دیوان حسان بن ثابت: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابنح' به 'ابن ح') |
||
(۱۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| عنوان | | عنوان = ديوان حسان بن ثابت | ||
| عنوانهای دیگر | | عنوانهای دیگر = ديوان حسان بن ثابت الأنصاري | ||
| تصویر | | تصویر = NUR10166J.jpg | ||
| پدیدآوران | | پدیدآوران = | ||
| ناشر | [[حسان بن ثابت]](سراينده) | ||
| مکان نشر | |||
| سال نشر | عرفات، وليد (محقق) | ||
| چاپ | |||
| شابک | |||
| موضوع | | ناشر = دار صادر | ||
| زبان | |||
| تعداد جلد | | مکان نشر = لبنان - بيروت | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور | | سال نشر = 1974م | ||
| کد کنگره | | چاپ = | ||
| | | شابک = | ||
| موضوع = | |||
| پس از | |||
| پیش از | 1.شعر عربی - قرن 1ق. | ||
2.محمد(ص)، پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - مدايح و مناقب | |||
3.مديحه و مديحه سرايي عربی - قرن 1ق. | |||
| زبان = عربی | |||
| تعداد جلد = 2 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =10166 | |||
| کد کنگره = PJA 3067 /د9 | |||
| کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE10166AUTOMATIONCODE | |||
| کتابخوان همراه نور =10166 | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | }} | ||
'''دیوان حسان بن ثابت'''، مشتمل بر متن اشعار حسان بن ثابت است و توسط ولید عرفات تصحیح، تحقیق و تعلیقهنگاری شده است. | |||
'''دیوان حسان بن ثابت'''، مشتمل بر متن اشعار [[حسان بن ثابت]] است و توسط ولید عرفات تصحیح، تحقیق و تعلیقهنگاری شده است. | |||
== ساختار== | == ساختار== | ||
خط ۲۷: | خط ۴۱: | ||
== گزارش محتوا== | == گزارش محتوا== | ||
حسان اشعار برجسته بسیارى دارد و از بهترین اشعارش در دوره جاهلى، مدح ملوک غسان است<ref>ر.ک: ناظمیان، رضا، ص227-226</ref> | حسان اشعار برجسته بسیارى دارد و از بهترین اشعارش در دوره جاهلى، مدح ملوک غسان است.<ref>ر.ک: ناظمیان، رضا، ص227-226</ref> | ||
حسان زبان گزندهاى داشت و با هجو مشرکان و دفاع از پیامبر، مورد احترام و مایه آرامش آنحضرت بود. نوشتهاند که پیامبر اکرم(ص) او را تأیید میکرد و میفرمود: حسّان از عنایت فرشته وحى برخوردار است. وى در هجو مشرکان قریش، به دستور پیامبر انساب و اخبار آنان را نزد ابوبکر آموخت و بیآنکه به پیامبر و اعقاب ایشان خدشهاى وارد شود چنان اشعارى سرود که تحسین رسول خدا و همگان را برانگیخت و قریش را مبهوت ساخت. هنگامى که بنیتمیم در برابر پیامبر اسلام موضع گرفتند و بر خود فخر و مباهات کردند، دفاع حسّان از رسول خدا چنان بود که همه آنان به اسلام گرویدند<ref>همان، ص226</ref> | حسان زبان گزندهاى داشت و با هجو مشرکان و دفاع از پیامبر، مورد احترام و مایه آرامش آنحضرت بود. نوشتهاند که پیامبر اکرم(ص) او را تأیید میکرد و میفرمود: حسّان از عنایت فرشته وحى برخوردار است. وى در هجو مشرکان قریش، به دستور پیامبر انساب و اخبار آنان را نزد ابوبکر آموخت و بیآنکه به پیامبر و اعقاب ایشان خدشهاى وارد شود چنان اشعارى سرود که تحسین رسول خدا و همگان را برانگیخت و قریش را مبهوت ساخت. هنگامى که بنیتمیم در برابر پیامبر اسلام موضع گرفتند و بر خود فخر و مباهات کردند، دفاع حسّان از رسول خدا چنان بود که همه آنان به اسلام گرویدند<ref>همان، ص226</ref> | ||
حسان بن ثابت در اشعارش به گوشههایی از وقایع و جنگهای صدر اسلام، بهخصوص غزوات پیامبر(ص)، از جمله جنگ بدر، خندق، احد و فتح مکه پرداخته است که از لحاظ تاریخی حائز اهمیت است<ref>فاتحینژاد، عنایتالله، ص485</ref> | حسان بن ثابت در اشعارش به گوشههایی از وقایع و جنگهای صدر اسلام، بهخصوص غزوات پیامبر(ص)، از جمله جنگ بدر، خندق، احد و فتح مکه پرداخته است که از لحاظ تاریخی حائز اهمیت است.<ref>فاتحینژاد، عنایتالله، ص485</ref>سروده او در غدیرخم اولین غدیریه تاریخ اسلام است. او همچنین، با دفاع از پیامبر، طلایهدار شعر سیاسى است و در مدح ایشان از روشى نو در الفاظ و تعبیرات استفاده کرده که پیش از او در شعر جاهلى سابقه نداشته است. به همین دلیل وى در مدح، شاعرى صاحب سبک شناخته میشود. در اشعار او، علاوه بر مدح و فخر و هجا، رثا نیز وجود دارد. به نظر فروخ، حسّان به سبب استفاده از صنایع بدیعى در مدحیات پیامبر، میتواند نخستین بَدیعیهسرا بشمار آید<ref>همان، ص227</ref> | ||
حجم اشعارى که به وى نسبت داده شده براى هیچ شاعرى روایت نشده است و احتمالاً بسیارى از این اشعار را قریشیان به او نسبت دادهاند. همچنین به نظر میرسد که شعر او با اشعار فرزندش عبدالرحمان و برخى شاعران، بهویژه کعب بن مالک انصارى و عبداللّه بن رواحه، درآمیخته است<ref>همان</ref> | حجم اشعارى که به وى نسبت داده شده براى هیچ شاعرى روایت نشده است و احتمالاً بسیارى از این اشعار را قریشیان به او نسبت دادهاند. همچنین به نظر میرسد که شعر او با اشعار فرزندش عبدالرحمان و برخى شاعران، بهویژه کعب بن مالک انصارى و عبداللّه بن رواحه، درآمیخته است.<ref>همان</ref> | ||
راویان بسیارى از جمله | راویان بسیارى از جمله ابن حبیب (متوفى 238ق) اشعار حسّان را روایت کرده و به جمعآورى دیوان وى و شرح آن پرداختهاند<ref>همان</ref>راویان معروفی از هر دو مکتب کوفه و بصره همچون ابوعمرو شیبانی، ابوزید انصاری، ابن اعرابی، سکری و علی بن مغیرة بن اثرم اشعار وی را روایت کردهاند و احمد بن محمد عدوی از راویان سده 3ق روایات آنان را گرد آورده و پس از تهذیب آنها، دیوان حسان را تدوین کرده است.<ref>همان، ص486</ref> | ||
شروح و حواشی که بر اشعار حسان زده شده گاه کوتاه و گاه بلند است؛ بهعنوان مثال در نسخه استانبول مطلب مفصلی درباره تاریخ اوس و خزرج و ساکنین یثرب ذکر شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص10، پاورقی 1</ref> | شروح و حواشی که بر اشعار حسان زده شده گاه کوتاه و گاه بلند است؛ بهعنوان مثال در نسخه استانبول مطلب مفصلی درباره تاریخ اوس و خزرج و ساکنین یثرب ذکر شده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص10، پاورقی 1</ref> | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
خط ۳۸: | خط ۵۲: | ||
نمایه الفاظ به ترتیب حروف الفبا، فهرست اشعار، زیادات، مرفوض، مصنوع و منسوب به غیر حسان، آیات قرآن کریم، مکانها، قبایل، کلماتی که تفسیر یا تعلیقه درباره آنها ذکر شده است و فهرست مراجع در انتهای جلد دوم کتاب ذکر شده است. | نمایه الفاظ به ترتیب حروف الفبا، فهرست اشعار، زیادات، مرفوض، مصنوع و منسوب به غیر حسان، آیات قرآن کریم، مکانها، قبایل، کلماتی که تفسیر یا تعلیقه درباره آنها ذکر شده است و فهرست مراجع در انتهای جلد دوم کتاب ذکر شده است. | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
خط ۴۶: | خط ۶۰: | ||
# فاتحینژاد، عنایتالله، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج20، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1391. | # فاتحینژاد، عنایتالله، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج20، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1391. | ||
== وابستهها == | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:زبانشناسی، علم زبان]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات عربی]] |
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۲۸
ديوان حسان بن ثابت | |
---|---|
پدیدآوران | حسان بن ثابت(سراينده) عرفات، وليد (محقق) |
عنوانهای دیگر | ديوان حسان بن ثابت الأنصاري |
ناشر | دار صادر |
مکان نشر | لبنان - بيروت |
سال نشر | 1974م |
موضوع | 1.شعر عربی - قرن 1ق.
2.محمد(ص)، پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - مدايح و مناقب 3.مديحه و مديحه سرايي عربی - قرن 1ق. |
زبان | عربی |
تعداد جلد | 2 |
کد کنگره | PJA 3067 /د9 |
نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
دیوان حسان بن ثابت، مشتمل بر متن اشعار حسان بن ثابت است و توسط ولید عرفات تصحیح، تحقیق و تعلیقهنگاری شده است.
ساختار
کتاب، مشتمل بر دو جزء است. جزء اول مشتمل بر متن دیوان و بخشی با عنوان زیادات است که در آن اضافات نسخه خطی احمد الثالث شماره 2534 و نیز اضافات نسخههای مطبوع دیوان حسان بن ثابت ذکر شده است. در این جلد از کتاب حواشی، اختلاف نسخهها و منابع آنها گردآوری و تحت عناوین مناسب، تنظیم شده است. جزء دوم نیز مشتمل بر تعلیقات و شروح اشعار بوده و در سه بخش تنظیم شده است که به ترتیب عبارتند از: شرح و تعلیقه بر روایت ابن حبیب، زیادات طا و زیادات دیگر.
گزارش محتوا
حسان اشعار برجسته بسیارى دارد و از بهترین اشعارش در دوره جاهلى، مدح ملوک غسان است.[۱] حسان زبان گزندهاى داشت و با هجو مشرکان و دفاع از پیامبر، مورد احترام و مایه آرامش آنحضرت بود. نوشتهاند که پیامبر اکرم(ص) او را تأیید میکرد و میفرمود: حسّان از عنایت فرشته وحى برخوردار است. وى در هجو مشرکان قریش، به دستور پیامبر انساب و اخبار آنان را نزد ابوبکر آموخت و بیآنکه به پیامبر و اعقاب ایشان خدشهاى وارد شود چنان اشعارى سرود که تحسین رسول خدا و همگان را برانگیخت و قریش را مبهوت ساخت. هنگامى که بنیتمیم در برابر پیامبر اسلام موضع گرفتند و بر خود فخر و مباهات کردند، دفاع حسّان از رسول خدا چنان بود که همه آنان به اسلام گرویدند[۲] حسان بن ثابت در اشعارش به گوشههایی از وقایع و جنگهای صدر اسلام، بهخصوص غزوات پیامبر(ص)، از جمله جنگ بدر، خندق، احد و فتح مکه پرداخته است که از لحاظ تاریخی حائز اهمیت است.[۳]سروده او در غدیرخم اولین غدیریه تاریخ اسلام است. او همچنین، با دفاع از پیامبر، طلایهدار شعر سیاسى است و در مدح ایشان از روشى نو در الفاظ و تعبیرات استفاده کرده که پیش از او در شعر جاهلى سابقه نداشته است. به همین دلیل وى در مدح، شاعرى صاحب سبک شناخته میشود. در اشعار او، علاوه بر مدح و فخر و هجا، رثا نیز وجود دارد. به نظر فروخ، حسّان به سبب استفاده از صنایع بدیعى در مدحیات پیامبر، میتواند نخستین بَدیعیهسرا بشمار آید[۴] حجم اشعارى که به وى نسبت داده شده براى هیچ شاعرى روایت نشده است و احتمالاً بسیارى از این اشعار را قریشیان به او نسبت دادهاند. همچنین به نظر میرسد که شعر او با اشعار فرزندش عبدالرحمان و برخى شاعران، بهویژه کعب بن مالک انصارى و عبداللّه بن رواحه، درآمیخته است.[۵] راویان بسیارى از جمله ابن حبیب (متوفى 238ق) اشعار حسّان را روایت کرده و به جمعآورى دیوان وى و شرح آن پرداختهاند[۶]راویان معروفی از هر دو مکتب کوفه و بصره همچون ابوعمرو شیبانی، ابوزید انصاری، ابن اعرابی، سکری و علی بن مغیرة بن اثرم اشعار وی را روایت کردهاند و احمد بن محمد عدوی از راویان سده 3ق روایات آنان را گرد آورده و پس از تهذیب آنها، دیوان حسان را تدوین کرده است.[۷] شروح و حواشی که بر اشعار حسان زده شده گاه کوتاه و گاه بلند است؛ بهعنوان مثال در نسخه استانبول مطلب مفصلی درباره تاریخ اوس و خزرج و ساکنین یثرب ذکر شده است.[۸]
وضعیت کتاب
رموزی که برای اشاره به نسخههای خطی و یا چاپی است، در ابتدای هر دو جلد آمده است. نمایه الفاظ به ترتیب حروف الفبا، فهرست اشعار، زیادات، مرفوض، مصنوع و منسوب به غیر حسان، آیات قرآن کریم، مکانها، قبایل، کلماتی که تفسیر یا تعلیقه درباره آنها ذکر شده است و فهرست مراجع در انتهای جلد دوم کتاب ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
- متن کتاب.
- ناظمیان، رضا، دانشنامه جهان اسلام، جلد 13، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1388.
- فاتحینژاد، عنایتالله، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج20، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1391.