راز دل؛ شرحی بر منظومه «گلشن راز»، سروده نجم‌الدین شیخ محمود شبستری
| نام کتاب | راز دل: شرحی برمنظومه‌ی «گلشن راز»، سروده‌ی «نجم الدین شیخ محمود شبستری» |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | گلشن راز. شرح |
| پدیدآورندگان | شبستری، محمود بن عبدالکریم (سراينده)
طباطبایی، محمدحسین (شارح) سعادت‌پرور، علی (تدوین و بازنویسی) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | PIR 5502 /گ708 ط2 |
| موضوع | شبستری، محمود بن عبد الکریم، 687 - 720ق. گلشن راز - نقد و تفسیر
شعر عرفانی - قرن 8ق. - تاریخ و نقد شعر فارسی - قرن 8ق. - تاریخ و نقد |
| ناشر | احياء کتاب |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE6022AUTOMATIONCODE |
«راز دل: شرحى بر منظومه گلشن راز سروده نجم الدين شيخ محمود شبسترى»، حاوى مطالبى است كه علامه سيد محمدحسين طباطبايى در جلسات اخلاقى و توحيدى خود، به زبان فارسى در توضيح ابيات منظومه «گلشن راز»، سروده شيخ نجم الدين محمود شبسترى ، بيان فرموده و توسط آيت‌الله حاج شيخ على سعادت‌پرور (پهلوانى تهرانى) به رشته تحرير درآمده است [۱].
توجه به جايگاه و ارزش والاى «گلشن راز»، اهميت و ارزش شروح آن، مخصوصا «راز دل» را روشن مى‌نمايد. جذابيت عشق به محبوب حقيقى، سير و سلوك را آسان جلوه داده و انسان با خيال آسوده، در آن راه گام مى‌نهد، ولى ديرى نمى‌پايد كه اين درياى خروشان، با صدها موج آتشين، آهنگ سوختن هستى او را مى‌كند. اينجاست كه دست نياز به‌سوى راهنمايان طريق گشوده و براى ادامه راه، از آنان استمداد مى‌كند. عارفان برجسته اين نياز طالبان معرفت را احساس كرده و كتاب‌ها و مقالات متعددى در پاسخ‌گويى به اين گونه پرسش‌هاى معنوى، علمى و عملى سالكان، با نظم و نثر به رشته تحرير درآورده‌اند [۲].
پرسش‌هايى كه توسط «امير حسينى هروى»، از عرفاى قرن هفتم و هشتم هجرى به نظم كشيده شده و پايه و اساس سرودن مثنوى بى‌نظير و شورانگيز «گلشن راز» گرديده، نقطه اوج اين گفت‌وگوهاى توحيدى معنوى است و به همين لحاظ، پس از نگارش، نزد خواص، مقبوليت تام يافته و مورد توجه آنان قرار گرفته است؛ به‌حدى كه افزون بر 20 شرح بر آن نوشته شده است، اما از آن ميان، «راز دل» جايگاه ويژه‌اى را به خود اختصاص داده است. اين شرح، تقرير بيانات مرحوم علامه طباطبايى در جلسات اخلاقى - عرفانى است كه نويسنده ساليان دراز در اين جلسات شركت جسته و از آن فيض برده‌اند. نخست ابيات «گلشن راز» توسط نگارنده خوانده مى‌شد و آن‌گاه علامه طباطبايى پيرامون ابيات خوانده‌شده، بياناتى ايراد مى‌نمودند و نويسنده، عين بيانات علامه را به كتابت درمى‌آورند و در تحرير مجدد، در مواردى كه حضرت علامه بيانى نداشتند و يا بيان ايشان، نياز به توضيح داشت، توضيحاتى را افزوده‌اند [۳].
امتياز اين شرح، در شخصيت منحصربه‌فرد علامه طباطبايى است كه بر تطبيق بيانات عرفانى بر كتاب و سنت، اصرار مى‌ورزيدند؛ بدين‌سان، اين شرح، تطبيق عرفان نظرى و عملى، بر بيانات قرآن و حديث است كه دو استاد برجسته؛ يعنى علامه طباطبايى و شاگرد ممتاز ايشان، نگارنده شرح، عهده‌دار آن شده‌اند [۴].
افزون بر اين، ايجاز اين شرح، در عين گويايى و نيز به‌صورت گفتارى بودن آن، كه درعين‌حال با رعايت زبان نگارش تدوين شده است و خواننده را به فضاى جلسات اخلاقى - عرفانى علامه طباطبايى مى‌برد، بر حسن آن افزوده است [۵].
از آنجا كه به نظر مى‌رسيده علامه، بنا بر دلايلى، بخشى از ابيات اوايل «گلشن راز» را به اجمال گذرانده‌اند و نيز قسمتى از ابيات ديوان، به‌خصوص ابيات پايانى را توضيح نداده‌اند، جناب سعادت‌پرور، قسمت اول و آخر را نيز بر اساس برداشتى كه از توضيحات علامه در بيان حقايق اين رساله داشتند، استفاده نموده و شرح داده است، لذا براى جلوگيرى از خلط بين بيانات علامه با توضيحات ايشان، بيانات علامه، با لفظ «استاد» و توضيحات ايشان، با لفظ «تلميذ» ذكر شده است [۶].
پانويس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. معرفى آثار استاد على سعادت‌پرور، ضميمه شده در انتهاى كتاب.