دیوان فارسی فضل‌الله نعیمی تبریزی و عمادالدین نسیمی شیروانی

دیوان فارسی فضل الله نعیمی تبریزی و عماد الدین نسیمی شیروانی
پدیدآوران	نعیمی تبریزی، فضل الله (نويسنده) نسیمی، سید عمادالدین (نويسنده) ع‍ل‍ی‌ی‍ف‌، رس‍ت‍م‌ ( مصحح) جویا، س. ( مقدمه نويس)
سال نشر	1350ش
چاپ	1
موضوع	قرن‌ ۸ شعر فا‌رسی‌
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR۵۶۴۱/ن۵/د۹۵
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

دیوان فارسی فضل‌الله نعیمی تبریزی و عمادالدین نسیمی شیروانی، مجموعه‌ای است از اشعار فضل‌الله نعیمی تبریزی (719-773ش)، پایه‌گذار نهضت حروفیه در مشرق‌زمین و سید علی عمادالدین نسیمی (748-837ق)، متخلص به نسیمی، عارف و شاعر شیعی و متفکّر مکتب حروفیه که به اهتمام رستم علی‌اف، منتشر شده است.

ازآنجاکه پیش از این، دیوان عمادالدین نسیمی، معرفی گردیده و در نرم‌افزار مربوطه موجود است، در این نوشتار، به معرفی دیوان نعیمی تبریزی، پرداخته شده است.

دیوان نعیمی، زبانی سلیس و روان دارد، به‌طوری‌که به‌ندرت الفاظ دشوار در آن یافت می‌شود. اگر هم دشواری در آن به ‌چشم آید، دلیلش یا گذر زمان است که کلمات مأنوس قرن هشتم قمری را به واژه‌های غریب و ناآشنا در عصر حاضر بدل ساخته است، یا اندیشه‌های غامض حروفی شاعر است که فهم شعر را به دانستن اصول فکری این فرقه منوط کرده است.

کلمات عربی در این اثر، به شکلی معتدل به‌کار رفته است. کمتر از بیست درصد کلمات دیوان، به این زبان هستند. البته این واژه‌ها، از نمونه‌های دشوار و مهجور زبان عربی نیستند، بلکه یا از موارد متداول در فارسی هستند، مانند: تجارت، محبت، ناصواب، صورت، اسم، لذت، منزل و...، یا از تعبیرات قرآنی هستند، مانند: کبریا، كن فيكون، قل كفی بالله، لايزال، اسم اعظم، لقای حق تعالی، کلیم، إني أنا الله و... یا از اصطلاحات عرفانی محسوب می‌شوند، مثل: طریقت، حقیقت، جذبه، عالم وحدت، وجود، تجلی و....

افزون بر این، شاعر یک غزل و یک رباعی هم به زبان عربی دارد که ساده و روان است. نعیمی در دیوان اشعار، برخلاف «جاودان‌نامه»، «محبت‌نامه» و «نوم‌نامه»، از کلمات گرگانی استفاده نکرده است، اما کلمات ترکی و مغولی را به شکل محدودی در آن به‌کار برده است؛ مانند «یرغو» در بیت زیر: قاضی چه باشد پیش من، مفتی چه داند کیش من چون پشت پای نیستی، بر حکم و بر یرغو زنم. در کنار موارد مذکور، باید اذعان کرد که ترکیبات بدیع در دیوان بسیار نادر است و به‌طور کلی، می‌توان گفت که نعیمی در حوزه زبان، تحول خاصی ایجاد نکرده و سخنش تقلیدی از ویژگی‌های زبانی شاعران عارف پیش از خود است.

منابع مقاله

درزی محمد، مقدمه «کلیات اشعار فضل‌الله نعیمی استرآبادی»، تصحیح و تحقیق: محمد درزی، تهران، انتشارات دکتر محمود افشار، 1398.