علوم قرآنی (معرفت)
| نام کتاب | علوم قرآنی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | التمهید فی علوم القرآن. تلخیص. فارسی |
| پدیدآورندگان | معرفت، محمدهادی (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 69/5 /م6 ت8042 |
| موضوع | قرآن - علوم قرآنی |
| ناشر | موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهيد |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1381 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE3091AUTOMATIONCODE |
معرفى كتاب
مؤلف:آيت ا..محمد هادى معرفت
كتاب پيرامون مسائل علوم قرآنى نوشته شده كه در آن
برخى از موضوعات همچون:مسالۀ وحى،نزول قرآن،جمع و
تألیف قرآن،نسخ، محكم و متشابه، اعجاز قرآن و شبهۀ تحريف
مورد بررسى قرار گرفته است
مؤلف كه يكى از دانشمندان بزرگ معاصر در عرصۀ قرآن پژوهى و مسائل
علوم قرآنى به شمار مى‌رود(و در اين راستا كتاب ارزشمند التمهيد را نوشته‌اند)
در اين كتاب سعى نموده است مسائل مهم علوم قرآنى را مورد تجزيه و تحليل
قرار دهد،در حقيقت اين كتاب خلاصه‌اى است از مطالب كتاب التمهيد
كه به زبان فارسى نوشته شده و مورد استقبال فراوان
قرآن پژوهان قرار گرفته است.از ويژگيهاى كتاب آن است كه مطالب آن بصورت
تحقيقى و با استفاده از منابع اوليه ارائه شده است.
ساختار كتاب:
كتاب داراى يك مقدمه و نه فصل مى‌باشد كه فهرست مطالب آن
به شرح زير است
فصل اول:پديدۀ وحى شامل:
وحى در لغت و قرآن/اقسام وحى رسالى/امكان وحى/و كيفيت نزول وحى
فصل دوم:نزول قرآن شامل:
آغاز نزول/سه سال تاخير نزول/مدت نزول/اولين و آخرين آيه و سوره/
معيار تشخيص سوره‌هاى مكى و مدنى/ترتيب نزول/اسباب نزول/و اسامى قرآن
فصل سوم:جمع و تألیف قرآن شامل:
جمع و تألیف قرآن/وصف مصحف على(ع)/جمع زيد بن ثابت/مصاحف صحابه/
يكسان شدن مصاحف/موضع امامان در حفظ مصحف مرسوم/و قرآن در مراحل تكاملى خود
فصل چهارم:قرّاء و قرائات سبع شامل:
تعريف قرائت/عوامل اختلاف قرائات/قرّا سبعه و راويان آنها/اصطلاح تواتر
/حديث احرف سبعه/ضابطۀ تشخيص قرائت صحيح/و تدوين قرائت‌هاى معروف
فصل پنجم:نسخ در قرآن شامل:
حكمت نسخ/تعريف نسخ/شرائط و حقيقت نسخ/انواع نسخ/و تعداد آيات منسوخه
فصل ششم:محكم و متشابه شامل:
متشابهات در قرآن/احكام و تشابه/تفسير و تاويل/و نمونه‌هايى از آيات متشابه
فصل هفتم:وجوه و نظائر در قرآن شامل:
تعريف وجوه و نظائر/اقسام آن/لغات غريبه/واژه‌هاى غير عربى/و حروف مقطعه
فصل هشتم:اعجاز قرآن شامل:
پيشينۀ بحث/تشخيص اعجاز/وجوه اعجاز/تحدى قرآن/مراحل تحدى
ابعاد اعجاز/اعجاز بيانى/اعجاز علمى/و اعجاز تشريعى
فصل نهم:دفع شبهۀ تحريف شامل:
تحريف در لغت و اصطلاح/دلايل نفى تحريف/منشأ قول به تحريف
/روايات اهل سنت/فاجعۀ كتاب الفرقان/روايات اماميّه/و گزارشى
از كتاب«فصل الخطاب»
ويژگى‌ها:
1-در فصل هفتم-ابتدا پيرامون ضرورت شناخت وجوه
و نظائر سخن گفته و در ادامه،آن را به چهار قسم تقسيم نموده و براى هر كدام
از قرآن مثالهايى ذكر مى‌نمايد
2-در فصل سوم:پيرامون جمع قرآن توسط عثمان سخن گفته،
موضع امامان معصوم(ع)را دربارۀ حفظ مصحف مرسوم بيان مى‌كند
3-در همين فصل پيرامون پيدايش خط عربى و سير تكاملى آن سخن گفته،
مسالۀ نقطه گذارى و حركات قرآن و نشانه گذارى بر آن را توضيح مى‌دهد.
4-در فصل چهارم-پس از تعريف قرائت، عوامل اختلاف قرائت
را بدينگونه بيان مى‌نمايد:ابتدائى بودن خط، بى‌نقطه بودن حروف و خالى بودن
از علائم و حركات
5-در همين فصل(چهارم)، مسالۀ تواتر قراتها و عدم حجيت آن را مطرح و سپس
نمونه‌هايى از مخالفت بزرگان با قرّاء مختلف را ذكر مى‌نمايد
6-در مقدمه كتاب پس از تعريف اصطلاحى علوم قرآن،پيشينۀ تاريخى
علوم قرآنى را بحث و كتابهايى را كه از زمان نخستين تا كنون نوشته شده،
بطور اختصار معرفى مى‌نمايد-در ادامۀ آن كسانى را كه در مقدمۀ تفسير
خود به مباحث علوم قرآنى پرداخته‌اند معرفى مى‌نمايد
7-در فصل اول،پس از تعريف وحى و بيان اقسام آن، امكان وحى
را مورد بررسى قرار داده، اشكالات مطرح شده را پاسخ مى‌دهد
و به دنبالۀ آن افسانۀ غرانيق را مطرح و بى‌اساس بودن آن را توضيح مى‌دهد
8:در فصل پنجم:پس از تعريف نسخ انواع متصور آن را ذكر
و نسخ حكم بدون تلاوت را پذيرفته و در ادامه،نسخ مشروط را مطرح
مى‌نمايد و آن را توضيح مى‌دهد.
9-در فصل سوم:ويژگيهاى مصحف حضرت على(ع)را بدينگونه بيان مى‌نمايد
- ترتيب دقيق آيات و سوره‌ها طبق نزول-قرائت آيات طبق قرائت پيامبر(ص)
و مشتمل بودن بر تاويل و تنزيل،در ادامه سرانجام مصحف حضرت على(ع)
را توضيح مى‌دهند
10-در فصل هشتم:پس از تعريف اعجاز و اقسام آن،
اعجاز علمى قرآن را مورد بررسى قرار داده،نمونه‌هايى از آيات را كه مى‌توان
اعجاز علمى را از آن استفاده نمود ذكر مى‌كند
11-در فصل هفتم:پس از تعريف لغوى و اصطلاحى تحريف، و دلايل
نفى تحريف را كه عبارتند از:گواهى تاريخ،ضرورت تواتر قرآن، اعجاز
قرآن، عرضۀ روايات بر قرآن و نصوص اهل بيت(ع)، بيان مى‌نمايد
نسخه شناسى
كتاب يك جلد، متن آن فارسى،داراى 496 صفحه مى‌باشد كه
مشخصات آن به قرار زير است:
1-كاغذ:اعلا
2-چاپ:كامپيوترى
3-جلد:شوميز
4-نوبت چاپ:چهارم
5-تيراژ:3000 نسخه
6-تاريخ انتشار:سال 1381
7-ناشر:مؤسسۀ فرهنگى تمهيد
8-داراى فهرست:
الف:مطالب كتاب
ب:اعلام
ج:منابع و مآخذ
9-نام كتاب:علوم قرآنى
10-نام مؤلف:محمد هادى معرفت