تونی، عبدالله بن محمد

تونی، عبدالله بن محمد

نام	تونی، عبدالله بن محمد
نام های دیگر	بشروی، عبدالله بن محمد خراسانی، عبدالله بن محمد فاضل تونی
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	1071 هـ.ق
اساتید
برخی آثار
کد مولف	AUTHORCODE1664AUTHORCODE

ولادت

فاضل تونى، ملا عبداللّه بن محمد تونى بشروى خراسانى از بزرگان قرن 11 هجرى است، اما از تاريخ تولد او اطلاع دقيقى در دست نيست.

«تون» روستاى كوچكى از خطه مهستان خراسان است كه قلعۀ ملاحدۀ اسماعيليه در آنجا بوده و مدتى خواجه نصير الدين طوسى در آنجا زندانى بوده است و بشرويه نيز منطقه‌اى در چهار فرسخى تون مى‌باشد. (ريحانة الأدب ج 1 ص 356)

تحصيلات

ملا عبداللّه پس از گذراندن دوران كودكى براى تحصيل به مدرسۀ ملا عبداللّه تسترى در اصفهان رفت و پس از مدتى دوباره به مشهد مقدس برگشت و مدتى نيز در آنجا ماند. او كه قصد زيارت عتبات عاليات را داشت، همراه برادرش احمد بن محمد تونى (متوفاى 1083 قمرى) براى زيارت به طرف عراق حركت كرد.

آنها در بين راه به قزوين رسيدند كه در آن زمان ملا خليل قزوينى (متوفاى 1089 قمرى) از او و برادرش خواست كه مدتى در قزوين بمانند. آنها نيز پذيرفتند و بين آنها و ملا خليل مودت و برادرى و دوستى برقرار شد.

خاندان عالم پرور

خاندان فاضل تونى از فضلا و علماى زمان خود بوده‌اند. در أعيان الشيعة، در رابطه با احمد بن محمد تونى، برادر صاحب ترجمه اينطور آمده است: «كان عالماً فاضلاً ورعاً زاهداً عابداً له حاشية على شرح اللمعة و رسالة في رد الصوفية» و كتاب تحريم غنا نيز از او است. (أعيان الشيعة ج 2 ص 490)

ملا احمد بن محمد اگر چه از علماى زمان خود بوده، امّا در تبادل نظر با برادرش و ترويج كتابهاى او سهم بسزايى داشته است. آنطور كه در روضات الجنات آمده، در پشت جلد بعضى از كتابهاى خطى وافيه، شيخ احمد تاريخ تأليف كتاب را سال 1059 اعلام كرده و اينطور نوشته است «كتب أخوه الوحيد، المنتظر لأمر اللّه أحمد بن حاجي محمد بشروي خراساني» (روضات الجنات ج 4 ص 245)

يكى ديگر از برادران صاحب ترجمه، حسين على بن حاج محمد تونى بشروى است كه در روضات دربارۀ او اينطور آمده است: «إنّه كان من فضلاء عصره» (طبقات الشيعة به نقل از روضات الجنات ج 5 ص 176)

مشرب علمى

از كسانى كه در افكار علمى فاضل تونى نقش داشته ملا خليل قزوينى است كه از يك طرف با سلطان العلماء، سيد حسين بن محمد بن محمود حسينى (متوفاى 1064 قمرى) صاحب حاشيه بر معالم، هم‌درس و هم‌بحث بوده، و از طرف ديگر با صاحب وافيه نيز مدتى قرين و هم بحث بوده است.

در رياض العلماء راجع به ملا خليل اين گونه آمده است: «فاضل متكلم أصولي جامع دقيق النظر قوي الفكر من أجلّة مشاهير علماء عصرنا و أكمل أكابر فضلاء دهرنا» (أعيان الشيعة ج 6 ص 355)

بنابراين، مى‌بينيم اين دو عالم اصولى، در بعض مسائل فقهى نظير تحريم نماز جمعه در زمان غيبت، هم نظر بوده و داراى فتواى واحد مى‌باشند.

در مقابل اين نظريه، ملا محمد تنكابنى معروف به سراب، كتابى نوشته كه نماز جمعه را واجب عينى دانسته است.

در مقابل، ملا امين، فرزند صالح و عالم ملا احمد بن محمد تونى، كتابى در دفاع از عمويش به نام «الرسالة في الرد على رسالة المولى محمد سراب» نگاشته كه در آن از نظريات صاحب وافيه دفاع كرده است. (مستدركات أعيان الشيعة ج 3 ص 236، و الذريعة ج 15 ص 65)

يكى ديگر از كتابهاى فاضل تونى، فهرست او بر تهذيب شيخ طوسى است.

در روضات الجنات دربارۀ اين كتاب اينطور آمده است: «و له أيضا كتاب فهرست اللطيف لتهذيب الحديث، و قد ذكر في وصفه في رسالته «الوافية» أنّه لم يستبنىء إليه أحد، و هو كما قال، و فوق ما يقال. (روضات الجنات جلد 4 ص 245)

گفتار بزرگان

أعيان الشيعة: «كان عالماً فاضلاً ماهراً فقيهاً صالحاً زاهداً عابداً ورعاً شبيه أحمد الأردبيلي في التقوى معاصراً لصاحب أمل الآمل» (أعيان الشيعة ج 8 ص 70)

أمل الآمل: «عالم فاضل عابد ورع من المعاصرين» (أمل الآمل ج 2 ص 23)

در جاى ديگر از أمل الآمل: «عالم فاضل ماهر فقيه صالح زاهد عابد معاصر» (أمل الآمل ج 2 ص 163 و رياض العلماء ج 3 ص 237)

ريحانة الأدب و رياض العلماء نيز تعبيراتى مشابه دارند.

تأليفات

از اساتيد و شاگردان فاضل تونى اطلاع دقيقى در دست نيست، بنابراين، به ذكر تأليفاتش بسنده مى‌كنيم:

1 - رسالة في صلاة الجمعة

2 - فهرست تهذيب الأحكام شيخ طوسى

3 - حاشيه بر معالم الأصول

4 - حاشيه بر مدارك

5 - رسالة في أصول الفقه

6 - شرح إرشاد الأذهان علامۀ حلى

7 - حاشيه بر الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية

8 - الوافية في الأصول

وفات

پس از مدتى كه فاضل تونى در قزوين ماند، براى زيارت ائمه عليهم السلام به طرف عتبات عاليات حركت كرد. هنگامى كه در مسير خود به کرمانشاه رسيد، در روز شانزدهم ربيع الأول سال 1071 هجرى قمرى دار فانى را وداع گفته و در منتهاى قبور، در نزديكى پل شاه به خاك سپرده شد.

وابسته‌ها

منطق تقریرات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الوافية في أصول الفقه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مجموعه رسائل عرفانی و فلسفی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حکمت قديم / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده