مبادي الوصول إلی علم الأصول: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'محمد بن سليمان تنكابنى' به 'محمد بن سليمان تنكابنى ') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR02750J1.jpg | |||
| عنوان =مبادي الوصول إلی علم الأصول | |||
| عنوان‌های دیگر = | |||
| | | پدیدآوران = | ||
[[علامه حلی، حسن بن یوسف]] (نویسنده) | |||
| | |||
| | |||
[[بقال، | [[بقال، عبدالحسین محمد علی]] (مصحح) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 158/8 /ع8م2 | ||
| موضوع = | |||
اصول فقه شیعه - قرن 8ق. | |||
|کد کنگره | | ناشر = | ||
المطبعة العلمية | |||
| مکان نشر =قم - ایران | |||
|موضوع | | سال نشر = 1404 ق یا 1984 م | ||
|ناشر | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02750AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =2 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =02750 | |||
| کتابخوان همراه نور =02750 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''مبادي الوصول إلی علم الأصول'''، تألیف [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]]، جمال‌الدين، ابومنصور، حسن بن يوسف بن على بن مطهر حلى (648 - 726 هجرى قمرى) است. | |||
اين كتاب با تصحیح عبدالحسین محمد علی بقال حاوی قواعد اصلى و مهم علم اصول است كه به شكلى مختصر و مفيد بيان شده است. | |||
اين كتاب قواعد اصلى و مهم علم اصول است كه به شكلى مختصر و مفيد بيان شده است. | |||
== اهميت == | == اهميت == | ||
كتاب | كتاب مبادي الوصول إلی علم الأصول كتابى ارزشمند و گرانبها در علم اصول است و از زمان نگارش تا اين زمان بسيار مورد توجه علماى شيعه قرار گرفته و تا كنون شرح‌ها و حواشى فراوانى بر آن نگاشته شده است. | ||
== انگيزۀ نگارش == | == انگيزۀ نگارش == | ||
علامۀ حلى اين كتاب را به درخواست «شيخ تقى‌الدين، ابراهيم بن محمد بصرى» از شاگردان خود نگاشته است. وى تأليفات ديگرى نيز در علم اصول بعد از اين كتاب نگاشته است؛ مانند: | [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] اين كتاب را به درخواست «شيخ تقى‌الدين، ابراهيم بن محمد بصرى» از شاگردان خود نگاشته است. وى تأليفات ديگرى نيز در علم اصول بعد از اين كتاب نگاشته است؛ مانند: | ||
1 - التهذيب، اين كتاب تا قبل از معالم كتاب درسى حوزه‌هاى علميّۀ شيعه بوده و شرح‌هاى فراوانى بر آن نگاشته شده است. | 1 - التهذيب، اين كتاب تا قبل از [[معالم‌الدين و ملاذ المجتهدين|معالم]] كتاب درسى حوزه‌هاى علميّۀ شيعه بوده و شرح‌هاى فراوانى بر آن نگاشته شده است. | ||
2 - شرح مختصر ابن حاجب، اين كتاب بسيار ارزشمند و قابل توجه مى‌باشد. | 2 - شرح مختصر ابن حاجب، اين كتاب بسيار ارزشمند و قابل توجه مى‌باشد. | ||
3 - النهاية، اين كتاب بسيار گسترده و در دو جلد بزرگ است. <ref>أعيان الشيعة جلد 5 صفحۀ 396</ref> | 3 - النهاية، اين كتاب بسيار گسترده و در دو جلد بزرگ است. <ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] جلد 5 صفحۀ 396</ref> | ||
== ساختار و گزارش محتوا == | == ساختار و گزارش محتوا == | ||
علامۀ حلى در اين كتاب با نقل نظريات ديگر علماى اصولى شيعه و سنى به بيان ديدگاه‌هاى اصولى خود پرداخته است. | [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] در اين كتاب با نقل نظريات ديگر علماى اصولى شيعه و سنى به بيان ديدگاه‌هاى اصولى خود پرداخته است. | ||
اين كتاب شامل مباحث لغات، احكام، اوامر و نواهى، عموم و خصوص، مجمل و مبين، افعال، نسخ، اجماع، أخبار، قياس، ترجيح، اجتهاد و استصحاب است. | اين كتاب شامل مباحث لغات، احكام، اوامر و نواهى، عموم و خصوص، مجمل و مبين، افعال، نسخ، اجماع، أخبار، قياس، ترجيح، اجتهاد و استصحاب است. | ||
| خط ۷۰: | خط ۵۵: | ||
اين كتاب به شيوۀ كتاب «منهاج الوصول في معرفة علم الأصول»، نوشتۀ قاضى القضات ناصرالدين بيضاوى (درگذشت سال 685 هجرى قمرى) نگاشته شده است. | اين كتاب به شيوۀ كتاب «منهاج الوصول في معرفة علم الأصول»، نوشتۀ قاضى القضات ناصرالدين بيضاوى (درگذشت سال 685 هجرى قمرى) نگاشته شده است. | ||
علامۀ حلى اين كتاب را به 12 فصل تقسيم كرده و در هر فصل به بررسى مباحث گوناگون اصولى پرداخته است. وى در آغاز هر بحث به بررسى و طرح مهم‌ترين نظرياتى كه دربارۀ موضوعات علم اصول گفته شده با ذكر دليل مى‌پردازد، سپس نظريات و ادلۀ آن را مورد بررسى قرار مى‌دهد و در نهايت ديدگاه خود را با ذكر دليل مطرح نموده و يا اگر نظريات ديگران را پذيرفته باشد، به شرح و بسط و توضيح مختصر آن مى‌پردازد. | [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] اين كتاب را به 12 فصل تقسيم كرده و در هر فصل به بررسى مباحث گوناگون اصولى پرداخته است. وى در آغاز هر بحث به بررسى و طرح مهم‌ترين نظرياتى كه دربارۀ موضوعات علم اصول گفته شده با ذكر دليل مى‌پردازد، سپس نظريات و ادلۀ آن را مورد بررسى قرار مى‌دهد و در نهايت ديدگاه خود را با ذكر دليل مطرح نموده و يا اگر نظريات ديگران را پذيرفته باشد، به شرح و بسط و توضيح مختصر آن مى‌پردازد. | ||
به عنوان نمونه وى در آغاز كتاب مى‌فرمايد: جماعتى عقيده دارند كه لغات توقيفى هستند و از جانب خداوند متعال به انسان ياد داده شده است و براى اين نظريه استدلال به دو آيۀ قرآن كرده‌اند: | به عنوان نمونه وى در آغاز كتاب مى‌فرمايد: جماعتى عقيده دارند كه لغات توقيفى هستند و از جانب خداوند متعال به انسان ياد داده شده است و براى اين نظريه استدلال به دو آيۀ قرآن كرده‌اند: | ||
| خط ۸۰: | خط ۶۵: | ||
ابوهاشم (عبدالسلام بن محمد بن عبدالوهاب جبايى يكى از شخصيت‌هاى معتزله) مى‌گويد: لغات اصطلاحى است (يعنى خود انسان‌ها براساس نياز آن را اصطلاح و ايجاد مى‌كنند) و دليل آن هم اين آيه است: «و ما أرسلنا من رسول إلا بلسان قومه» <ref>سورۀ ابراهيم آيۀ 4</ref>؛ يعنى ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم؛ مگر به زبان قوم و مردم خودش. | ابوهاشم (عبدالسلام بن محمد بن عبدالوهاب جبايى يكى از شخصيت‌هاى معتزله) مى‌گويد: لغات اصطلاحى است (يعنى خود انسان‌ها براساس نياز آن را اصطلاح و ايجاد مى‌كنند) و دليل آن هم اين آيه است: «و ما أرسلنا من رسول إلا بلسان قومه» <ref>سورۀ ابراهيم آيۀ 4</ref>؛ يعنى ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم؛ مگر به زبان قوم و مردم خودش. | ||
از ويژگى‌هاى مهم اين كتاب مقايسۀ ميان ديدگاه‌هاى اصولى علماى شيعه و اهل تسنن است و اين ويژگى در | از ويژگى‌هاى مهم اين كتاب مقايسۀ ميان ديدگاه‌هاى اصولى علماى شيعه و اهل تسنن است و اين ويژگى در نزدیکى آراء و عقايد به هم و شناخت شفاف‌تر علماى مسلمان از ديدگاه‌هاى يكديگر بسيار مؤثر است. | ||
از ديگر برجستگى‌هاى اين كتاب بررسى آراء و نظريات گوناگون و ادلۀ آن و سپس طرح مجتهدانۀ رأى خود و يا بعد از تعديل و يا اضافۀ قيود بر آن مى‌باشد؛ مانند نظريۀ مؤلف در حقيقت و مجاز و يا موافقت ايشان با ابوحنيفه در بحث عموم و خصوص در اين كه استثناء بر خلاف اصل است و مباحث فراوان ديگر. <ref>مقدمه و تحقيق | از ديگر برجستگى‌هاى اين كتاب بررسى آراء و نظريات گوناگون و ادلۀ آن و سپس طرح مجتهدانۀ رأى خود و يا بعد از تعديل و يا اضافۀ قيود بر آن مى‌باشد؛ مانند نظريۀ مؤلف در حقيقت و مجاز و يا موافقت ايشان با ابوحنيفه در بحث عموم و خصوص در اين كه استثناء بر خلاف اصل است و مباحث فراوان ديگر.<ref>مقدمه و تحقيق عبدالحسين محمد على بقال</ref> | ||
شرح‌هاى كتاب | شرح‌هاى كتاب | ||
| خط ۸۸: | خط ۷۳: | ||
تا كنون شرح‌هاى فراوانى بر اين كتاب نوشته شده؛ مانند: | تا كنون شرح‌هاى فراوانى بر اين كتاب نوشته شده؛ مانند: | ||
1 - شرح فرزندش فخر المحققين بر كتاب. | 1 - شرح فرزندش [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] بر كتاب. | ||
2 - شرح شيخ على بن حسن امامى به نام «خلاصة الأصول». | 2 - شرح شيخ على بن حسن امامى به نام «خلاصة الأصول». | ||
| خط ۹۸: | خط ۸۳: | ||
5 - شرح سيد مصطفى بن سيد محمد هادى بن سيد مهدى بن سيد دلدار على نقوى. | 5 - شرح سيد مصطفى بن سيد محمد هادى بن سيد مهدى بن سيد دلدار على نقوى. | ||
6 - شرح ميرزا [[تنکابنی، محمد بن سلیمان|محمد بن سليمان تنكابنى]] | 6 - شرح ميرزا [[تنکابنی، محمد بن سلیمان|محمد بن سليمان تنكابنى]] (درگذشت 1302 هجرى قمرى). | ||
7 - شرح ملا محمدرضا بن محمد محسن همدانى به نام «رياض الأصول في شرح مبادىء الوصول إلى علم الأصول». | 7 - شرح ملا محمدرضا بن محمد محسن همدانى به نام «رياض الأصول في شرح مبادىء الوصول إلى علم الأصول». | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۹۱: | ||
سخن آقا بزرگ تهرانى | سخن آقا بزرگ تهرانى | ||
آقا بزرگ تهرانى صاحب كتاب الذريعة دربارۀ اين كتاب مى‌فرمايد: | آقا بزرگ تهرانى صاحب كتاب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] دربارۀ اين كتاب مى‌فرمايد: | ||
«مبادي الوصول إلی علم الأصول و يقال له مبادي الأصول، هو متن مختصر في أصول الفقه تصنيف آيت‌الله العلامة جمال‌الدين الحسن بن يوسف الحلي المتوفى سنة 726 و قد شرحه و علق عليه الأصحاب من لدن حياته حتى اليوم». | |||
يعنى «كتاب | يعنى «كتاب مبادي الوصول إلی علم الأصول كه به آن مبادي الأصول نيز مى‌گويند متنى مختصر و كوتاه در اصول فقه است و مؤلف آن آیت‌الله علامه جمال‌الدين حسن بن يوسف حلى درگذشت سال 726 هجرى قمرى است. اين كتاب از زمان حيات مؤلف تا اين زمان مورد شرح و تعليقۀ علماى شيعه قرار گرفته است». <ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] جلد 14 صفحۀ 52</ref> | ||
== نسخه‌هاى خطى == | == نسخه‌هاى خطى == | ||
1 - نسخه‌اى در كتابخانۀ حضرت آیت‌الله | 1 - نسخه‌اى در كتابخانۀ حضرت آیت‌الله نجفى مرعشى در شهر مقدس قم. | ||
تاريخ نگارش اين نسخه سال 703 هجرى قمرى و به خط شاگرد مؤلف شيخ احمد آوى است. اين نسخه در سال 705 بر علامۀ حلى و فرزند ايشان فخر المحققين قرائت شده و آن را تأييد كرده‌اند. | تاريخ نگارش اين نسخه سال 703 هجرى قمرى و به خط شاگرد مؤلف شيخ احمد آوى است. اين نسخه در سال 705 بر [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] و فرزند ايشان [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] قرائت شده و آن را تأييد كرده‌اند. | ||
2 - نسخه‌اى در كتابخانۀ آستان قدس رضوى در شهر مشهد مقدس. | 2 - نسخه‌اى در كتابخانۀ آستان قدس رضوى در شهر مشهد مقدس. | ||
تاريخ نگارش اين نسخه سال 702 هجرى قمرى و به خط شيخ أحمد آوى است و در سال 705 بر فرزند مؤلف، فخر المحققين قرائت شده و او نيز آن را تأييد كرده است. | تاريخ نگارش اين نسخه سال 702 هجرى قمرى و به خط شيخ أحمد آوى است و در سال 705 بر فرزند مؤلف، [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] قرائت شده و او نيز آن را تأييد كرده است. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
| خط ۱۴۶: | خط ۱۱۳: | ||
==منابع== | ==منابع مقاله== | ||
حلی، حسن بن یوسف، | حلی، حسن بن یوسف، مبادي الوصول إلی علم الأصول، قم، المطبعة العلمیة، 1404ق. | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ مهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۴:۳۹
| مبادي الوصول إلی علم الأصول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | علامه حلی، حسن بن یوسف (نویسنده) بقال، عبدالحسین محمد علی (مصحح) |
| ناشر | المطبعة العلمية |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1404 ق یا 1984 م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | اصول فقه شیعه - قرن 8ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 158/8 /ع8م2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مبادي الوصول إلی علم الأصول، تألیف علامۀ حلى، جمال‌الدين، ابومنصور، حسن بن يوسف بن على بن مطهر حلى (648 - 726 هجرى قمرى) است.
