تذکره هزار مزار (ترجمه): تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    (لینک درون متنی)
    بدون خلاصۀ ویرایش
    (۳۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class="wikiInfo">
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR10870J1.jpg|بندانگشتی|تذکره هزار مزار (ترجمه)]]
    | تصویر =NUR10870J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =تذکره هزار مزار (ترجمه)
    |+
    | عنوان‌های دیگر =ملتمس الاحباء (هزار مزار)
    |-
    ! نام کتاب!! data-type="bookName" |تذکره هزار مزار (ترجمه)
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    | data-type="otherBookNames" |ملتمس الاحباء (هزار مزار)


    ترجمه شدالازار (مزارات شیراز)
    ترجمه شدالازار (مزارات شیراز)


    شد الازار فی حط الاوزار عن زوار المزار. فارسی
    شد الازار فی حط الاوزار عن زوار المزار. فارسی
    |-
    | پدیدآوران =
    |پدیدآورندگان
    [[نورانی وصال، عبدالوهاب]] (محقق)
    | data-type="authors" |[[نورانی وصال، عبدالوهاب]] (محقق)


    [[جنید شیرازی، جنید بن محمود]] (نويسنده)
    [[جنید شیرازی، جنید بن محمود]] (نویسنده)


    [[ابن جنید شیرازی، عیسی بن جنید]] (مترجم)
    [[ابن جنید شیرازی، عیسی بن جنید]] (مترجم)
    |-
    | زبان =فارسی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏DSR‎‏ ‎‏2097‎‏ ‎‏/‎‏ی‎‏75‎‏ ‎‏ج‎‏94041
    | data-type="language" |فارسی
    | موضوع =
    |-
    زیارتگاه‌‏های اسلامی - ایران - شیراز
    |کد کنگره  
    | data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |‏DSR‎‏ ‎‏2097‎‏ ‎‏/‎‏ی‎‏75‎‏ ‎‏ج‎‏94041
    |-
    |موضوع  
    | data-type="subject" |زیارتگاه‏های اسلامی - ایران - شیراز


    شیراز - آرامگاه‏ها
    شیراز - آرامگاه‌‏ها


    شیراز - سرگذشت نامه
    شیراز - سرگذشت‌نامه
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    کتابخانه احمدی
    | data-type="publisher" |کتابخانه احمدی
    | مکان نشر =تهران - ایران
    |-
    | سال نشر = 1364 ش  
    |مکان نشر  
    | data-type="publishPlace" |تهران - ایران
    |-
    |سال نشر  
    | data-type="publishYear" | 1364 هـ.ش  
    |- class="articleCode"
    |کد اتوماسیون
    | data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE10870AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10870AUTOMATIONCODE
    | چاپ =2
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =10870
    | کتابخوان همراه نور =10870
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
    {{کاربردهای دیگر|تذکره (ابهام زدایی)}}


    == معرفى اجمالى ==
    '''تذكره هزار مزار''' یا'''مزارات شیراز'''، ترجمه‌اى است از «[[شد الإزار في حط الأوزار عن زوار المزار|شد الإزار فی حط الأوزار عن زوار المزار]]»، اثر [[جنید شیرازی، جنید بن محمود|معین‌الدین جنید شیرازى]] كه به اهتمام پسر وى آقاى [[ابن جنید شیرازی، عیسی بن جنید|عیسى بن جنید شیرازى]] صورت گرفته است.


    «تذكره نویسى»: تذكره نویسى، در اصطلاح به معنى تألیف و تدوین مجموعه یا كتابى كه در آن شرح احوال شاعران، نویسندگان، عارفان، فقیهان و جزء آنها گرد آمده باشد. تذكره‌ها را از جهات مختلف مى‌توان طبقه‌بندى كرد. از جمله از لحاظ موضوع، از لحاظ عمومیّت یا خصوصیّت یا تشخص.


    '''تذكره هزار مزار''' يا '''مزارات شيراز'''، ترجمه‌اى است از «[[شد الأزار في حط الأوزار عن زوار المزار|شدّ الازار في حطّ الاوزار عن زوّار المزار]]»، اثر [[جنید شیرازی، جنید بن محمود|معين‌الدين جنيد شيرازى]] كه به اهتمام پسر وى آقاى عيسى بن جنيد شيرازى صورت گرفته است.
    تذكره‌ها چند گونه تنظیم شده؛ 1- الفبایى 3- تاریخى 3- جغرافیایى كه زندگى‌نامه شاعران ذیل شهر و دیار آنان آورده شود. كتاب شدّ الازار كه شرح احوال 318 نفر از بزرگان مدفون در شیراز است، هدف مؤلف نه بیان تاریخى، بلكه آگاه كردن برادران دینى از زیارت قبور و یاد كردن اهل قبور است، تا بعضى سیرت، اوصاف و فضائل آنان بیان گردد و نمونه‌اى براى متابعان باشد.به هر حال این اثر كتابى صوفیانه، و یا هدف كسب ثواب و اجر در احوال عرفاء مشایخ و علماى مشهور و مدفون در شیراز نوشته شده است. و مزارنویسى به عنوان شاخه‌اى از تاریخ‌نگارى محلى به نام مزارات، باید خاطرنشان كرد كه از ایالت فارس و شهر شیراز از سعدان مقاریضى (509 هجرى) شروع شد، با اینكه بعضى، ابوال[[دیلمی، حسن بن محمد|حسن دیلمى]] (371 هجرى) را كه به نحوى این مسأله را مورد توجّه قرار داده بود، مى‌دانند و بالاخره مى‌شود، الازار یا مزارات شیراز را مى‌توان نام برد.


    «تذكره نويسى»: تذكره نويسى، در اصطلاح به معنى تألیف و تدوين مجموعه يا كتابى كه در آن شرح احوال شاعران، نويسندگان، عارفان، فقيهان و جزء آنها گرد آمده باشد. تذكره‌ها را از جهات مختلف مى‌توان طبقه‌بندى كرد. از جمله از لحاظ موضوع، از لحاظ عمومیّت يا خصوصيّت يا تشخص.
    هدف از تألیف این اثر، همان طور كه بیان شد، یاد و زیارت اهل قبور است. همین انگیزه باعث شد تا فردى از پسر مؤلف بخواهد، براى بهره‌مندى بیشتر آن را به فارسى برگرداند. او نیز به این تقاضا پاسخ داد و اقدام به ترجمه آن نمود.


    تذكره‌ها چند گونه تنظيم شده؛ 1- الفبايى 3- تاريخى 3- جغرافيايى كه زندگى‌نامه شاعران ذيل شهر و ديار آنان آورده شود. كتاب شدّ الازار كه شرح احوال 318 نفر از بزرگان مدفون در شيراز است، هدف مؤلف نه بيان تاريخى، بلكه آگاه كردن برادران دينى از زيارت قبور و ياد كردن اهل قبور است، تا بعضى سيرت، اوصاف و فضائل آنان بيان گردد و نمونه‌اى براى متابعان باشد.به هر حال اين اثر كتابى صوفيانه، و يا هدف كسب ثواب و اجر در احوال عرفاء مشايخ و علماى مشهور و مدفون در شيراز نوشته شده است. و مزارنويسى به عنوان شاخه‌اى از تاريخ‌نگارى محلى به نام مزارات، بايد خاطرنشان كرد كه از ايالت فارس و شهر شيراز از سعدان مقاريضى (509 هجرى) شروع شد، با اينكه بعضى، ابوال[[دیلمی، حسن بن محمد|حسن ديلمى]] (371 هجرى) را كه به نحوى اين مساله را مورد توجّه قرار داده بود، مى‌دانند و بالاخره مى‌شود، الازار يا مزارات شيراز را مى‌توان نام برد.
    روش مؤلف در معرفى بزرگان و آثار آنان در قبرستان‌هاى شیراز، بر تعیین محل و موقعیّت جغرافیایى، دورى و نزدیکى مزار به شهر گذاشته شده است نه قدمت تاریخى مقام و منزلت صورى و معنوى صاحبان قبور به طور كامل.


    هدف از تألیف اين اثر، همان طور كه بيان شد، ياد و زيارت اهل قبور است. همين انگيزه باعث شد تا فردى از پسر مؤلف بخواهد، براى بهره‌مندى بيشتر آن را به فارسى برگرداند. او نيز به اين تقاضا پاسخ داد و اقدام به ترجمه آن نمود.
    [[جنید شیرازی، جنید بن محمود|معین‌الدین جنید]] ظاهرا كتاب خود را در سال 791 هجرى تألیف نموده و در اواخر همین قرن در حوالى سال 800 هجرى درگذشت.


    روش مؤلف در معرفى بزرگان و آثار آنان در قبرستان‌هاى شيراز، بر تعيين محل و موقعيّت جغرافيايى، دورى و نزديكى مزار به شهر گذاشته شده است نه قدمت تاريخى مقام و منزلت صورى و معنوى صاحبان قبور به طور كامل.
    از آنجا كه این اثر، تذكره مشاهیر، مشایخ صوفیه، علما، زاهدان و حاكمان معروف شیراز است و ترجمه احوال اشخاص، نكات اصلى چون تحصیلات، مشایخ، تألیفات و تاریخ وفات و حتى گاهى ولادت ترجمه را بیان داشته است.


    معين‌الدين جنيد ظاهرا كتاب خود را در سال 791 هجرى تألیف نموده و در اواخر همين قرن در حوالى سال 800 هجرى درگذشت.
    منابع مؤلف؛ همچون موضوع آن بیشتر متكى به تواریخ صوفیّه و مشایخ؛ مانند [[طبقات الصوفية (للسلمي)|طبقات الصوفیّه]] [[سلمی، محمد بن حسین|ابوعبدالرحمان سلمی]] و حلیة الاولیاء [[ابونعیم، احمد بن عبدالله|ابونعیم اصفهانى]] است.


    از آنجا كه اين اثر، تذكره مشاهير، مشايخ صرفيه، علما، زاهدان و حاكمان معروف شيراز است و ترجمه احوال اشخاص، نكات اصلى چون تحصيلات، مشايخ، تأليفات و تاريخ وفات و حتى گاهى ولادت ترجمه را بيان داشته است.
    در پایان مى‌توان گفت: منظور مؤلف از تألیف این اثر، تهیه راهنمایى براى زیارت كنندگان قبور نامداران در هفت گورستان شیراز در آن زمان بوده است.
     
    منابع مؤلف؛ همچون موضوع آن بيشتر متكى به تواريخ صوفيّه و مشايخ؛ مانند طبقات الصوفيّه ابوعبدالرحمان سلم و حلية الاولياء [[ابونعیم، احمد بن عبدالله|ابونعيم اصفهانى]] است.
     
    در پايان مى‌توان گفت: منظور مؤلف از تألیف اين اثر، تهيه راهنمايى براى زيارت كنندگان قبور نامداران در هفت گورستان شيراز در آن زمان بوده است.


    == ساختار ==
    == ساختار ==
     
    اجزاء تركیبى تذكره‌ها را مقدمّه، متن یا اصل تذكره و خاتمه تشكیل مى‌دهد كه این اثر هم بر همین منوال است، جز اینكه در اوّل كتاب، مقدّمه مصحّح، به آن اضافه شده كه بحث آن در آخر نوشته خواهد آمد.
     
    اجزاء تركيبى تذكره‌ها را مقدمّه، متن يا اصل تذكره و خاتمه تشكيل مى‌دهد كه اين اثر هم بر همين منوال است، جز اينكه در اوّل كتاب، مقدّمه مصحّح، به آن اضافه شده كه بحث آن در آخر نوشته خواهد آمد.


    == گزارش محتوا ==
    == گزارش محتوا ==
    مقدّمه مؤلف، با حمد خدا و نعمت و منقبت پیامبر(ص)، ائمه(ع) و صحابه شروع و بعد به تفیصل و با استناد به احادیثى دال بر استحباب زیارت و اقدام به آن سخن مى‌گوید. او مى‌گوید زائر باید به این اصل معتقد باشد كه میّت درك و فهم دارد و با این مسأله زیارت معنى پیدا مى‌كند. پس مؤلف از علّت تقسیم كتاب خود به عدد روزهاى هفته به هفت قسمت یا نوبت كه هر قسمت یا نوبت شامل ذكر دفن شدگان یكى از قبرستان‌هاى معروف شیراز است، مى‌پردازد و مى‌گوید: چون مزارت شیراز بسیار است و هر كدام در یك محله و راه‌ها هم دور است... بر همین اساس مزارات را به عدد ایّام تقسیم نموده تا زائر به آسانى بتواند، در هر روز یا در هر شب جمعه به یكى از آنها قیام نموده و انجام دهد.


    این هفت نوبت (قسمت) به این قرار است.


    مقدّمه مؤلف، با حمد خدا و نعمت و منقبت پيامبر(ص)، ائمه(ع) و صحابه شروع و بعد به تفيصل و با استناد به احاديثى دال بر استحباب زيارت و اقدام به آن سخن مى‌گويد. او مى‌گويد زائر بايد به اين اصل معتقد باشد كه ميّت درك و فهم دارد و با اين مساله زيارت معنى پيدا مى‌كند. پس مؤلف از علّت تقسيم كتاب خود به عدد روزهاى هفته به هفت قسمت يا نوبت كه هر قسمت يا نوبت شامل ذكر دفن شدگان يكى از قبرستان‌هاى معروف شيراز است، مى‌پردازد و مى‌گويد: چون مزارت شيراز بسيار است و هر كدام در يك محله و راه‌ها هم دور است... بر همين اساس مزارات را به عدد ايّام تقسيم نموده تا زائر به آسانى بتواند، در هر روز يا در هر شب جمعه به يكى از آنها قيام نموده و انجام دهد.
    نوبت اوّل: در ذكر دفن شدگان قبرستان شیخ كبیر و جوانى آن (دبیرستان شاهپور سابق و مزار شیخ عبداللّه خفیف در شمال شرقى آن واقع است).


    اين هفت نوبت (قسمت) به اين قرار است.
    نوبت دوم: در ذكر دفن شدگان قبرستان با هلیه و حوالى آن (محله سرباغ و بقعه متبرکه شاه منذر از بقایاى آن است). نبوت سوم: در ذكر دفن شدگان گورستان سلم و جوانى آن (قبرستان قدیم شیراز كه مشهور بدار السلم است). نوبت چهارم:در ذكر دفن‌شدگان گورستان مشهد ام‌كلثوم و شیرویه و جوانى آن (جایگاه آن معلوم نشد). نوبت پنجم: در ذكر دفن شدگان گورستان باغ و حوالى آن (در حوالى آستانه حضرت سید علاءالدین حسین واقع بوده است.)


    نوبت اوّل: در ذكر دفن شدگان قبرستان شيخ كبير و جوانى آن (دبيرستان شاهپور سابق و مزار شيخ عبداللّه خفيف در شمال شرقى آن واقع است).
    نوبت ششم: در ذكر دفن شدگان گورستان عتیق و حوالى آن (مسجد جامع فعلى كه مشهور به مسجد جمعه است). نوبت هفتم: در ذكر دفن شدگان گورستان مصلى و گرداگرد آن (سمت اعظم آن حال باغ ملّى و مشهد منور على بن حمزه) بعد از این تقسیم‌بندى، اصل تذكره یا متن مى‌آید كه در این قسمت، احول 39 نفر بیان مى‌گردد كه از شیخ كبیر (ابوعبدللّه محمد بن خفیف) شروع و بعد شیخ احمد كبیر، شیخ ابوعمر و [[اصطخری، ابراهیم بن محمد|اصطخرى]]، مولانا سعیدالدین كازرونى، شیخ ابوشجاع، امام ضیاءالدین مسعود شیرازى، سید مرتضى واعظ و...و آخرین این نوبت شیخ جلال‌الدین محمد سرده است، مى‌آید.


    نوبت دوم: در ذكر دفن شدگان قبرستان با هليه و حوالى آن (محله سرباغ و بقعه متبركه شاه منذر از بقاياى آن است). نبوت سوم: در ذكر دفن شدگان گورستان سلم و جوانى آن (قبرستان قديم شيراز كه مشهور بدار السلم است). نوبت چهارم:در ذكر دفن‌شدگان گورستان مشهد ام‌كلثوم و شيرويه و جوانى آن (جايگاه آن معلوم نشد). نوبت پنجم: در ذكر دفن شدگان گورستان باغ و حوالى آن (در حوالى آستانه حضرت سيد علاءالدين حسين واقع بوده است.)
    در نوبت دوم، شرح احوال 32 نفر؛ از جمله استاد سبیویه نحوى، شیخ ابوعبداللّه تعاریضى، شیخ حیدر صوفى، زاهد عفیف‌الدین یعقوب، مولانا شمس‌الدین محمد حكیم، فقیه شمس‌الدین محمد كازرونى، امیر یوسف‌الدین یوسف بن عبداللّه و...، شیخ زین‌الدین على كلاه بیان مى‌شود.


    نوبت ششم: در ذكر دفن شدگان گورستان عتيق و حوالى آن (مسجد جامع فعلى كه مشهور به مسجد جمعه است). نوبت هفتم: در ذكر دفن شدگان گورستان مصلى و گرداگرد آن (سمت اعظم آن حال باغ ملّى و مشهد منور على بن حمزه) بعد از اين تقسيم‌بندى، اصل تذكره يا متن مى‌آيد كه در اين قسمت، احول 39 نفر بيان مى‌گردد كه از شيخ كبير (ابوعبدللّه محمد بن خفيف) شروع و بعد شيخ احمد كبير، شيخ ابوعمر و [[اصطخری، ابراهیم بن محمد|اصطخرى]]، مولانا سعيدالدين كازرونى، شيخ ابوشجاع، امام ضياءالدين مسعود شيرازى، سيد مرتضى واعظ و...و آخرين اين نوبت شيخ جلال‌الدين محمد سرده است، مى‌آيد.
    نوبت سوم، به شرح اصول 27 نفر از مشایخ و بزرگان كه در قبرستان سلم؛ از جمله نسخ سلم بن عبداللّه صوفى، شیخ ابوعبداللّه بابوئى است، پرداخته مى‌شود.


    در نوبت دوم، شرح احوال 32 نفر؛ از جمله استاد سبيويه نحوى، شيخ ابوعبداللّه تعاريضى، شيخ حيدر صوفى، زاهد عفيف‌الدين يعقوب، مولانا شمس‌الدين محمد حكيم، فقيه شمس‌الدين محمد كازرونى، امير يوسف‌الدين يوسف بن عبداللّه و...، شيخ زين‌الدين على كلاه بيان مى‌شود.
    نوبت چهارم: به شرح احوال 60 نفر از بزرگان و امیران مدفون در گورستان ام‌كلثوم و شیرویه مى‌پردازد؛ از جمله سیده ام‌كلثوم، بى بى غریره، مولانا سراج‌الدین، فقیه سعدالدین محمد بن حسین، شیخ شیرویه و امیر تاج‌الدین على، آخرین این نوبت سید روح‌الدین است.


    نوبت سوم، به شرح اصول 27 نفر از مشايخ و بزرگان كه در قبرستان سلم؛ از جمله نسخ سلم بن عبداللّه صوفى، شيخ ابوعبداللّه بابوئى است، پرداخته مى‌شود.
    در نوبت پنجم، شرح احوال 50 نفر درج شده كه اوّلین آنها، شیخ منذر بن قیس و آخرین امیر یعقوب بن لیث است. در نوبت ششم كه با شرح حال برادر امام هشتم(ع) احمد بن موسى(ع) شروع و در ادامه آن، شرح احوال 45 نفر از بزرگان كه آخرین آنها در این نوبت قاضى بهاءالدین عثمان بن على است.


    نوبت چهارم: به شرح احوال 60 نفر از بزرگان و اميران مدفون در گورستان ام‌كلثوم و شيرويه مى‌پردازد؛ از جمله سيده ام‌كلثوم، بى بى غريره، مولانا سراج‌الدين، فقيه سعدالدين محمد بن حسين، شيخ شيرويه و امير تاج‌الدين على، آخرين اين نوبت سيد روح‌الدين است.
    نوبت هفتم كه با شرح على بن حمزه بن موسى كاظم(ع) شروع و با شیخ اجل مشرف‌الدین مصلح بن عبداللّه؛ یعنى افصح المتكلمین سعدى شیرازى است، پایان مى‌یابد. در همین كتاب شد الازار است كه نام و كنیۀ شیخ، صحیح و طبق مأخذ قدیمى دیگر نوشته شده است كه به غیر از این دو نفر، شرخ فال 62 دیگر گنجانده شده است.


    در نوبت پنجم، شرح احوال 50 نفر درج شده كه اوّلين آنها، شيخ منذر بن قيس و آخرين امير يعقوب بن ليث است. در نوبت ششم كه با شرح حال برادر امام هشتم(ع) احمد بن موسى(ع) شروع و در ادامه آن، شرح احوال 45 نفر از بزرگان كه آخرين آنها در اين نوبت قاضى بهاءالدين عثمان بن على است.
    تصحیح این اثر كه توسط [[نورانی وصال، عبدالوهاب|دكتر نورانى وصال]] صورت گرفته، در مقدّمۀ خود به شرح مختصات كتاب و چگونگى و كیفیّت تصحیح از روى دو نسخه یكى مطبوع كتابخانه احمدى و جهان‌نما كه در سال1320ق انتشار یافته و دیگرى نسخه كتابخانه مدرسه سپهسالار (مطهرى) است، پرداخته و كتاب حاضر نیز بر اساس همین نسخه، فصل بندى گردیده تا هم رعایت امانت شده باشد و هم خواننده چنانچه نارسایى و اشكالى در متن مشاهده نماید، دسترسى به متن عربى ([[شد الإزار في حط الأوزار عن زوار المزار|شد الازار]]) آسان باشد و به همین جهات، نسخه سپهسالار اساس تصحیح قرار گرفت و در پاورقى‌ها موارد مختلف درج شده است. از طرف دیگر از آنجا كه مترجم، فاقد تسلّط كافى و لازم نبوده كه بتواند من جمیع جهات از عهده ترجمه چنین كتابى برآید و هر جا توان ترجمه را نداشته یا صرف نظر نموده یا به اجمال برگزار ساخته یا احیانا غلط ترجمه كرده است. مصحح تا آنجا كه مقدور بوده، بیشتر موارد اشكال را در پاورقى صفحات یادآور شده و توضیحاتى در حد گنجایش كتاب آورده و گامى هم براى اطلاع بیشتر خواننده، عین عبارت، [[شد الإزار في حط الأوزار عن زوار المزار|شد الازار]] را آورده تا با مقایسه، مطلب شده و نقص ترجمه آشكار گردد.


    نوبت هفتم كه با شرح على بن حمزه بن موسى كاظم(ع) شروع و با شيخ اجل مشرف‌الدين مصلح بن عبداللّه؛ يعنى افصح المتكلمين سعدى شيرازى است، پايان مى‌يابد. در همين كتاب شد الازار است كه نام و كنيۀ شيخ، صحيح و طبق مأخذ قديمى ديگر نوشته شده است كه به غير از اين دو نفر، شرخ فال 62 ديگر گنجانده شده است.
    از ویژگى‌هاى این ترجمه آن است كه در كنار اثر، چه بسا نكات جالب و گوناگون در ترجمه آمده كه در متن با رجال معروف و مشاهیر عرفاست كه این موارد را در پایان بسیارى از شروح احوال مى‌توان دید كه این موارد را كه از خود اضافه كرده است. این عبارت را قبل از آن آورده «مترجم گوید»؛ ولى این مطلب در همه جا 1- خاتمه، بیش از چند سطر نیست و مطلب خاصى جزء توجه دادن خوانندگان به احوال و افعال مقرّبان درگاه الهى صادق نیست و مواردى را مى‌توان یافت كه این جمله درج نشده، من باب مثال حال شیخ عروق بن اسود، مترجم از خود اضافه نموده، بدون آنكه آن جمله درج شده باشد. به همین علّت براى اینكه خوانندگان به واقعیّت مطالب آن طور كه نظر مؤلف بوده، واقف گردند، در پاورقى این گونه موارد آمده است.


    تصحيح اين اثر كه توسط [[نورانی وصال، عبدالوهاب|دكتر نورانى وصال]] صورت گرفته، در مقدّمۀ خود به شرح مختصات كتاب و چگونگى و كيفيّت تصحيح از روى دو نسخه يكى مطبوع كتابخانه احمدى و جهان‌نما كه در سال1320ق انتشار يافته و ديگرى نسخه كتابخانه مدرسه سپهسالار (مطهرى) است، پرداخته و كتاب حاضر نيز بر اساس همين نسخه، فصل بندى گرديده تا هم رعايت امانت شده باشد و هم خواننده چنانچه نارسايى و اشكالى در متن مشاهده نمايد، دسترسى به متن عربى (شد الازار)آسان باشد و به همين جهات، نسخه سپهسالار اساس تصحيح قرار گرفت و در پاورقى‌ها موارد مختلف درج شده است. از طرف ديگر از آنجا كه مترجم، فاقد تسلّط كافى و لازم نبوده كه بتواند من جميع جهات از عهده ترجمه چنين كتابى برآيد و هر جا توان ترجمه را نداشته يا صرف نظر نموده يا به اجمال برگزار ساخته يا احيانا غلط ترجمه كرده است. مصحح تا آنجا كه مقدور بوده، بيشتر موارد اشكال را در پاورقى صفحات يادآور شده و توضيحاتى در حد گنجايش كتاب آورده و گامى هم براى اطلاع بيشتر خواننده، عين عبارت، شد الازار را آورده تا با مقايسه، مطلب شده و نقص ترجمه آشكار گردد.
    از ویژگى‌هاى دیگر این كتاب این است كه، مطالبى كه درون متن احتیاج به توضیح داشته، از نوشته‌ها و حواشى علامه قزوینى كه قبلا بر [[شد الإزار في حط الأوزار عن زوار المزار|شد الازار]] نوشته، براى تبین مفاهیم و مندرجات متن ترجمه در پاورقى صفحات با امكانات كامل آورده شده تا مطالعه كنندگان، استفاده بیشترى از ترجمه فوق بردارند و این موارد را مصحّح در پاورقى‌ها متذكر شده‌اند.


    از ويژگى‌هاى اين ترجمه آن است كه در كنار اثر، چه بسا نكات جالب و گوناگون در ترجمه آمده كه در متن با رجال معروف و مشاهير عرفاست كه اين موارد را در پايان بسيارى از شروح احوال مى‌توان ديد كه اين موارد را كه از خود اضافه كرده است. اين عبارت را قبل از آن آورده «مترجم گويد»؛ ولى اين مطلب در همه جا 1- خاتمه، بيش از چند سطر نيست و مطلب خاصى جزء توجه دادن خوانندگان به احوال و افعال مقرّبان درگاه الهى صادق نيست و مواردى را مى‌توان يافت كه اين جمله درج نشده، من باب مثال حال شيخ عروق بن اسود، مترجم از خود اضافه نموده، بدون آنكه آن جمله درج شده باشد. به همين علّت براى اينكه خوانندگان به واقعيّت مطالب آن طور كه نظر مؤلف بوده، واقف گردند، در پاورقى اين گونه موارد آمده است.
    == وضعیت كتاب==
    در پایان اثر... فهرست‌ها؛ شامل فهرست اعلام اشخاص، فهرست اماكن و جاها فهرست كتب و رسائل كه تمام اینها به ترتیب حروف الفبا نگاشته شده است و در صفحات متعددى هم، تصاویر بقعۀ بزرگان، مشیخ، ضریح و آثار باستانى دیگر اختصاص یافته است. در اول كتاب هم فهرست فصول و اسامى گنجانده شده است.


    از ويژگى‌هاى ديگر اين كتاب اين است كه، مطالبى كه درون متن احتياج به توضيح داشته، از نوشته‌ها و حواشى علامه قزوينى كه قبلا بر شد الازار نوشته، براى تبين مفاهيم و مندرجات متن ترجمه در پاورقى صفحات با امكانات كامل آورده شده تا مطالعه كنندگان، استفاده بيشترى از ترجمه فوق بردارند و اين موارد را مصحّح در پاورقى‌ها متذكر شده‌اند.
    == منابع مقاله ==
    # مجله، كیان، شماره 42، خدراد و تیر 77، نویسنده حسن امداد.
    # دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، جلد 14-تذكره نویسى.
    # سیر تاریخ‌نگارى محلى ایالت فارس، مجله زبان و ادبیات، شماره 40، بهار 1384، نویسنده یوسف رحیم‌لو و على سالارى شادى.


    == وضعيت كتاب==
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    [[شد الإزار في حط الأوزار عن زوار المزار|شد الإزار في حط الأوزار عن زوار المزار]]


    در پايان اثر... فهرست‌ها؛ شامل فهرست اعلام اشخاص، فهرست اماكن و جاها فهرست كتب و رسائل كه تمام اينها به ترتيب حروف الفبا نگاشته شده است و در صفحات متعددى هم، تصاوير بقعۀ بزرگان، مشيخ، ضريح و آثار باستانى ديگر اختصاص يافته است. در اول كتاب هم فهرست فصول و اسامى گنجانده شده است.


    == منابع ==


    [[رده:کتاب‌شناسی]]


    مجله، كيان، شماره 42، خدراد و تير 77، نويسنده حسن امداد.
    [[رده:تاریخ]]


    دائرة المعارف بزرگ اسلامى، جلد 14-تذكره نويسى.
    [[رده:تاریخ ایران]]
     
    سير تاريخ‌نگارى محلى ايالت فارس، مجله زبان و ادبيات، شماره 40، بهار 1384، نويسنده يوسف رحيم‌لو و على سالارى شادى.
     
     
    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/18959 مطالعه کتاب تذکره هزار مزار (ترجمه) در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]

    نسخهٔ ‏۹ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۱۱

    تذکره هزار مزار (ترجمه)
    تذکره هزار مزار (ترجمه)
    پدیدآوراننورانی وصال، عبدالوهاب (محقق)

    جنید شیرازی، جنید بن محمود (نویسنده)

    ابن جنید شیرازی، عیسی بن جنید (مترجم)
    عنوان‌های دیگرملتمس الاحباء (هزار مزار)

    ترجمه شدالازار (مزارات شیراز)

    شد الازار فی حط الاوزار عن زوار المزار. فارسی
    ناشرکتابخانه احمدی
    مکان نشرتهران - ایران
    سال نشر1364 ش
    چاپ2
    موضوعزیارتگاه‌‏های اسلامی - ایران - شیراز

    شیراز - آرامگاه‌‏ها

    شیراز - سرگذشت‌نامه
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏DSR‎‏ ‎‏2097‎‏ ‎‏/‎‏ی‎‏75‎‏ ‎‏ج‎‏94041
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf
    برای دیگر کاربردها، تذکره (ابهام زدایی) را ببینید.

    تذكره هزار مزار یامزارات شیراز، ترجمه‌اى است از «شد الإزار فی حط الأوزار عن زوار المزار»، اثر معین‌الدین جنید شیرازى كه به اهتمام پسر وى آقاى عیسى بن جنید شیرازى صورت گرفته است.

    «تذكره نویسى»: تذكره نویسى، در اصطلاح به معنى تألیف و تدوین مجموعه یا كتابى كه در آن شرح احوال شاعران، نویسندگان، عارفان، فقیهان و جزء آنها گرد آمده باشد. تذكره‌ها را از جهات مختلف مى‌توان طبقه‌بندى كرد. از جمله از لحاظ موضوع، از لحاظ عمومیّت یا خصوصیّت یا تشخص.

    تذكره‌ها چند گونه تنظیم شده؛ 1- الفبایى 3- تاریخى 3- جغرافیایى كه زندگى‌نامه شاعران ذیل شهر و دیار آنان آورده شود. كتاب شدّ الازار كه شرح احوال 318 نفر از بزرگان مدفون در شیراز است، هدف مؤلف نه بیان تاریخى، بلكه آگاه كردن برادران دینى از زیارت قبور و یاد كردن اهل قبور است، تا بعضى سیرت، اوصاف و فضائل آنان بیان گردد و نمونه‌اى براى متابعان باشد.به هر حال این اثر كتابى صوفیانه، و یا هدف كسب ثواب و اجر در احوال عرفاء مشایخ و علماى مشهور و مدفون در شیراز نوشته شده است. و مزارنویسى به عنوان شاخه‌اى از تاریخ‌نگارى محلى به نام مزارات، باید خاطرنشان كرد كه از ایالت فارس و شهر شیراز از سعدان مقاریضى (509 هجرى) شروع شد، با اینكه بعضى، ابوالحسن دیلمى (371 هجرى) را كه به نحوى این مسأله را مورد توجّه قرار داده بود، مى‌دانند و بالاخره مى‌شود، الازار یا مزارات شیراز را مى‌توان نام برد.

    هدف از تألیف این اثر، همان طور كه بیان شد، یاد و زیارت اهل قبور است. همین انگیزه باعث شد تا فردى از پسر مؤلف بخواهد، براى بهره‌مندى بیشتر آن را به فارسى برگرداند. او نیز به این تقاضا پاسخ داد و اقدام به ترجمه آن نمود.

    روش مؤلف در معرفى بزرگان و آثار آنان در قبرستان‌هاى شیراز، بر تعیین محل و موقعیّت جغرافیایى، دورى و نزدیکى مزار به شهر گذاشته شده است نه قدمت تاریخى مقام و منزلت صورى و معنوى صاحبان قبور به طور كامل.

    معین‌الدین جنید ظاهرا كتاب خود را در سال 791 هجرى تألیف نموده و در اواخر همین قرن در حوالى سال 800 هجرى درگذشت.

    از آنجا كه این اثر، تذكره مشاهیر، مشایخ صوفیه، علما، زاهدان و حاكمان معروف شیراز است و ترجمه احوال اشخاص، نكات اصلى چون تحصیلات، مشایخ، تألیفات و تاریخ وفات و حتى گاهى ولادت ترجمه را بیان داشته است.

    منابع مؤلف؛ همچون موضوع آن بیشتر متكى به تواریخ صوفیّه و مشایخ؛ مانند طبقات الصوفیّه ابوعبدالرحمان سلمی و حلیة الاولیاء ابونعیم اصفهانى است.

    در پایان مى‌توان گفت: منظور مؤلف از تألیف این اثر، تهیه راهنمایى براى زیارت كنندگان قبور نامداران در هفت گورستان شیراز در آن زمان بوده است.

    ساختار

    اجزاء تركیبى تذكره‌ها را مقدمّه، متن یا اصل تذكره و خاتمه تشكیل مى‌دهد كه این اثر هم بر همین منوال است، جز اینكه در اوّل كتاب، مقدّمه مصحّح، به آن اضافه شده كه بحث آن در آخر نوشته خواهد آمد.

    گزارش محتوا

    مقدّمه مؤلف، با حمد خدا و نعمت و منقبت پیامبر(ص)، ائمه(ع) و صحابه شروع و بعد به تفیصل و با استناد به احادیثى دال بر استحباب زیارت و اقدام به آن سخن مى‌گوید. او مى‌گوید زائر باید به این اصل معتقد باشد كه میّت درك و فهم دارد و با این مسأله زیارت معنى پیدا مى‌كند. پس مؤلف از علّت تقسیم كتاب خود به عدد روزهاى هفته به هفت قسمت یا نوبت كه هر قسمت یا نوبت شامل ذكر دفن شدگان یكى از قبرستان‌هاى معروف شیراز است، مى‌پردازد و مى‌گوید: چون مزارت شیراز بسیار است و هر كدام در یك محله و راه‌ها هم دور است... بر همین اساس مزارات را به عدد ایّام تقسیم نموده تا زائر به آسانى بتواند، در هر روز یا در هر شب جمعه به یكى از آنها قیام نموده و انجام دهد.

    این هفت نوبت (قسمت) به این قرار است.

    نوبت اوّل: در ذكر دفن شدگان قبرستان شیخ كبیر و جوانى آن (دبیرستان شاهپور سابق و مزار شیخ عبداللّه خفیف در شمال شرقى آن واقع است).

    نوبت دوم: در ذكر دفن شدگان قبرستان با هلیه و حوالى آن (محله سرباغ و بقعه متبرکه شاه منذر از بقایاى آن است). نبوت سوم: در ذكر دفن شدگان گورستان سلم و جوانى آن (قبرستان قدیم شیراز كه مشهور بدار السلم است). نوبت چهارم:در ذكر دفن‌شدگان گورستان مشهد ام‌كلثوم و شیرویه و جوانى آن (جایگاه آن معلوم نشد). نوبت پنجم: در ذكر دفن شدگان گورستان باغ و حوالى آن (در حوالى آستانه حضرت سید علاءالدین حسین واقع بوده است.)

    نوبت ششم: در ذكر دفن شدگان گورستان عتیق و حوالى آن (مسجد جامع فعلى كه مشهور به مسجد جمعه است). نوبت هفتم: در ذكر دفن شدگان گورستان مصلى و گرداگرد آن (سمت اعظم آن حال باغ ملّى و مشهد منور على بن حمزه) بعد از این تقسیم‌بندى، اصل تذكره یا متن مى‌آید كه در این قسمت، احول 39 نفر بیان مى‌گردد كه از شیخ كبیر (ابوعبدللّه محمد بن خفیف) شروع و بعد شیخ احمد كبیر، شیخ ابوعمر و اصطخرى، مولانا سعیدالدین كازرونى، شیخ ابوشجاع، امام ضیاءالدین مسعود شیرازى، سید مرتضى واعظ و...و آخرین این نوبت شیخ جلال‌الدین محمد سرده است، مى‌آید.

    در نوبت دوم، شرح احوال 32 نفر؛ از جمله استاد سبیویه نحوى، شیخ ابوعبداللّه تعاریضى، شیخ حیدر صوفى، زاهد عفیف‌الدین یعقوب، مولانا شمس‌الدین محمد حكیم، فقیه شمس‌الدین محمد كازرونى، امیر یوسف‌الدین یوسف بن عبداللّه و...، شیخ زین‌الدین على كلاه بیان مى‌شود.

    نوبت سوم، به شرح اصول 27 نفر از مشایخ و بزرگان كه در قبرستان سلم؛ از جمله نسخ سلم بن عبداللّه صوفى، شیخ ابوعبداللّه بابوئى است، پرداخته مى‌شود.

    نوبت چهارم: به شرح احوال 60 نفر از بزرگان و امیران مدفون در گورستان ام‌كلثوم و شیرویه مى‌پردازد؛ از جمله سیده ام‌كلثوم، بى بى غریره، مولانا سراج‌الدین، فقیه سعدالدین محمد بن حسین، شیخ شیرویه و امیر تاج‌الدین على، آخرین این نوبت سید روح‌الدین است.

    در نوبت پنجم، شرح احوال 50 نفر درج شده كه اوّلین آنها، شیخ منذر بن قیس و آخرین امیر یعقوب بن لیث است. در نوبت ششم كه با شرح حال برادر امام هشتم(ع) احمد بن موسى(ع) شروع و در ادامه آن، شرح احوال 45 نفر از بزرگان كه آخرین آنها در این نوبت قاضى بهاءالدین عثمان بن على است.

    نوبت هفتم كه با شرح على بن حمزه بن موسى كاظم(ع) شروع و با شیخ اجل مشرف‌الدین مصلح بن عبداللّه؛ یعنى افصح المتكلمین سعدى شیرازى است، پایان مى‌یابد. در همین كتاب شد الازار است كه نام و كنیۀ شیخ، صحیح و طبق مأخذ قدیمى دیگر نوشته شده است كه به غیر از این دو نفر، شرخ فال 62 دیگر گنجانده شده است.

    تصحیح این اثر كه توسط دكتر نورانى وصال صورت گرفته، در مقدّمۀ خود به شرح مختصات كتاب و چگونگى و كیفیّت تصحیح از روى دو نسخه یكى مطبوع كتابخانه احمدى و جهان‌نما كه در سال1320ق انتشار یافته و دیگرى نسخه كتابخانه مدرسه سپهسالار (مطهرى) است، پرداخته و كتاب حاضر نیز بر اساس همین نسخه، فصل بندى گردیده تا هم رعایت امانت شده باشد و هم خواننده چنانچه نارسایى و اشكالى در متن مشاهده نماید، دسترسى به متن عربى (شد الازار) آسان باشد و به همین جهات، نسخه سپهسالار اساس تصحیح قرار گرفت و در پاورقى‌ها موارد مختلف درج شده است. از طرف دیگر از آنجا كه مترجم، فاقد تسلّط كافى و لازم نبوده كه بتواند من جمیع جهات از عهده ترجمه چنین كتابى برآید و هر جا توان ترجمه را نداشته یا صرف نظر نموده یا به اجمال برگزار ساخته یا احیانا غلط ترجمه كرده است. مصحح تا آنجا كه مقدور بوده، بیشتر موارد اشكال را در پاورقى صفحات یادآور شده و توضیحاتى در حد گنجایش كتاب آورده و گامى هم براى اطلاع بیشتر خواننده، عین عبارت، شد الازار را آورده تا با مقایسه، مطلب شده و نقص ترجمه آشكار گردد.

    از ویژگى‌هاى این ترجمه آن است كه در كنار اثر، چه بسا نكات جالب و گوناگون در ترجمه آمده كه در متن با رجال معروف و مشاهیر عرفاست كه این موارد را در پایان بسیارى از شروح احوال مى‌توان دید كه این موارد را كه از خود اضافه كرده است. این عبارت را قبل از آن آورده «مترجم گوید»؛ ولى این مطلب در همه جا 1- خاتمه، بیش از چند سطر نیست و مطلب خاصى جزء توجه دادن خوانندگان به احوال و افعال مقرّبان درگاه الهى صادق نیست و مواردى را مى‌توان یافت كه این جمله درج نشده، من باب مثال حال شیخ عروق بن اسود، مترجم از خود اضافه نموده، بدون آنكه آن جمله درج شده باشد. به همین علّت براى اینكه خوانندگان به واقعیّت مطالب آن طور كه نظر مؤلف بوده، واقف گردند، در پاورقى این گونه موارد آمده است.

    از ویژگى‌هاى دیگر این كتاب این است كه، مطالبى كه درون متن احتیاج به توضیح داشته، از نوشته‌ها و حواشى علامه قزوینى كه قبلا بر شد الازار نوشته، براى تبین مفاهیم و مندرجات متن ترجمه در پاورقى صفحات با امكانات كامل آورده شده تا مطالعه كنندگان، استفاده بیشترى از ترجمه فوق بردارند و این موارد را مصحّح در پاورقى‌ها متذكر شده‌اند.

    وضعیت كتاب

    در پایان اثر... فهرست‌ها؛ شامل فهرست اعلام اشخاص، فهرست اماكن و جاها فهرست كتب و رسائل كه تمام اینها به ترتیب حروف الفبا نگاشته شده است و در صفحات متعددى هم، تصاویر بقعۀ بزرگان، مشیخ، ضریح و آثار باستانى دیگر اختصاص یافته است. در اول كتاب هم فهرست فصول و اسامى گنجانده شده است.

    منابع مقاله

    1. مجله، كیان، شماره 42، خدراد و تیر 77، نویسنده حسن امداد.
    2. دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، جلد 14-تذكره نویسى.
    3. سیر تاریخ‌نگارى محلى ایالت فارس، مجله زبان و ادبیات، شماره 40، بهار 1384، نویسنده یوسف رحیم‌لو و على سالارى شادى.

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=تذکره_هزار_مزار_(ترجمه)&oldid=707256»