عنصرالمعالی، کیکاوس بن اسکندر

عنصرالمعالی، کیکاوس بن اسکندر

نام	عنصرالمعالی، کیکاوس بن اسکندر
نام های دیگر	امیر عنصرالمعالی امیر کیکاوس بن اسکندر کیکاوس بن اسکندر
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت
اساتید
برخی آثار	قابوسنامه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
کد مولف	3403

ولادت

«كيكاوس بن اسكندر عنصر المعالى»، ملقب به عنصر المعالى، از امرا و پادشاهان آل زيار بوده كه چندى نيز بر قسمتى از كوهستان‌هاى فراخ مازندران حكمرانى مى‌كرده است.

وى در اوايل قرن پنجم هجرى به دنيا آمده است.

کسب علم و دانش

او نوه شمس المعالى قابوس بن وشمگير، حاكم بزرگ آل زيار بود و در كودكى و نوجوانى علوم و فنون زمان خود را در دربار پدر و پدربزرگ فراگرفت و طبق رسوم آن روز، آداب حكومت و ملك‌دارى را نيز آموخت.

كيكاوس ظاهرا اطلاعات عميقى در ادبيات فارسى و عربى، منطق و حكمت، فلسفه و آئين حكومت و اخلاق داشته است و در دوران حكومت خود بر بخشى از متصرفات دولت آل زيار، رعايت عدل و انصاف را سرلوحه اعمال خود قرار داده بود.

وى در جوانى، به سير و سياحت پرداخت و چندى نيز در دستگاه سلطنت دوره دوم غزنويان، سلطان مودود غزنوى بسربرد و با اين سلطان، در جنگ‌هاى هند شركت كرد.

وى همچنين در جنگ‌هاى مسلمانان با روميان نيز حضور يافت و به سفر حج رفت. اين سفرها به همراه مطالعات عميق علمى و ادبى و آشنايى با شيوه ملك‌دارى و حكومت، وى را بر آن داشت تا در اواخر عمر، كتاب بزرگى به نام «قابوس‌نامه» را در اخلاق، رفتار و طريق رفتار با ديگران و... به رشته تحرير درآورد كه اين كتاب از لحاظ سبك نگارش و تنوع موضوعات در نوع خود بى‌نظير است.

وى قابوس‌نامه را در پند و اندرز و خطاب به فرزندش گيلان شاه نوشت و نصايح گوناگونى را كه حاصل يك عمر تجربه وى بود، در اختيار پسرش نهاد.

وى در اين كتاب، نكات اخلاقى مختلفى نظير: رعايت حقوق و احترام پدر ومادر، نحوه خوردن و آشاميدن، اغذيه و اشربه گوناگون، عشق و محبت، شكار، ورزش (چوگان‌بازى) نحوه مديريت، رعايت حق و حقوق مردم، لزوم فراگيرى دانش‌هاى روز و... اشاره كرده است.

بيان جزئيات در مسائلى چون طب قديم و جديد، نجوم و ستاره‌شناسى، بردگان، طبقات مختلف مردم، چگونگى تجارت و خريد و فروش و... حكايت از وسعت ديد و دانش وى داشته و رنج او را در فراهم آوردن اين اطلاعات نشان مى‌دهد.

وى در پندنامه بزرگ خود، به صراحت از اشتباهات و خطاهاى خويش كه در جوانى و بر اثر بى‌تجربگى انجام داده، اظهار ندامت كرده و خواهان پند گرفتن خوانندگان از اين خطاها شده است.

كتاب قابوس‌نامه كه به سبب نصايح و اندرزهاى فراوان آن به نصيحت‌نامه و پندنامه نيز معروف گشته، همواره محبت را اصل اساسى در ارتباط با ديگران دانسته است و نويسنده در اكثر فرازهاى كتاب، خطاب به فرزند خود، مثال‌هايى از تاريخ گذشته ايران و درگذشتگان را ذكر كرده كه هريك، جنبه عبرت‌آموزى داشته و به حق، حتى هم‌اكنون نيز خوانندگان خود را به تأملى عميق واداشته و آنها را تحت تأثير قرار مى‌دهد.

متن روان و شيواى قابوس‌نامه، نشان‌دهنده پختگى قلم نويسنده و پيشرفت ادبى ايران در قرن پنجم هجرى است، به‌گونه‌اى كه اين كتاب از لحاظ محتوا و عمق بينش، با بسيارى از كتب ادبى فعلى قابل مقايسه بوده و حتى برتر شمرده مى‌شود.

وفات

تاريخ دقيق وفات وى، به‌درستى معلوم نيست. همين قدر مى‌دانيم كه در اواخر قرن پنجم هجرى و ظاهرا چندى پس از تأليف كتاب بزرگ خود، درگذشته است. وى يكى از ستاره‌هاى بزرگ فرهنگ و هنر ميهن كهنسال ما به شمار مى‌رود كه برگ زرين ديگرى بر افتخارات ايران‌زمين اضافه نموده است.

وابسته‌ها

قابوس نامه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

النصیحة المعروف بإسم قابوس نامه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

گزيده قابوس نامه (متن فارسي از قرن پنجم هجري) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حکایات قابوسنامه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده