سرداران ایرانی و اعراب در شامگاه ساسانیان

سرداران ایرانی و اعراب در شامگاه ساسانیان
پدیدآوران	کاویانی پویا، حمید (نویسنده)
ناشر	نشر امیرکبیر
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۷ش
شابک	‎978-964-00-1947-4
موضوع	ایران‌ - تا‌ریخ‌ - سا‌سا‌نیا‌ن‌، ۲۲۶-۶۵۱ م‌.,سرگذشتنا‌مه‌ سرداران‌ - ایران‌
کد کنگره	‏DSR ۵۰۰/ک۲س۴ ۱۳۹۷

سرداران ایرانی و اعراب در شامگاه ساسانیان تألیف حمید کاویانی پویا، با توجه به اینکه سلسله ی ساسانی یکی از برجسته ترین ادوار تاریخی ایران زمین و عملکرد بزرگان و ایدئولوژی حاکم بر آن تأثیر مستقیمی در رخدادهای آتی داشته است، پژوهش پیش رو در صدد است تا با بازبینی و بررسی متون تاریخی نقش و جایگاه سرداران در جامعه ی ایران باستان و عملکرد آنان را به عنوان یکی از ارکان اصلی حکومت در شامگاه دولت ساسانی مورد بحث و بررسی قرار دهد.

ساختار

کتاب دارای هفده فصل است. فهرست فصلهای کتاب عبارتند از: فصل اول: نگاهی اجمالی به اوضاع ایران در عصر پایانی سلطنت ساسانیان

فصل دوم: درآمدی بر نظام سیاسی و اجتماعی اعراب مسلمان

فصل سوم: روابط ایران و اعراب

فصل چهارم: روابط ایران و اعراب در عصر پایانی سلسله ی ساسانیان

فصل پنجم: ایران و اعراب پس از ظهور اسلام

فصل ششم: نیروی نظامی (سپاه) و نقش و جایگاه ارتشتاران و ...

فصل هفتم: عصر سرداران

فصل هشتم: نخستین تهاجمات اعراب به مرزهای ایران

فصل نهم: سرداران ایرانی در نبردهای سرنوشت ساز با اعراب

فصل دهم: بزرگ ترین سرداران ساسانی در واپسین نبردها

فصل یازدهم: بازتاب جنگ های ایران و اعراب در شاهنامه و متون اسلامی

فصل دوازدهم: سرداران ساسانی پس از قادسیه

فصل سیزدهم: هرمزان در ستیز با اعراب

فصل چهاردهم: ورود هرمزان به خوزستان

فصل پانزدم: فیروزان؛ واپسین سردار برجسته ی ساسانی در مقابله با اعراب

فصل شانزدهم: اعراب؛ شاهنشاه ساسانی و سرداران ایرانی پس از فتح الفتوح

فصل هفدهم: هرمزان یکه سردار ساسانی در جامعه ی مسلمین

گزارش کتاب

حکومتی که ساسانیان در آغاز سده ی سوم میلادی برپا داشتند در نتیجه ی همکاری و همیاری سرداران و خاندان های بزرگ اشکانی که با جناح گیری خود و روی گرداندن از پارتیان و روی آوری به ساسانیان گمنام و نوخاسته تحقق یافت. در واقع اگر نبود همدلی و همکاری خاندان های مطرح که پیش تر سکان قدرت اشکانیان را در دست داشتنند، هیچگاه ساسانیان را یارای هماوردی با پهلوانان اشکانی نبود و این امر در شکست های رومیان از اشکانیان، حتی در همان روزگار بحران های داخلی و دوران شهریاری واپسین شاهنشاه اشکانی مشهود و مشخص بود، زمانی که ماکرینوس قیصر روم با شکست مهیب که دریافت داشت (217م) مجبور به پرداخت غرامتی سنگین نیز شد.. اما همین شهریار پیروزمند اشکانی، کمتر از یک دهه بعد، در مقابل قدرتی که تنها بخشی از یک ایالت اشکانی را در دست داشت، مغلوب گردیده (224م) و با شکست طومار اشکانیان نیز پیچیده شد. بنابراین خاندان ها و سرداران بزرگ اشکانی بودند که سرآغازی در تاریخ ایران را موجب شده و مشارکت آن ها در مدیریت کشوری و لشکری بود که حتی خاندان ساسان (ساسانیان) را در مقابل دشمنان داخلی و خصم قدرتمند خارجی (رومی ها) پیروزمند و موجب ایستادگی و تثبیت قدرت این آخرین سلسله ی ایرانی در دنیای باستان گردید، امری که ساسانیان با سپردن مناصب مهم و درج نام ایشان در کتیبه ها بدان معترف بودند. به هر روی از روزگاری که ساکنان ایران زمین برای کسب قدرت و امنیت و در امان ماندن از تهاجمات قدرت های دور و نزدیک به تکاپو برخاستند و نخستین دولت ها را پدید آوردند تا پایان روزگار ساسانیان که با ورود اعراب و ظهور دین مبین اسلام و وقوع پیوست، تاریخ ایران دچار فراز و نشیب هایی گشته و با تهاجمات گسترده ای روبرو شده است که در نتیجه ی این رخداد ها شالوده ی اصل جامعه و حکومت در ایران بنیان نهاده شده است. در این راستا جنگ های ایرانیان و اعراب از اهمیت بسیار خاصی برخوردار می باشد. در این نبردها هر یک از طرفین درگیر در جنگ (ایرانیان و اعراب) اهدافی را دنبال می کردند و هریک از نبردهای رخ داده پیامدهای ویژه و مهمی را برای ایرانیان و مسلمانان در پی داشت، به گونه ای که در ذوقار با شکست ایرانیان در نبردی مرزی، تا حدودی عظمت و شکوه ساسانیان در نگرش اعراب خدشه دار گردید. در نبرد قادسیه نه تنها بزرگ ترین سردار ایرانی جان سپرد، بلکه ابهت ساسانی فرو ریخته و سرزمین مهمی با دست اعراب افتاد و سرانجام در جنگ نهاوند رشته امور و شیرازه ی دولت ساسانی از هم گسست و با برکنار گشتن بزرگ ترین سرداران ساسانی، راه تسخیر ولایات داخلی ایران زمین برای مسلمانان باز شد.

در حقیقت جنگ ها هماره از عوامل مهم و سرنوشت ساز برای ملت ها بوده اند به گونه ای که می توان نبردهای بزرگ را در طول تاریخ موجب ظهور و پویایی و همچنین سبب سقوط بسیاری از تمدن ها و ملت ها قلمداد کرد. لذا بر اساس اهمیتی که جنگ های دوران ساز در فرهنگ و تمدن های تاریخی ایفا می کنند، تألیف این کتاب با بررسی مهم ترین برهه از تاریخ زمامداران ساسانیان، که نقطه عطفی است در سیر وقوع رخداد ها در ایران زمین، عملکرد سرداران و جایگاه ایشان در رویارویی با اعراب را مورد تحقیق و تفحص قرار داده است. در واقع با رویکرد به اسناد و شواهد موجود و سعی در روایت بی طرفانه و البته نقادانه ی رخدادها، پژوهش حاضر کوشیده است تا زندگی و اقدامات سرداران ساسانی را، به عنوان یکی از مهم ترین عوامل تأثیرگذار در نبردها، در واپسین دوران حیات این دولت مورد بررسی قرار دهد. همچنین برای درک بهتر نقش و جایگاه سرداران در تحولات عصر ساسانیف این نوشتار بر آن است تا با پرداختن به اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه ی ساسانی وضعیتی که سبب هجوم اعراب به ایران و فروپاشی سلسله ی ساسانیان گشته را به گونه ای محققانه به بحث و بررسی گذارد.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران