شرح الفصول النصيرية

    از ویکی‌نور
    ‏شرح الفصول النصيرية
    شرح الفصول النصيرية
    پدیدآوراناسترآبادي، عبدالوهاب بن علي (شارح)

    نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (نويسنده)

    عتبه الحسينيه المقدسه. قسم الشوون الفکريه و الثقافيه. شعبه التحقيق (محقق)
    عنوان‌های دیگرالفصول النصيرية. شرح
    ناشرکربلاي معلي : العتبة الحسينية المقدسة، قسم الشؤون الفکرية و الثقافية
    مکان نشرعراق - کربلاي معلي
    سال نشرمجلد1: 2012م , 1433ق,
    موضوعشيعه - اصول دين کلام شيعه اماميه - قرن 7ق.
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‏‎‏BP‎‏ ‎‏210‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏5‎‏ ‎‏ش‎‏47*

    شرح الفصول النصيرية، به قلم عبدالوهاب بن علی استرآبادی، از جمله شروح عربی بر «الفصول النصيرية» خواجه نصیرالدین طوسى (متوفی 672ق) است.

    اصل کتاب خود رساله‎ای فارسی در علم کلام است که به دست رکن‎الدین محمد بن علی استرآبادی جرجانی حلی، شاگرد علامه حلی از فارسی به عربی ترجمه شده است. وی در 20 صفر 875 از نگارش آن فارغ شده است[۱]‏. ‏

    محققین اثر در ابتدای کتاب لازم دیده‎اند که سبب نام‎گذاری، پیدایش، تاریخچه و مراحل شکل‎گیری و مهم‎ترین مسائل علم کلام را به جهت آشنایی خواننده، به‎اجمال مورد بررسی قرار دهند. در همین راستا لازم دیده‎‎اند که دیدگاه ائمه اطهار(ع) را پیرامون این علم مطرح کنند؛ لذا متن برخی از مناظرات کلامی مانند مناظره امام صادق(ع) با یونس بن یعقوب متکلم شامی را مطرح کرده‎اند. سپس مسائل کلامی مانند قضا و قدر و خلق قرآن را به‎اختصار توضیح داده‎اند[۲]‏. ‏

    اصل این کتاب، رساله مختصری در اصول دین است که خواجه نصیرالدین طوسی آن را به شیوه کلامی نوشته و آن را بر چهار فصل توحید، نبوت، امامت و معاد مرتب کرده است. خواجه نصیرالدین طوسی، معروف به نگارش مباحث عمیق در موضوعات گوناگون معرفتی است؛ لذا شروح و تعلیقات فراوانی بر تألیفات وی نوشته شده است. از جمله تألیفات وی «الفصول النصيرية» است که شروح بسیاری بر آن نوشته شده است. برخی از این شروح، مزجی یا مقطعی و عربی یا غیر عربی است. محققین در مقدمه به اسامی هشت شرح اشاره کرده‎اند که از مهم‎ترین آنها شرح فاضل مقداد سیوری (متوفی 866ق) است[۳]‏. ‏

    محققین در بخشی از مقدمه کتاب به دفع یک اشتباه پرداخته‎اند؛ در کتاب الذريعة، نویسنده‎ای را یافتیم که نام او همانند مؤلف همین کتاب است؛ امیر عبدالوهاب بن طاهر بن علی بن داوود حسینی استرآبادی و کتابش نیز همانند کتاب حاضر شرح فصول نصیریه است، اما از خوش‎شانسی بر نسخه‎ای خطی از آن دست یافتیم و آن را با نسخه کتاب حاضر تطبیق دادیم، پس متوجه شدیم که کاملاً به‎لحاظ متن و تاریخ تألیف با این کتاب متفاوت است. تاریخ تألیف آن 883ق، است. به سبب این تشابه، عمر کحاله در معجمش به هنگام ذکر شرح حال عبدالوهاب بن طاهر، دچار اشتباه شده است و صاحب أعيان الشيعة نیز همان را تکرار کرده است[۴]‏.

    بر شرح عبدالوهاب استرآبادی توسط یکی از شاگردانش در سال 884ق، حاشیه‎ای نوشته شده که صاحب ریاض و حر عاملی آن را دیده‎اند[۵]‏. ‏

    محققین کتاب در تحقیق و تصحیح آن از شیوه تلفیق بین نسخ استفاده کرده‎اند؛ بدین ‎صورت که اگر سستی ادبی یا لغوی یا نقصی در مفهوم کلمه یا جمله‎ای یافته‎اند با نسخه‎ای بهتر آن را کامل کرده‎اند.

    مقابله بین نسخه‎ها، استخراج آیات واحادیث شریف و اقوال و آرای علما، تعریف مصطلحات کلامی و فلسفی، معرفی مذاهب و فرق، معرفی اعلام وارده در شرح به شکل مختصر و شرح کلمات دشوار از کتب لغت در پاورقی‎های کتاب ذکر شده است[۶]‏.

    برخلاف شرح فاضل مقداد که به شیوه رایج «قال - أاقول» است، در این شرح متن و شرح به هم آمیخته است و تمییز متن از شرح تنها با اختلاف قلم متن و شرح است و قلم متن قدری درشت‎تر است.

    فهارس آیات، احادیث، اعلام، فرق و جماعات، مصطلحات، مصادر تحقیق و مباحث کتاب در انتهای آن ذکر شده است.

    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه محققین، ص‎21
    2. ر.ک: همان، ص18-7
    3. ر.ک: همان، ص19-18
    4. ر.ک: همان، ص22
    5. ر.ک: همان، ص21
    6. ر.ک: همان، ص28-27

    منابع مقاله

    مقدمه محققین و متن کتاب.

    وابسته‌ها

    الأنوار الجلالية في شرح الفصول النصيرية