شرح صد و ده کلمه از کلمات امیرالمؤمنین علیه‌السلام

شرح صد و ده کلمه از کلمات امیرالمؤمنین علیه‌السلام
پدیدآوران	حجت هاشمی خراسانی، علی (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	نهج‌البلاغه. برگزیده. شرح
ناشر	نشر حاذق
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1370 ش
چاپ	1
موضوع	علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - کلمات قصار علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. نهج‌البلاغه - نقد و تفسیر
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏38‎‏/‎‏023‎‏ ‎‏/‎‏ﻫ‎‏2‎‏ش‎‏4

شرح صد و ده کلمه از کلمات امیرالمؤمنین علیه‌السلام، تألیف حجت هاشمى خراسانى به زبان فارسى، در شرح صدو ده عدد از كلمات قصار امام على(ع)

مؤلف در علت و انگيزه تألیف اين اثر آورده؛ چون «جزوه‌اى ديدم از استاد اديب خاورى كه صد و ده كلمه از كلمات قصار امير(ع) و غير قصار را به نظم فارسى ترجمه كرده و بعضى از مردم عصر اصل كلمات را به نثر فارسى ترجمه نموده، بر آن شدم كه به مقدار وسعت مجال، و موافقت حال، به طريق اختصار آن‌ها را شرح كنم كه هم مبتدى از آن منتفع گردد، و هم منتهى، و هم عام بهره‌مند گردد، و هم خاص».

ساختار

كتاب، شامل مقدمه مؤلف، و سه فصل؛ صد و ده كلمه، صد و ده پند و جواب منافقى گفته شده، مى‌باشد.

مطالب كتاب، به اين صورت بيان شده است كه ابتدا متن عربى كلمات قصار بيان شده و بعد ترجمه، اعراب آن شرح داده شده است و در آخر شرح آن كلمه بيان شده است.

گزارش محتوا

مقدمه مؤلف به بيان انگيزه تألیف اثر مى‌باشد.

فصل اول با نام صد و ده كلمه، به شرح و توضيح همين تعداد از كلمات قصار حضرت على(ع) در نهج‌البلاغه مى‌پردازد. مؤلف در شرح هر كلمه سه مبحث ترجمه، اعراب و معنى را مد نظر داشته است؛ همانند: «اَلْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ اَلسَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ اَلْخَيْرِ». ترجمه

فرصت مى‌گذرد مانند گذشت ابرها پس غنيمت بدانيد فرصت‌هاى خير را.

اعراب

الفرصه: بر وزن غرفه به معناى نوبت و بر فرص جمع بسته مى‌شود، مثل غرف و از كلام امير(ع) است نيز بادر الفرصه قبل ان تكون غصّه.

تمر: مضارع از مرور به معناى گذشتن مر السحاب: در اصل مثل مر السحاب بوده و در قرآن مجيد است وَ تَرَى الْجِبالَ تَحْسَبُها جامِدَه و اين از تشبيه مؤكد است، به جهت حذف ادات تشبيه.

فانتهزوا: مشتق از انتهاز به معناى غنيمت شمردن و نهزه بر وزن فرصه، به معناى غنيمت فرص الخير: بر وزن فعل بضم اول و فتح دوم جمع فرصه و اضافه فرص بسوى خير براى اخراج فرصت‌هاى شر است.

معنى

مراد آن است كه فرصت‌ها در سرعت گذشت، چون ابرهاست كه به سرعت مى‌گذرند، پس فرصت‌هاى خير را بايد غنيمت شمرد و در تحصيل حسنات و خيرات كوتاهى ننمود، و به قدر استعداد و امكان از فرصت‌ها بهره‌مند شد، زيرا هميشه فرصت نيست از اين رو فرمود؛ اغتنموا برد الرّبيع فانّه يعمل بابدانكم كما يعمل باشجاركم و اجتنبوا برد الخريف فانّه يعمل بابدانكم كما يعمل باشجاركم...».

مؤلف براى شرح كلمات از اشعار پند آموز نيز بهره برده است.

فصل دوم، شعرى است كه در آن صد و ده پند، به خواننده ارائه داده است. و در مبحث آخر يك شعر با «نام در جواب منافقى گفته شده» آورده شده است.

وضعيت كتاب

كتاب بدون پاورقى و توضيحات بوده، همچنين فهرست مطالب آن نيز بيان نشده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب

وابسته‌ها

شرح بر صد کلمه امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام