رياض المؤمنين و حدائق المتقين و فقه الصالحين
| نام کتاب | ریاض المومنین و حدائق المتقین و فقه الصالحین |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | صحیفه سجادیه. شرح |
| پدیدآورندگان | مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی (نويسنده)
فاضلی، علی (محقق) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 267/1 /ع8 ص304228 |
| موضوع | دعاها
علی بن حسین (ع)، امام چهارم، 38 - 94ق. صحیفه سجادیه - نقد و تفسیر |
| ناشر | سازمان تبليغات اسلامی، پژوهشکده باقر العلوم (ع) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1389 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE19263AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«رياض المؤمنين و حدائق المتقين و فقه الصالحين»، اثر محمدتقى مجلسى (1003 - 1070ق) با تحقيق على فاضلى، است.
علامه مجلسى بنا به خواهش بعضى از دوستان، قصد داشته شرحى مفصل و مبسوط بر صحيفه سجاديه به فارسى بنويسد؛ بدين منظور ابتدا مقدمه‌اى مفصل در 12 لمعه، مشتمل بر معنى دعا و فضل و كيفيت آن و طرز استجابت دعا و فضيلت علم و عالمان بر آن ترتيب داد، اما متأسفانه پس از اين مقدمه، كار را ادامه نداد و اين شرح ناتمام رها شد (سيد محمدحسين، حكيم، ص 111).
ساختار
كتاب با مقدمه محقق آغاز شده است. مطالب، دربردارنده مقدمه علامه مجلسى بر شرح صحيفه سجاديه مى‌باشد كه مشتمل بر دوازده «لمعه» است.
نويسنده در ابتداى هر عنوان، آيات مربوط به موضوع را آورده و به ترجمه و گاهى تفسير آن‌ها پرداخته است. وى سپس روايات مربوط به موضوع را ذكر كرده و پس از ترجمه، گاهى شرحى بر حديث نوشته است. وى مكرر خواننده را به تفكر در احاديث فراخوانده است (مقدمه محقق، ص 29).
گزارش محتوا
در مقدمه، ابتدا مرحوم مجلسى، معرفى و سپس به وى از دريچه كلام بزرگان نگريسته شده و در نهايت، برخى نگرش‌هاى مجلسى در «رياض المؤمنين» و نسخه‌هاى مورد اعتماد آن، بررسى گرديده است (مقدمه، ص 7).
لمعه اول، در ماهيت دعا (متن كتاب، ص 43)، و لمعه دوم در فضل دعا از طريق عقل و نقل مى‌باشد (همان، ص 62).
لمعه سوم در كيفيت دعا و بيان شرايط استجابت از جمله: سينه‌اى پاك، اجتناب از معاصى و توبه، گريه و زارى، حمد و ثناى الهى و صلوات بر پيامبر(ص) و آل او، رزق حلال، رد مظالم، اجتماع و تعميم در دعا، دعا در حق ديگران، اميد به استجابت دعا، دعا در حال رخا به‌مانند دعا در حال عنا، عدم مفسده در استجابت دعا و موانع آن از جمله: غافل و قاسى بودن دل مى‌باشد (همان، ص 62).
لمعه چهارم در بيان اوقاتى است كه دعا در آن به استجابت نزديك‌تر بوده و دعا در آن هنگام، سفارش شده است؛ از جمله در شب، ماه رمضان، ماه شعبان و... (همان، ص 116).
لمعه پنجم متأسفانه ذكر نشده و ناقص است و لمعه ششم، در ذكر حالات استجابت دعا (همان، ص 143) و لمعه هفتم، در بيان اماكن استجابت دعا مى‌باشد. اين اماكن به ترتيب عبارتند از: كعبه معظمه، مسجد الحرام، مسجد پيغمبر(ص)، مشاهد ائمه(ع)، صحراى عرفه، مشعر الحرام، مسجد كوفه، مسجد بيت‌المقدس، مسجد جامع شهر، مسجد محله، مسجد بازار و قبور صالحان (همان، ص 146).
لمعه هشتم، در بيان اسباب اجابت دعوات است. در اين لمعه راجع به نفس دعا و دعايى كه متضمن اسم اعظم است و مخصوص انبيا و اولياست، سخن به ميان آمده است (همان، ص 155).
لمعه نهم در بيان بعضى از افعال مى‌باشد كه دعا در عقب آن‌ها مستجاب است، مانند دعاى فقير، دعاى بيمار، دعاى عيادت‌كننده، دعاى مؤمنان در هنگام ملاقات و فضيلت زيارت مؤمنان (همان، ص 169).
لمعه دهم در ذكر بعضى از كسانى است كه دعاى ايشان مستجاب مى‌شود، مانند صائم، حاجى، امام عادل و... و بعضى كه دعايشان مستجاب نمى‌گردد، مانند دعاى قاسى، غافل، ظالم و... (همان، ص 184).
لمعه يازدهم، تحقيقى است پيرامون آنكه دعاها نسبت به اشخاص، مختلف مى‌گردد (همان، ص 186).
لمعه دوازدهم، در فضيلت ذكر حضرت بارى تعالى و فضيلت ذاكران و توابع آن مى‌باشد (همان، ص 21).
مؤلف، لمعه دوازدهم را به فضيلت علم و علما و آنچه ملحق به آن مى‌باشد، ختم كرده است.
خاتمه، مترتب بر دوازده نفخه بوده و در موضوعات زير مى‌باشد: فضيلت علم و علما از آيات؛ فضيلت علم و علما از اخبار؛ وجوب طلب علم و تعليم آن؛ فضيلت تعليم علوم و فضل متعلمين؛ اوصاف علما؛ بيان اصناف علما و ذكر علماى سوء؛ در اينكه علم با عمل مى‌باشد و علمى كه با عمل نيست، علم نيست؛ نهى از قول بى‌علم؛ بيان علوم پسنديده و علوم ناپسند؛ آداب معلمين و متعلمين؛ آفات مناظره و مباحثه و جنود عقل و جهل.
در پايان، دو ملحق براى خاتمه ذكر شده است كه اولى در بيان حقيقت عقلا و دومى در بيان مراد از عقل مذموم مى‌باشد.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست آيات، احاديث، ابيات، امثال، اشخاص، گروه‌ها، كتب، مكان‌ها، واژگان، اشيا و حيوانات مذكور در متن و فهرست منابع مورد استفاده محقق، در انتهاى كتاب آمده است.
در پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع پرداخته شده است.
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. سيد محمدحسين، حكيم «كتاب‌شناسى تفصيلى شروح و ترجمه‌هاى صحيفه سجاديه»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «كتاب ماه دين» دى و بهمن 1380، شماره 51 و 52 (15 صفحه، از 105 تا 119).
پیوندها
مطالعه کتاب ریاض المومنین و حدائق المتقین و فقه الصالحین در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور