دو راهی روحانیت؛ جستارهایی درباره‌ی مرجعیت شیعه در ایران معاصر: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'ه اند،' به 'ه‌اند،')
    جز (جایگزینی متن - ' می ک' به ' می‌ک')
    خط ۳۰: خط ۳۰:
    تحقیقات جامعه شناختی در خصوص نهادها و سازمان‌های دینی و چهره ی شاخص آن ها، که در سنت های مختلف؛ راهب، کشیش، پاستور، خاخام، امام و روحانی...نامیده می شوند، بخش مهمی از ادبیات جامعه شناختی ادیان را به خود اختصاص داده است. نام گذاری، اشکال، کارکرد و تحول موقعیت اجتماعی این نهادها محور اصلی تحقیقات را تشکیل می دهد.  
    تحقیقات جامعه شناختی در خصوص نهادها و سازمان‌های دینی و چهره ی شاخص آن ها، که در سنت های مختلف؛ راهب، کشیش، پاستور، خاخام، امام و روحانی...نامیده می شوند، بخش مهمی از ادبیات جامعه شناختی ادیان را به خود اختصاص داده است. نام گذاری، اشکال، کارکرد و تحول موقعیت اجتماعی این نهادها محور اصلی تحقیقات را تشکیل می دهد.  


    نهاد دینی، نظامی از روابط اجتماعی است که در طول زمان شکل گرفته، ثبات یافته و اقتدار، سلسله مراتب، قواعد، نظام آموزشی و همچنین مناسک یک اجتماع دینی را تنظیم و مدیریت می کند و مرز آن را از دیگر حوزه های اجتماعی متمایز می سازد. با این وصف می‌توان گفت که نهادهای دینی در همه ی ابعاد دین داری نقش مؤثری دارند و در دو بعد تجربی (احساس دینی) و پیامدهای (اخلاق دینی) نیز که جنبه ی فردی تری دارند، به شکلی غیر مستقیم تأثیر گذارند. این نهادها تولید کننده ی قرائت رسمی و مسلط هر دین اند و از این رو، هر گفتار دینی ای که با قرائت نهاد دینی به عنوان قرائت رسمی و مشروع و مسلط دین منطبق باشد به عنوان راست کیشی و راست کرداری، و هر گفتاری که با آن منطبق نباشد دگردیشی و دگرکرداری نامیده می شود.
    نهاد دینی، نظامی از روابط اجتماعی است که در طول زمان شکل گرفته، ثبات یافته و اقتدار، سلسله مراتب، قواعد، نظام آموزشی و همچنین مناسک یک اجتماع دینی را تنظیم و مدیریت می‌کند و مرز آن را از دیگر حوزه های اجتماعی متمایز می سازد. با این وصف می‌توان گفت که نهادهای دینی در همه ی ابعاد دین داری نقش مؤثری دارند و در دو بعد تجربی (احساس دینی) و پیامدهای (اخلاق دینی) نیز که جنبه ی فردی تری دارند، به شکلی غیر مستقیم تأثیر گذارند. این نهادها تولید کننده ی قرائت رسمی و مسلط هر دین اند و از این رو، هر گفتار دینی ای که با قرائت نهاد دینی به عنوان قرائت رسمی و مشروع و مسلط دین منطبق باشد به عنوان راست کیشی و راست کرداری، و هر گفتاری که با آن منطبق نباشد دگردیشی و دگرکرداری نامیده می شود.


    موقعیت خاص روحانیت در تشیع و همچنین نقشی که روحانیت پس از انقلاب در ایران یافت، روحانیت در تشیع را به یکی از موارد ارجح مطالعات نهادهای دینی بدل کرد و ضرورت مطالعات جامعه شناختی در این حوزه را بیش از پیش آشکار ساخت. با نگاه به مسیری که روحانیت و مرجعیت در تاریخ متأخر ایران طی کرده و پایگاه و جایگاهی که اکنون در جامعه ی ایران دارد، می‌توان از یک دو راهی، بر سر راه روحانیت سخن گفت: نخست، پذیرش ایفای نقش در قالب یک نهاد مدنی و ادغام و مشارکت در ساخت فعال جامعه ی مدنی نحیف اما در حال تکوین و توسعه ی ایران؛ و دوم، باقی ماندن بر میراث گذشته و کوشش برای تداوم نقش آفرینی به عنوان یک گروه منزلتی با حفظ امیتازها و خصایل مألوف در جهان جدید. این یک انتخاب تعیین کننده برای نهاد روحانیت در جامعه‌ای است که در حال انتقال از وضعیت پیشین به دورانی جدید است.
    موقعیت خاص روحانیت در تشیع و همچنین نقشی که روحانیت پس از انقلاب در ایران یافت، روحانیت در تشیع را به یکی از موارد ارجح مطالعات نهادهای دینی بدل کرد و ضرورت مطالعات جامعه شناختی در این حوزه را بیش از پیش آشکار ساخت. با نگاه به مسیری که روحانیت و مرجعیت در تاریخ متأخر ایران طی کرده و پایگاه و جایگاهی که اکنون در جامعه ی ایران دارد، می‌توان از یک دو راهی، بر سر راه روحانیت سخن گفت: نخست، پذیرش ایفای نقش در قالب یک نهاد مدنی و ادغام و مشارکت در ساخت فعال جامعه ی مدنی نحیف اما در حال تکوین و توسعه ی ایران؛ و دوم، باقی ماندن بر میراث گذشته و کوشش برای تداوم نقش آفرینی به عنوان یک گروه منزلتی با حفظ امیتازها و خصایل مألوف در جهان جدید. این یک انتخاب تعیین کننده برای نهاد روحانیت در جامعه‌ای است که در حال انتقال از وضعیت پیشین به دورانی جدید است.

    نسخهٔ ‏۱۷ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۰۰

    دو راهی روحانیت؛ جستارهایی درباره‌ی مرجعیت شیعه در ایران معاصر
    دو راهی روحانیت؛ جستارهایی درباره‌ی مرجعیت شیعه در ایران معاصر
    پدیدآورانرضوی، کمال (نویسنده)
    ناشرنشر آرما
    مکان نشراصفهان
    سال نشر۱۳۹۷ش
    شابک978-600-8679-32-5
    کد کنگره

    دو راهی روحانیت؛ جستارهایی درباره‌ی مرجعیت شیعه در ایران معاصر تألیف کمال رضوی؛ درون مایه ی مقالاتی که در این دفتر گردآمده‌اند، بازنمایاندن الزامات و لوازم نظری و عملی چنین انتخابی است. بحث با مفهوم پردازی جایگاه اجتماعی مرجعیت در قالب نهاد اجتماعی و گروه منزلتی و نهاد مدنی آغاز می شود و در ادامه ذیل چند محور، تحول تاریخی روحانیت و مرجعیت در ایران معاصر و چالش ها و امکانات پیش روی این تحول نمایانده می شود.

    گزارش کتاب

    تحقیقات جامعه شناختی در خصوص نهادها و سازمان‌های دینی و چهره ی شاخص آن ها، که در سنت های مختلف؛ راهب، کشیش، پاستور، خاخام، امام و روحانی...نامیده می شوند، بخش مهمی از ادبیات جامعه شناختی ادیان را به خود اختصاص داده است. نام گذاری، اشکال، کارکرد و تحول موقعیت اجتماعی این نهادها محور اصلی تحقیقات را تشکیل می دهد.

    نهاد دینی، نظامی از روابط اجتماعی است که در طول زمان شکل گرفته، ثبات یافته و اقتدار، سلسله مراتب، قواعد، نظام آموزشی و همچنین مناسک یک اجتماع دینی را تنظیم و مدیریت می‌کند و مرز آن را از دیگر حوزه های اجتماعی متمایز می سازد. با این وصف می‌توان گفت که نهادهای دینی در همه ی ابعاد دین داری نقش مؤثری دارند و در دو بعد تجربی (احساس دینی) و پیامدهای (اخلاق دینی) نیز که جنبه ی فردی تری دارند، به شکلی غیر مستقیم تأثیر گذارند. این نهادها تولید کننده ی قرائت رسمی و مسلط هر دین اند و از این رو، هر گفتار دینی ای که با قرائت نهاد دینی به عنوان قرائت رسمی و مشروع و مسلط دین منطبق باشد به عنوان راست کیشی و راست کرداری، و هر گفتاری که با آن منطبق نباشد دگردیشی و دگرکرداری نامیده می شود.

    موقعیت خاص روحانیت در تشیع و همچنین نقشی که روحانیت پس از انقلاب در ایران یافت، روحانیت در تشیع را به یکی از موارد ارجح مطالعات نهادهای دینی بدل کرد و ضرورت مطالعات جامعه شناختی در این حوزه را بیش از پیش آشکار ساخت. با نگاه به مسیری که روحانیت و مرجعیت در تاریخ متأخر ایران طی کرده و پایگاه و جایگاهی که اکنون در جامعه ی ایران دارد، می‌توان از یک دو راهی، بر سر راه روحانیت سخن گفت: نخست، پذیرش ایفای نقش در قالب یک نهاد مدنی و ادغام و مشارکت در ساخت فعال جامعه ی مدنی نحیف اما در حال تکوین و توسعه ی ایران؛ و دوم، باقی ماندن بر میراث گذشته و کوشش برای تداوم نقش آفرینی به عنوان یک گروه منزلتی با حفظ امیتازها و خصایل مألوف در جهان جدید. این یک انتخاب تعیین کننده برای نهاد روحانیت در جامعه‌ای است که در حال انتقال از وضعیت پیشین به دورانی جدید است.

    درون مایه ی مقالاتی که در این دفتر گردآمده‌اند، بازنمایاندن الزامات و لوازم نظری و عملی چنین انتخابی است. بحث با مفهوم پردازی جایگاه اجتماعی مرجعیت در قالب نهاد اجتماعی و گروه منزلتی و نهاد مدنی آغاز می شود و در ادامه ذیل چند محور، تحول تاریخی روحانیت و مرجعیت در ایران معاصر و چالش ها و امکانات پیش روی این تحول نمایانده می شود.[۱]

    پانويس


    منابع مقاله

    کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران

    وابسته‌ها