشيانه و چاپلوسه‌گانه، بلكه با اين باور كه صفات پادشاهى كه بر تخت كهن ایران تكيه زده، صفاتى است كه هيچ پادشاهى در جهان ندارد و به همين دليل اين صفات متفرد و ممتاز بوده و به واسطه آن بر جميع پادشاهان عالم برترى دارد. نام آن را تحفة العالم گذارده است. | |||
اين رساله در اوايل جلوس شاه سلطان حسین بر مسند سلطنت نگاشته شده است. شاه سليمان در روزهاى پايانى سال 1105ق. درگذشت و فرزندش شاه سلطان حسین در آغاز روزهاى سال 1106ق. بر تخت سلطنت جلوس كرد. فندرسكى در اين كتاب به چهار تاريخ اشاره مى‌كند كه نشان مى‌دهد، فصل‌هاى كتاب را در يك فاصله زمانى نزدیک به يك سال و نيم نوشته است. بنابراین كتاب در سال‌هاى 1106 يا 1107ق. نگاشته شده است. | |||
==ساختار== | |||
كتاب مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم مصحح، آقاى [[رسول جعفريان]] و شش جزو و هر جزو آن مشتمل بر بيان يك يا چند صفت از اوصاف چهارده گانه شاه سلطان حسین است. | |||
== ساختار == | |||
كتاب مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم مصحح، آقاى [[رسول جعفريان]] و شش جزو و هر جزو آن مشتمل بر بيان يك يا چند صفت از اوصاف چهارده گانه شاه سلطان | |||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
در زمان جلوس شاه سلطان حسین بر مسند سلطنت، ميرزا ابوطالب يك روحانى تحصيل كرده در دانش‌هاى رايج فقه و كلام و همين طور، شاعر و اديب بوده و مورد توجه شاه سليمان صفوى بوده است. اما پس از روى كار آمدن شاه سلطان حسین، مورد بى‌مهرى واقع شده و نظرش آن است كه شمارى از امرا- كه محبوبيت وى را نزد شاه سليمان مى‌دانستند- تلاش داشتند تا اجازه آشنايى ميان او و شاه جديد را ندهند. در اين جا، وى با نگارش اين كتاب تلاش كرده است تا تصويرى از شاه به دست دهد، كتابى كه فصلى از آن با عنوان ذرّه و آفتاب درباره رابطه او با شاه جديد است. | |||
مؤلف در اين كتاب كوشيده است تا ويژگى‌هاى شاه را كه به باور وى، ممتاز و منحصر به فرد است، تحرير كند. وى در همان آغاز اشاره مى‌كند كه قصدش از بيان اين صفات ثناگرى اغراق گونه نيست، زيرا اين قبيل مدح و ثناگويى كار علما و سادات كه نویسنده خود از آن طايفه است، نيست؛ بلكه صفاتى واقعى است كه وى در صدد بيان آنهاست. با اين حال مى‌توان اين كار وى را نوعى هنرنمايى ادبى از طرف خود او بدانيم. اين شگفتى وقتى بيشتر است كه او حتى قيافه شاه سلطان حسین را در زيبايى بى‌نظير وصف مى‌كند و پس از شرحى درباره جزئيات آن، فتبارك الله احسن الخالقين مى‌گويد. | |||
اشاره شد كه هدف اصلى نویسنده آن است تا ويژگى‌هاى شاه سلطان حسین را بيان كند. مى‌دانيم كه شاه مذكور در منابع متاخر عصر صفوى، به شاهى ضعيف‌النفس شهرت يافته و از آنجايى كه اين سلسله در زمان وى و با سلطنت او سقوط كرد، اين خصلت به نام وى ثبت شده است. مجموع آنچه در تحفة العالم آمده نشان از آن دارد كه شاه، سلطنت را از آن تند و تيزى دوران پيش از خود تبديل به نوعى اقتدار سست و آرام كرد. به طورى كه بسيارى مخالفان بيرونى را نسبت به اين دولت و كشور جسور ساخت. صد البته كه اين ويژگى نوعى ويژگى رفتارى و درونى براى شاهى بود كه در حرمسرا بزرگ شده و بعد از بيرون آمدن نيز تغيير چندانى در رفتارهاى سياسى و اجتماعى خود نداد. با اين حال، شاه سلطان حسین شخصا مردى متدين بود و اين رفتار او كه به نوعى جبلّى و ذاتى و مربوط به تربيتش بود، ربطى به تدين وى نداشت. رفتار شريعت‌گرايانه او را در رعايت ظواهر شرعى در جامعه، فندرسكى به تفصيل در صفت اول و بعد از آن شرح داده است. | |||
اشاره شد كه هدف اصلى | |||
نگاه فندرسكى به شاه مثبت است و تلاش كرده تا با زبان ادب و در بهترين شكل آن، ويژگى‌هاى او را بيان كرده و براى هر يك | نگاه فندرسكى به شاه مثبت است و تلاش كرده تا با زبان ادب و در بهترين شكل آن، ويژگى‌هاى او را بيان كرده و براى هر يك مثال‌هایى بزند و مطالبش را در قالب عباراتى مسجّع با تركيبى از نثر و نظم عرضه كند. | ||
اين صفات عبارتند از: | اين صفات عبارتند از: | ||
تعظيم شريعت غرا، صله رحم، عدل و داد و انصاف، شجاعت و تهور، جود و سخا و عطا، جمع ميان حسن و صلابت و مهابت، زيبايى چهره، آرامش شاه سلطان | تعظيم شريعت غرا، صله رحم، عدل و داد و انصاف، شجاعت و تهور، جود و سخا و عطا، جمع ميان حسن و صلابت و مهابت، زيبايى چهره، آرامش شاه سلطان حسین در وقت بر تخت نشستن، عفت و عصمت، ساده زيستى، طلاقت لسان، حلم و بردبارى و تحمل، برچيدن باغ وحش، عزم شاه در فتح اورگنج. | ||
با اين همه نبايد تصور كرد كه اين اثر تنها مربوط به اين شاه صفوى است، بلكه اطلاعات فراوانى از ديگر شاهان صفوى و همين طور مسائل اجتماعى و سياسى موجود در جامعه صفوى در عصر اخير آن دارد. | با اين همه نبايد تصور كرد كه اين اثر تنها مربوط به اين شاه صفوى است، بلكه اطلاعات فراوانى از ديگر شاهان صفوى و همين طور مسائل اجتماعى و سياسى موجود در جامعه صفوى در عصر اخير آن دارد. | ||
در ميان اين شش جزو فصلى هم با نام ذره و آفتاب هست كه مؤلف در آن رابطه خودش را با شاه سلطان | در ميان اين شش جزو فصلى هم با نام ذره و آفتاب هست كه مؤلف در آن رابطه خودش را با شاه سلطان حسین بيان كرده است. | ||
== ويژگى‌ها == | == ويژگى‌ها == | ||
| خط ۸۱: | خط ۶۱: | ||
#اهميت سياسى | #اهميت سياسى | ||
#:به لحاظ سياسى، اثر حاضر نوعى نگرش يك عالم دينى و چهره اديب و منشى و دبير برجسته را به سياست و سياستمدارى، جايگاه صفويه در عرصه سياست | #:به لحاظ سياسى، اثر حاضر نوعى نگرش يك عالم دينى و چهره اديب و منشى و دبير برجسته را به سياست و سياستمدارى، جايگاه صفويه در عرصه سياست ایران، شاهى و پادشاهى در ادبيات ایرانى و رويه حكومت‌دارى، انتخاب امرا و عزل و نصب آنها و مسائل ديگر نشان مى‌دهد | ||
#اهميت تاريخى | #اهميت تاريخى | ||
#:به لحاظ تاريخى اطلاعات جالب توجهى به صورت پراكنده در اين كتاب وجود دارد. | #:به لحاظ تاريخى اطلاعات جالب توجهى به صورت پراكنده در اين كتاب وجود دارد. نویسنده در بيان نخستين ويژگى شاه سلطان حسین، از دستورالعمل او براى امر به معروف و نهى از منكر و به خصوص مبارزه با شراب‌خوارى ياد مى‌كند. وى در جاى ديگرى نيز درباره برخى ديگر از مفاسد و جلوگيرى از آنها به ويژه درباره رفت و آمد نوجوانان به قهوه خانه‌ها و سلمانى‌ها مطالب جالبى آورده است. | ||
#:داستان فتح خوارزم به عنوان يك تحول سياسى مهم در آغاز سلطنت شاه سلطان | #:داستان فتح خوارزم به عنوان يك تحول سياسى مهم در آغاز سلطنت شاه سلطان حسین، خبر ديگرى است كه تقريبا به صورت كامل در اين كتاب آمده است. | ||
#:اما در اين ميان يك نكته جالب توجه وجود دارد و آن اين است كه در اين متن دو بار نام ينگه دنيا؛ يعنى دنياى نو كه همان آمريكا است، آمده است. اين نام، نامى است كه ترك‌هاى عثمانى به احتمال در ترجمه نامى كه براى نخستين بار براى آمريكا به كار رفته؛ يعنى دنياى جديد به كار برده‌اند. | #:اما در اين ميان يك نكته جالب توجه وجود دارد و آن اين است كه در اين متن دو بار نام ينگه دنيا؛ يعنى دنياى نو كه همان آمريكا است، آمده است. اين نام، نامى است كه ترك‌هاى عثمانى به احتمال در ترجمه نامى كه براى نخستين بار براى آمريكا به كار رفته؛ يعنى دنياى جديد به كار برده‌اند. | ||
#اهميت ادبى | #اهميت ادبى | ||
#:اما در بعد ادبى اين اثر تركيبى از نثر و نظم با شيوه خاصى است كه | #:اما در بعد ادبى اين اثر تركيبى از نثر و نظم با شيوه خاصى است كه نویسنده دنبال كرده و معمولا صفت و موصوف‌ها در يك جمله بسيار طولانى است. مؤلف حجم زيادى از اشعار خود را كه احتمالا در اثرى با نام غزوات حيدرى كه توسط وى نگاشته شده؛ اما نسخه‌اى از آن به دست نيامده، آورده، در اين كتاب ذكر كرده است. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
كتاب مشتمل بر پاورقى‌هایى به قلم مصحح و فهرست راهنما مى‌باشد. | |||
==منابع مقاله== | |||
== منابع== | |||
# مقدمه مصحح. | # مقدمه مصحح. | ||
# متن كتاب. | # متن كتاب. | ||
# سايت كتاب نيوز. | # سايت كتاب نيوز. | ||
# سايت كتابخانه تخصصى تاريخ اسلام و | # سايت كتابخانه تخصصى تاريخ اسلام و ایران. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: تاریخ]] | [[رده: تاریخ]] | ||
[[رده: تاریخ ایران]] | [[رده: تاریخ ایران]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۲۱
| تحفة العالم در اوصاف و اخبار شاه سلطان حسین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | موسوی فندرسکی، سید ابوطالب (نویسنده) جعفریان، رسول (به کوشش) |
| ناشر | مجلس شورای اسلامی، کتابخانه موزه و مرکز اسناد |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1388 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ایران - تاریخ - صفویان، 907 - 1148ق.
حسین صفوی، شاه ایران، قرن 12ق. - سرگذشت‌نامه شعر فارسی - قرن 12ق. نثر فارسی - قرن 12ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DSR 1242 /م9ت3* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تحفة العالم در اوصاف و اخبار شاه سلطان حسین، تألیف میرزا ابوطالب فندرسکی، اثرى است به زبان فارسی درباره اوصاف و احوال شاه سلطان حسین صفوى در دو سال نخست سلطنت او.
هدف مؤلف از نگارش اين كتاب معرفى شخصيت شاه سلطان حسین و ويژگى‌ها و خصلتهاى اوست، آن هم نه از روى اغراق‌هاى منشيانه و چاپلوسه‌گانه، بلكه با اين باور كه صفات پادشاهى كه بر تخت كهن ایران تكيه زده، صفاتى است كه هيچ پادشاهى در جهان ندارد و به همين دليل اين صفات متفرد و ممتاز بوده و به واسطه آن بر جميع پادشاهان عالم برترى دارد. نام آن را تحفة العالم گذارده است.
اين رساله در اوايل جلوس شاه سلطان حسین بر مسند سلطنت نگاشته شده است. شاه سليمان در روزهاى پايانى سال 1105ق. درگذشت و فرزندش شاه سلطان حسین در آغاز روزهاى سال 1106ق. بر تخت سلطنت جلوس كرد. فندرسكى در اين كتاب به چهار تاريخ اشاره مى‌كند كه نشان مى‌دهد، فصل‌هاى كتاب را در يك فاصله زمانى نزدیک به يك سال و نيم نوشته است. بنابراین كتاب در سال‌هاى 1106 يا 1107ق. نگاشته شده است.
ساختار
كتاب مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم مصحح، آقاى رسول جعفريان و شش جزو و هر جزو آن مشتمل بر بيان يك يا چند صفت از اوصاف چهارده گانه شاه سلطان حسین است.
گزارش محتوا
در زمان جلوس شاه سلطان حسین بر مسند سلطنت، ميرزا ابوطالب يك روحانى تحصيل كرده در دانش‌هاى رايج فقه و كلام و همين طور، شاعر و اديب بوده و مورد توجه شاه سليمان صفوى بوده است. اما پس از روى كار آمدن شاه سلطان حسین، مورد بى‌مهرى واقع شده و نظرش آن است كه شمارى از امرا- كه محبوبيت وى را نزد شاه سليمان مى‌دانستند- تلاش داشتند تا اجازه آشنايى ميان او و شاه جديد را ندهند. در اين جا، وى با نگارش اين كتاب تلاش كرده است تا تصويرى از شاه به دست دهد، كتابى كه فصلى از آن با عنوان ذرّه و آفتاب درباره رابطه او با شاه جديد است.
مؤلف در اين كتاب كوشيده است تا ويژگى‌هاى شاه را كه به باور وى، ممتاز و منحصر به فرد است، تحرير كند. وى در همان آغاز اشاره مى‌كند كه قصدش از بيان اين صفات ثناگرى اغراق گونه نيست، زيرا اين قبيل مدح و ثناگويى كار علما و سادات كه نویسنده خود از آن طايفه است، نيست؛ بلكه صفاتى واقعى است كه وى در صدد بيان آنهاست. با اين حال مى‌توان اين كار وى را نوعى هنرنمايى ادبى از طرف خود او بدانيم. اين شگفتى وقتى بيشتر است كه او حتى قيافه شاه سلطان حسین را در زيبايى بى‌نظير وصف مى‌كند و پس از شرحى درباره جزئيات آن، فتبارك الله احسن الخالقين مى‌گويد.
اشاره شد كه هدف اصلى نویسنده آن است تا ويژگى‌هاى شاه سلطان حسین را بيان كند. مى‌دانيم كه شاه مذكور در منابع متاخر عصر صفوى، به شاهى ضعيف‌النفس شهرت يافته و از آنجايى كه اين سلسله در زمان وى و با سلطنت او سقوط كرد، اين خصلت به نام وى ثبت شده است. مجموع آنچه در تحفة العالم آمده نشان از آن دارد كه شاه، سلطنت را از آن تند و تيزى دوران پيش از خود تبديل به نوعى اقتدار سست و آرام كرد. به طورى كه بسيارى مخالفان بيرونى را نسبت به اين دولت و كشور جسور ساخت. صد البته كه اين ويژگى نوعى ويژگى رفتارى و درونى براى شاهى بود كه در حرمسرا بزرگ شده و بعد از بيرون آمدن نيز تغيير چندانى در رفتارهاى سياسى و اجتماعى خود نداد. با اين حال، شاه سلطان حسین شخصا مردى متدين بود و اين رفتار او كه به نوعى جبلّى و ذاتى و مربوط به تربيتش بود، ربطى به تدين وى نداشت. رفتار شريعت‌گرايانه او را در رعايت ظواهر شرعى در جامعه، فندرسكى به تفصيل در صفت اول و بعد از آن شرح داده است.
نگاه فندرسكى به شاه مثبت است و تلاش كرده تا با زبان ادب و در بهترين شكل آن، ويژگى‌هاى او را بيان كرده و براى هر يك مثال‌هایى بزند و مطالبش را در قالب عباراتى مسجّع با تركيبى از نثر و نظم عرضه كند.
اين صفات عبارتند از:
تعظيم شريعت غرا، صله رحم، عدل و داد و انصاف، شجاعت و تهور، جود و سخا و عطا، جمع ميان حسن و صلابت و مهابت، زيبايى چهره، آرامش شاه سلطان حسین در وقت بر تخت نشستن، عفت و عصمت، ساده زيستى، طلاقت لسان، حلم و بردبارى و تحمل، برچيدن باغ وحش، عزم شاه در فتح اورگنج.
با اين همه نبايد تصور كرد كه اين اثر تنها مربوط به اين شاه صفوى است، بلكه اطلاعات فراوانى از ديگر شاهان صفوى و همين طور مسائل اجتماعى و سياسى موجود در جامعه صفوى در عصر اخير آن دارد.
در ميان اين شش جزو فصلى هم با نام ذره و آفتاب هست كه مؤلف در آن رابطه خودش را با شاه سلطان حسین بيان كرده است.
ويژگى‌ها
- اهميت سياسى
- به لحاظ سياسى، اثر حاضر نوعى نگرش يك عالم دينى و چهره اديب و منشى و دبير برجسته را به سياست و سياستمدارى، جايگاه صفويه در عرصه سياست ایران، شاهى و پادشاهى در ادبيات ایرانى و رويه حكومت‌دارى، انتخاب امرا و عزل و نصب آنها و مسائل ديگر نشان مى‌دهد
- اهميت تاريخى
- به لحاظ تاريخى اطلاعات جالب توجهى به صورت پراكنده در اين كتاب وجود دارد. نویسنده در بيان نخستين ويژگى شاه سلطان حسین، از دستورالعمل او براى امر به معروف و نهى از منكر و به خصوص مبارزه با شراب‌خوارى ياد مى‌كند. وى در جاى ديگرى نيز درباره برخى ديگر از مفاسد و جلوگيرى از آنها به ويژه درباره رفت و آمد نوجوانان به قهوه خانه‌ها و سلمانى‌ها مطالب جالبى آورده است.
- داستان فتح خوارزم به عنوان يك تحول سياسى مهم در آغاز سلطنت شاه سلطان حسین، خبر ديگرى است كه تقريبا به صورت كامل در اين كتاب آمده است.
- اما در اين ميان يك نكته جالب توجه وجود دارد و آن اين است كه در اين متن دو بار نام ينگه دنيا؛ يعنى دنياى نو كه همان آمريكا است، آمده است. اين نام، نامى است كه ترك‌هاى عثمانى به احتمال در ترجمه نامى كه براى نخستين بار براى آمريكا به كار رفته؛ يعنى دنياى جديد به كار برده‌اند.
- اهميت ادبى
- اما در بعد ادبى اين اثر تركيبى از نثر و نظم با شيوه خاصى است كه نویسنده دنبال كرده و معمولا صفت و موصوف‌ها در يك جمله بسيار طولانى است. مؤلف حجم زيادى از اشعار خود را كه احتمالا در اثرى با نام غزوات حيدرى كه توسط وى نگاشته شده؛ اما نسخه‌اى از آن به دست نيامده، آورده، در اين كتاب ذكر كرده است.
وضعيت كتاب
كتاب مشتمل بر پاورقى‌هایى به قلم مصحح و فهرست راهنما مى‌باشد.
منابع مقاله
- مقدمه مصحح.
- متن كتاب.
- سايت كتاب نيوز.
- سايت كتابخانه تخصصى تاريخ اسلام و ایران.