دهخدا، علی‌اکبر: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۳۳

دهخدا، علی‌اکبر

نام	دهخدا، علی‌اکبر
نام‎های دیگر	دخ‍و
نام پدر	خان‌باباخان
متولد	1258ش
محل تولد	تهران
رحلت	1334 ش
اساتید	غلامحسین بروجردى شیخ هادى نجم‌آبادى
برخی آثار	امثال و حکم لغت‌نامه: فرهنگ متوسط دهخدا
کد مؤلف	AUTHORCODE04028AUTHORCODE

میرزا علی‌اکبرخان قزوینی (1258-1334ش)، معروف به علی‌اکبر دهخدا با نام مستعار دخو، نویسنده، ادیب، شاعر، پژوهشگر، لغت‌شناس و سیاستمدار، او از آزادی‌خواهان دوران مشروطه، که طی 45 سال کوشش پی‌گیرانه توانست بزرگ‌ترین گنجینه‌ی لغت‌شناسی فارسی را با نام لغت‌نامه گرد آورد. او در مدرسه‌ی علوم سیاسی با دانش سیاسی آشنا شد و نوشته‌هایی را با عنوان چرند و پرند در روزنامه‌ی صوراسرافیل منتشر می‌کرد. پس از جنگ جهانی اول، کار سیاسی را کنار گذاشت و کار گردآوری لغت را آغاز کرد. با اوج گیری جنبش ملی کردن نفت از پشتیبانان دکتر مصدق شد و مقاله‌ها و گفتارهایی در پشتیبانی از دولت مصدق در روزنامه‌ها نوشت. امثال و حکم و تصحیح چند دیوان از شاعران بزرگ از دیگر آثار اوست.

ولادت

در سال 1297ق در تهران به دنیا آمد. پدر دهخدا، خان‌باباخان اهل قزوین بود و پیش از تولد وى به تهران آمده و در این شهر ساکن شده بود.

على‌اکبر ده ساله بود که پدرش وفات کرد و دهخدا با سرپرستى مادر به تحصیل خود ادامه داد.

تحصیلات

یکى از فضلاى آن عصر به نام شیخ غلامحسین بروجردى تعلیم دهخدا را عهده‌دار بود.دهخدا غالباً ً مى‌گفته که هرچه دارد، بر اثر تعلیم آن بزرگ مرد است.

بعدها که مدرسه سیاسى در تهران افتتاح شد، دهخدا در آنجا به تحصیل پرداخت. به علت همسایگى با مرحوم حاج شیخ هادى نجم‌آبادى، دهخدا با وجود کمى سن از محضر آن مرد استفاده می‎کرد و در همان زمان به فراگرفتن زبان فرانسوى پرداخت و سپس به اروپا رفت و در آنجا زبان فرانسه و معلومات جدید را تکمیل کرد.

بازگشت دهخدا به ایران همزمان با آغاز مشروطیت بود و در آن هنگام وى در انتشار روزنامه صور اسرافیل که از جراید معروف مشروطیت بود با میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل و میرزا قاسم تبریزى به همکارى پرداخت.

پس از تعطیلى مجلس در دوره محمدعلى شاه، دهخدا با جمعى از آزادى‌خواهان به اروپا رفت.

در سویس سه شماره از روزنامه صور اسرافیل را منتشر کرد و سپس به استانبول رفت و در آنجا نیز در انتشار روزنامه «سروش» با آزادى‌خواهان همکارى کرد.

پس از خلع محمدعلى شاه، دهخدا از طرف مردم تهران و کرمان به نمایندگى مجلس برگزیده شد و به درخواست آزادى‌خواهان به مجلس رفت.

در دوران جنگ جهانى اول دهخدا در یکى از روستاهاى چهارمحال بختیارى منزوى بود. اما پس از جنگ جهانی اول از کار سیاسی کناره گرفت و تا سال 1320 خورشیدی مدیر مدرسه‌ی علوم سیاسی بود.

دهخدا پس از برکنار شدن از مدیریت مدرسه‌ی علوم سیاسی، به کارهای پژوهشی خود افزود. اما با اوج گیری جنبش ملی کردن نفت از پشتیبانان دکتر مصدق شد و مقاله‌ها و گفتارهایی در پشتیبانی از دولت مصدق در روزنامه‌ها نوشت. آن نوشته‌ها و پشتیبانی‌ها باعث شد که پس از کودتای 28 مرداد 1332، فرمان قطع حقوق او را صادر شود و او را دو بار برای بازجویی به دادستانی ببرند. دهخدا در پی آن رفتارهای نادرست به سختی صدمه دید و بیماری آسم او بازگشت.

وفات

سرانجام در هفتم اسفند ماه 1334ش در تهران وفات کرد و در قبرستان ابن‌ بابویه به خاک سپرده شد.

آثار

امثال و حکم.
ترجمه عظمت و انحطاط رومیان منتسکیو.
ترجمه روح‌القوانین اثر منتسکیو.
فرهنگ فرانسه به فارسى.
شرح حال ابوریحان بیرونى.
حاشیه بر دیوان ناصر خسرو.
تصحیحاتى بر دیوانهاى حافظ، منوچهرى و فرخى.
چرند و پرند.
دیوان اشعار.
لغت‌نامه.

منابع مقاله

ر.ک. پایگاه جزیره دانش

وابسته‌ها

امثال و حکم

لغت‌نامه

لغت‌نامه دهخدا

لغت‌نامه: فرهنگ متوسط دهخدا

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+<div class="wikiInfo">
 [[پرونده:NUR04028.jpg|بندانگشتی|دهخدا، علی‌اکبر]]
 {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
 |-
-! نام!! data-type='authorName'|دهخدا، علی‌اکبر
+! نام!! data-type="authorName" |دهخدا، علی‌اکبر
 |-
-|نام های دیگر
+|نام‎های دیگر
-|data-type='authorOtherNames'| دخ‍و
+| data-type="authorOtherNames" | دخ‍و
-اس‍ی‍رال‍ج‍وال‌
-ب‍ره‍ن‍ه‌ خ‍وش‍ح‍ال‌
-ج‍غ‍د
-خ‍ادم‌ ال‍ف‍ق‍را
-خ‍رم‍گ‍س‌
-دم‍دم‍ی‌
-ن‍خ‍ود ه‍م‍ه‌ آش‌
 |-
 |نام پدر
-|data-type='authorfatherName'|
+| data-type="authorfatherName" |خان‌باباخان
 |-
 |متولد
-|data-type='authorbirthDate'|1258 هـ.ش
+| data-type="authorbirthDate" |1258ش
 |-
 |محل تولد
-|data-type='authorBirthPlace'|تهران
+| data-type="authorBirthPlace" |تهران
 |-
 |رحلت
-|data-type='authorDeathDate'|1334 هـ.ش
+| data-type="authorDeathDate" |1334 ش
 |-
 |اساتید
-|data-type='authorTeachers'|
+| data-type="authorTeachers" |[[غلامحسين بروجردى|غلامحسین بروجردى]]
+[[شيخ هادى نجم‌آبادى|شیخ هادى نجم‌آبادى]]
 |-
 |برخی آثار
-|data-type='authorWritings'|[[امثال و حکم]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+| data-type="authorWritings" |[[امثال و حکم]]
+[[لغت‌نامه: فرهنگ متوسط دهخدا]]
-[[لغت‌نامه]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+|- class="articleCode"
-|-class='articleCode'
+|کد مؤلف
-|کد مولف
+| data-type="authorCode" |AUTHORCODE04028AUTHORCODE
-|data-type='authorCode'|AUTHORCODE4028AUTHORCODE
 |}
 </div>
+'''میرزا علی‌اکبرخان قزوینی''' (1258-1334ش)، معروف به علی‌اکبر دهخدا با نام مستعار دخو، نویسنده، ادیب، شاعر، پژوهشگر، لغت‌شناس و سیاستمدار، او از آزادی‌خواهان دوران مشروطه، که طی 45 سال کوشش پی‌گیرانه توانست بزرگ‌ترین گنجینه‌ی لغت‌شناسی فارسی را با نام لغت‌نامه گرد آورد. او در مدرسه‌ی علوم سیاسی با دانش سیاسی آشنا شد و نوشته‌هایی را با عنوان چرند و پرند در روزنامه‌ی صوراسرافیل منتشر می‌کرد. پس از جنگ جهانی اول، کار سیاسی را کنار گذاشت و کار گردآوری لغت را آغاز کرد. با اوج گیری جنبش ملی کردن نفت از پشتیبانان دکتر مصدق شد و مقاله‌ها و گفتارهایی در پشتیبانی از دولت مصدق در روزنامه‌ها نوشت.  امثال و حکم و تصحیح چند دیوان از شاعران بزرگ از دیگر آثار اوست.
-«على‌اكبر دهخدا» در سال 1297ق در تهران به دنيا آمد. پدر دهخدا، خان‌باباخان اهل قزوين بود و پيش از تولد وى به تهران آمده و در اين شهر ساكن شده بود.
+== ولادت ==
+در سال 1297ق در تهران به دنیا آمد. پدر دهخدا، خان‌باباخان اهل قزوین بود و پیش از تولد وى به تهران آمده و در این شهر ساکن شده بود.
-على‌اكبر ده ساله بود كه پدرش وفات كرد و دهخدا با سرپرستى مادر به تحصيل خود ادامه داد.
-يكى از فضلاى آن عصر به نام شيخ غلامحسين بروجردى تعليم دهخدا را عهده‌دار بود.دهخدا غالباً مى‌گفته كه هرچه دارد، بر اثر تعليم آن بزرگ مرد است.
-بعدها كه مدرسه سياسى در تهران افتتاح شد، دهخدا در آنجا به تحصيل پرداخت. به علت همسايگى با مرحوم حاج شيخ هادى نجم‌آبادى، دهخدا با وجود كمى سن از محضر آن مرد استفاده مى كرد و در همان زمان به فراگرفتن زبان فرانسوى پرداخت و سپس به اروپا رفت و در آنجا زبان فرانسه و معلومات جديد را تكميل كرد.
-بازگشت دهخدا به ايران همزمان با آغاز مشروطيت بود و در آن هنگام وى در انتشار روزنامه صور اسرافيل كه از جرايد معروف مشروطيت بود با ميرزا جهانگير خان صور اسرافيل و ميرزا قاسم تبريزى به همكارى پرداخت.
-پس از تعطيلى مجلس در دوره محمدعلى شاه، دهخدا با جمعى از آزادى‌خواهان به اروپا رفت.
-در سويس سه شماره از روزنامه صور اسرافيل را منتشر كرد و سپس به استانبول رفت و در آنجا نيز در انتشار روزنامه «سروش» با آزادى‌خواهان همكارى كرد.
+على‌اکبر ده ساله بود که پدرش وفات کرد و دهخدا با سرپرستى مادر به تحصیل خود ادامه داد.
-پس از خلع محمدعلى شاه، دهخدا از طرف مردم تهران و کرمان به نمايندگى مجلس برگزيده شد و به درخواست آزادى‌خواهان به مجلس رفت.
+== تحصیلات ==
+یکى از فضلاى آن عصر به نام شیخ [[غلامحسين بروجردى|غلامحسین بروجردى]] تعلیم دهخدا را عهده‌دار بود.دهخدا غالباً ً مى‌گفته که هرچه دارد، بر اثر تعلیم آن بزرگ مرد است.
-در دوران جنگ جهانى اول دهخدا در يكى از روستاهاى چهارمحال بختيارى منزوى بود و پس از جنگ به تهران آمد و از كارهاى سياسى كناره گرفت و به خدمات علمى و فرهنگى مشغول شد و سرانجام در هفتم اسفند ماه 1334ش در تهران وفات كرد و در قبرستان ابن‌بابويه به خاك سپرده شد.
+بعدها که مدرسه سیاسى در تهران افتتاح شد، دهخدا در آنجا به تحصیل پرداخت. به علت همسایگى با مرحوم حاج [[شيخ هادى نجم‌آبادى|شیخ هادى نجم‌آبادى]]، دهخدا با وجود کمى سن از محضر آن مرد استفاده می‎کرد و در همان زمان به فراگرفتن زبان فرانسوى پرداخت و سپس به اروپا رفت و در آنجا زبان فرانسه و معلومات جدید را تکمیل کرد.
-== آثار:==
+بازگشت دهخدا به ایران همزمان با آغاز مشروطیت بود و در آن هنگام وى در انتشار روزنامه صور اسرافیل که از جراید معروف مشروطیت بود با میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل و میرزا قاسم تبریزى به همکارى پرداخت.
+پس از تعطیلى مجلس در دوره محمدعلى شاه، دهخدا با جمعى از آزادى‌خواهان به اروپا رفت.
-- امثال و حكم.
+در سویس سه شماره از روزنامه صور اسرافیل را منتشر کرد و سپس به استانبول رفت و در آنجا نیز در انتشار روزنامه «سروش» با آزادى‌خواهان همکارى کرد.
-- ترجمه عظمت و انحطاط روميان منتسكيو.
+پس از خلع محمدعلى شاه، دهخدا از طرف مردم تهران و کرمان به نمایندگى مجلس برگزیده شد و به درخواست آزادى‌خواهان به مجلس رفت.
-- ترجمه روح‌القوانين اثر منتسكيو.
+در دوران جنگ جهانى اول دهخدا در یکى از روستاهاى چهارمحال بختیارى منزوى بود. اما پس از جنگ جهانی اول از کار سیاسی کناره گرفت و تا سال 1320 خورشیدی مدیر مدرسه‌ی علوم سیاسی بود.
-- فرهنگ فرانسه به فارسى.
+دهخدا پس از برکنار شدن از مدیریت مدرسه‌ی علوم سیاسی، به کارهای پژوهشی خود افزود. اما با اوج گیری جنبش ملی کردن نفت از پشتیبانان دکتر مصدق شد و مقاله‌ها و گفتارهایی در پشتیبانی از دولت مصدق در روزنامه‌ها نوشت. آن نوشته‌ها و پشتیبانی‌ها باعث شد که پس از کودتای 28 مرداد 1332، فرمان قطع حقوق او را صادر شود و او را دو بار برای بازجویی به دادستانی ببرند. دهخدا در پی آن رفتارهای نادرست به سختی صدمه دید و بیماری آسم او بازگشت.
-- شرح حال ابوريحان بيرونى.
+== وفات ==
+سرانجام در هفتم اسفند ماه 1334ش در تهران وفات کرد و در قبرستان ابن‌ بابویه به خاک سپرده شد.
-- حاشيه بر ديوان ناصر خسرو.
+== آثار==
-- تصحيحاتى بر ديوانهاى حافظ، منوچهرى و فرخى.
+{{ستون-شروع|2}}
+# امثال و حکم.
+# ترجمه عظمت و انحطاط رومیان منتسکیو.
+# ترجمه روح‌القوانین اثر منتسکیو.
+# فرهنگ فرانسه به فارسى.
+# شرح حال [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوریحان بیرونى]].
+# حاشیه بر دیوان ناصر خسرو.
+# تصحیحاتى بر دیوانهاى حافظ، منوچهرى و فرخى.
+# چرند و پرند.
+# دیوان اشعار.
+# لغت‌نامه.
+{{پایان}}
-- چرند و پرند.
+==منابع مقاله==
+[http://jazirehdanesh.com/content/575 ر.ک. پایگاه جزیره دانش]
-- ديوان اشعار.
+==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
-- لغت‌نامه.
+[[امثال و حکم]]
+[[لغت‌نامه]]
-== وابسته‌ها ==
+[[لغت‌نامه دهخدا]]
-[[امثال و حکم]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
-[[لغت نامه]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+[[لغت‌نامه: فرهنگ متوسط دهخدا]]
 [[رده:زندگی‌نامه]]
+[[رده:ادیبان]]
+[[رده:شاعران]]
+[[رده:واژه‌‌شناسان]]