شرفنامه (مکاتبات ديوانی ايالت فارس و لارستان در دوره صفويه)

شرفنامه (مکاتبات ديوانی ايالت فارس و لارستان در دوره صفويه)
پدیدآوران	لاری شیرازی، روح‌الله (نويسنده) وثوقی، محمدباقر (مصحح) عالمی، خدیجه ( مصحح) ایزدنیا، منوچهر ( مصحح)
ناشر	مجلس شورای اسلامی. کتابخانه، موزه و مرکز اسناد
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1389ش
چاپ	1
شابک	‎978-600-220-000-6
موضوع	ایران - تاریخ - صفویان، 907 - 1148ق. - اسناد و مدارک - فارس - تاریخ - اسناد و مدارک - لار - تاریخ - اسناد و مدارک
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ل‎‏2‎‏ش‎‏4 1175 ‏DSR‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

شرف‌نامه (مکاتبات دیوانی ایالت فارس و لارستان در دوره صفویه)، نوشته روح‌الله لاری شیرازی، متخلّص به «فتوحی» (کاتب قرن دهم هجری) است که خواننده را تا حدی با نظام دیوانی دوره صفویه آشنا می‌کند. محمدباقر وثوقی با همکاری خدیجه عالمی و منوچهر ایزدنیا پژوهش این اثر را انجام داده‌اند.

«شرف‌نامه» اثری به‌جامانده از دوره صفوی و منبعی تازه در این حوزه مهم تاریخی است. این کتاب، مجموعه‌ای از مکاتبه‌های اداری است که به شناخت اصول نامه‌نگاری و انشا و دانش آن یاری می‌رساند. «شرف‌نامه» یک تاریخ محلی است و داده‌های باارزشی را درباره تاریخ و جغرافیای منطقه لارستان ارائه می‌کند. به‌ویژه، آگاهی‌های اقتصادی از آن سرزمین‌ها و پیوندی که با تجارت هند داشته‌اند، به خواننده می‌دهد‏.

«شرف‌نامه» یا «کتاب انشای مولانا روح‌الله الشیرازی» یا «منشآت مولانا روح‌الله منشی شیرازی»، مجموعه منشآتی است که مکاتبات، منشورات، احکام، پروانجات، عرایض و رسایل دوران حکومت «ابراهیم‌بیگ تواچی‌باشی» ملقب به ابراهیم‌خان ذوالقدر (میانِ سال‌های 966 تا 978ق) و «ولی‌سلطان قلخانچی ذوالقدر» (در سال‌های 978 تا 985ق) را در بر دارد و نزدیک به همه نامه‌ها برای نیمه دوم سده 11ق و رویدادها و حوادث سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایالت فارس و لارستان است. فتوحی در شیوه نوشتاری‌اش به‌شدّت متأثر از خواجه عمادالدین محمود گاوان مشهور به «خواجه جهان» (886-813ق) است. او وزیر محمود شاه دکنی از ملوک بهمنی هند بوده و گزیده‌ای از مراسلات و مکاتبات فارسی خود را با نام «رياض الإنشاء» گِرد آورده و نظم و نثر را در آن به‌هم آمیخته است. فتوحی این اثر را اوج هنر انشا می‌داند.

«شرف‌نامه» با مقدمه‌ای در باب «معنی انشاء و قاعده اِملاء و آداب مکاتبات» آغاز شده، با دو باب (با پنج مقاله) و افزوده‌های دیگر تدوین شده است؛ باب اوّل مقالاتی در «نوشتن عَرْض‌ها»، «از حُکّام به حکّام و اَعالی به اَعالی و اَعالی نسبت به اَدانی»، «در مکاتبات اعیان به خدمت حکّام عالی‌شَأن»، «از اِخوان الصّفا و اَرباب مَحبت و وفا و اَکفا»، «خاتمه‌ای در منشورات و مکتوبات و احکام مختلفه» و «مقطّعات» است و باب دوم مکاتبه‌ها و پروانه‌های صادرشده از سوی شاه‌ ولی‌سلطان را در بر دارد‏. در پایان، مکتوبات متفرقه‌ و مقطعات و منظومات دیگری نیز آمده است. تمامی مکاتبات بر اساس سنت پذیرفته‌شده دیگر منشآت با مطلع (یا مقدمه) آغاز شده و القاب و عناوینی را که در شأن مقامات بوده است، در بر دارد. فتوحی سپس متن اصلیِ درخواست‌ها را همراه با مصراع یا ابیاتی آورده و با عبارت‌های دعایی پایان می‌دهد‏.

محققان در مقدمه کتاب، مُنشآت فتوحی را شناسانده و به خاندان ذوالقدر و ایالت فارس در زمان شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی پرداخته‌اند. همچنین، مطالبی را درباره «امیران میلادی لارستان» و تحولات سیاسی آن سرزمین و روابط آن دو پادشاه با حاکمان آنجا، به‌ویژه رابطه شاه عباس با ابراهیم‌خان دوم لاری و مسئله لارستان نوشته‌اند. آنان در پایان کتاب نمایه‌هایی از آیه‌ها، حدیث‌ها، روایت‌ها، اَمثال و حِکَم عربی، نام‌ها و خاندان‌ها، جاها، اصطلاح‌های دیوانی و مناسب و پیشه‌ها را برای کتاب تدوین نموده‌اند‏.

منابع مقاله

تقریظ، مقدمه و متن کتاب.