دیوان منصور حلاج

دیوان منصور حلاج
پدیدآوران	حلاج، حسین بن منصور (نویسنده) شیرازی، داود (سایر)
ناشر	علوي (چاپخانه)
مکان نشر	هند - بمبئي
سال نشر	1305ق.
چاپ	چاپ يکم
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏/د9 / 4372 PIR

دیوان منصور حلاج، عنوان اثری است یک جلدی به زبان فارسی با موضوع ادبیات فارسی و عرفان اسلامی. این دیوان به حسین بن منصور حلاج نسبت داده شده است، ولی با توجه به سبک شعری آن و زمان زیست حلاج، به نظر می‌رسد اشتباهی در این انتساب رخ داده باشد و کتاب از آن کـمال‌الدین حسین خوارزمی - مقتول به سـال 839 هـجری‌ در خوارزم به‌ دست‌ ازبکان‌ - باشد.

این دیوان‌ شامل‌ حدود 16 قصیده، 280‌ غـزل‌ و 6 ترجیع‌بند است، که روی‌هـم 3000 بـیت را در بر می‌گیرد. در غزل‌ها تخلص «حسین» آمده است. نخستین چاپ‌ آن در هند انجام شده و سپس در تهران هم به چاپ رسیده. داوود شیرازی‌، مصحح دیوان، در مقدمه ناشر نوشته که چون هر دو نسخه هند و تهران، مغلوط و نـاخوانا و درعین‌حال نایاب بود، به‌اقتضای شغل و شوق و رغبت‌ زایدالوصفی که داشته، تصمیم می‌گیرد که‌ آثار‌ او (حسین منصور) را برای‌ استفاده بیشتر، به شکل این کتاب به طبع برساند. این دیوان بـه‌وسـیله‌ انتشارات سنایی، در سال 1343، چاپ و منتشر شده است. ظاهرا داوود شیرازی‌، مسئول‌ انتشاراتی سنایی بوده است و خود نیز تردید داشته که این‌ اشعار از آن حسین منصور حلاج باشد و فقط به این دلیل کـه فـعلا برحسب‌ وظیفه‌ای که از نظر نشر‌ آثار‌ و تدوین اشعار گویندگان دارد و امیدوار است‌ تا حدی توانسته باشد تشنگان این وادی را که همیشه جویای کتب آموزنده‌ عرفانی هستند، با ارائه این کتاب سیراب کـرده بـاشد، به‌ تصحیح‌ و چاپ‌ این‌ دیوان، همت کرده است‌. از‌ چاپ‌ اول کتاب به‌وسیله انتشارات سنایی، تا سال 1380، دهمین چاپ آن به انجام رسیده است.

نسخه حاضر، خطی است و به خط میرزا داود شیرازی نگاشته شده و در شعبان 1305 در چاپخانه علوی بمبئی به چاپ رسیده است. شرح حال منصور حلاج در انتهای اثر پس از پایان ذکر اشعار در صفحات 170 تا 173 آمده است.

منابع مقاله

1. خیراندیش، سید مهدی، «حلاج یا خوارزمی»؟، کتاب ماه ادبیات، آذر و دی 1384 - شماره 98 و 99.
2. مقدمه و متن کتاب.