اين كتاب با تصحیح عبدالحسین محمد علی بقال حاوی قواعد اصلى و مهم علم اصول است كه به شكلى مختصر و مفيد بيان شده است.
اهميت
كتاب مبادي الوصول إلی علم الأصول كتابى ارزشمند و گرانبها در علم اصول است و از زمان نگارش تا اين زمان بسيار مورد توجه علماى شيعه قرار گرفته و تا كنون شرح‌ها و حواشى فراوانى بر آن نگاشته شده است.
انگيزۀ نگارش
علامۀ حلى اين كتاب را به درخواست «شيخ تقى‌الدين، ابراهيم بن محمد بصرى» از شاگردان خود نگاشته است. وى تأليفات ديگرى نيز در علم اصول بعد از اين كتاب نگاشته است؛ مانند:
1 - التهذيب، اين كتاب تا قبل از معالم كتاب درسى حوزه‌هاى علميّۀ شيعه بوده و شرح‌هاى فراوانى بر آن نگاشته شده است.
2 - شرح مختصر ابن حاجب، اين كتاب بسيار ارزشمند و قابل توجه مى‌باشد.
3 - النهاية، اين كتاب بسيار گسترده و در دو جلد بزرگ است. [۱]
ساختار و گزارش محتوا
علامۀ حلى در اين كتاب با نقل نظريات ديگر علماى اصولى شيعه و سنى به بيان ديدگاه‌هاى اصولى خود پرداخته است.
اين كتاب شامل مباحث لغات، احكام، اوامر و نواهى، عموم و خصوص، مجمل و مبين، افعال، نسخ، اجماع، أخبار، قياس، ترجيح، اجتهاد و استصحاب است.
اين كتاب به شيوۀ كتاب «منهاج الوصول في معرفة علم الأصول»، نوشتۀ قاضى القضات ناصرالدين بيضاوى (درگذشت سال 685 هجرى قمرى) نگاشته شده است.
علامۀ حلى اين كتاب را به 12 فصل تقسيم كرده و در هر فصل به بررسى مباحث گوناگون اصولى پرداخته است. وى در آغاز هر بحث به بررسى و طرح مهم‌ترين نظرياتى كه دربارۀ موضوعات علم اصول گفته شده با ذكر دليل مى‌پردازد، سپس نظريات و ادلۀ آن را مورد بررسى قرار مى‌دهد و در نهايت ديدگاه خود را با ذكر دليل مطرح نموده و يا اگر نظريات ديگران را پذيرفته باشد، به شرح و بسط و توضيح مختصر آن مى‌پردازد.
به عنوان نمونه وى در آغاز كتاب مى‌فرمايد: جماعتى عقيده دارند كه لغات توقيفى هستند و از جانب خداوند متعال به انسان ياد داده شده است و براى اين نظريه استدلال به دو آيۀ قرآن كرده‌اند:
1 - و علم آدم الأسماء كلها [۲]؛ يعنى خداوند همۀ نامها را به حضرت آدم ياد داد.
2 - و اختلاف ألسنتكم [۳]؛ يعنى از نشانه‌هاى خداوند اختلاف زبان و لغات شماست.
ابوهاشم (عبدالسلام بن محمد بن عبدالوهاب جبايى يكى از شخصيت‌هاى معتزله) مى‌گويد: لغات اصطلاحى است (يعنى خود انسان‌ها براساس نياز آن را اصطلاح و ايجاد مى‌كنند) و دليل آن هم اين آيه است: «و ما أرسلنا من رسول إلا بلسان قومه» [۴]؛ يعنى ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم؛ مگر به زبان قوم و مردم خودش.
از ويژگى‌هاى مهم اين كتاب مقايسۀ ميان ديدگاه‌هاى اصولى علماى شيعه و اهل تسنن است و اين ويژگى در نزدیکى آراء و عقايد به هم و شناخت شفاف‌تر علماى مسلمان از ديدگاه‌هاى يكديگر بسيار مؤثر است.
از ديگر برجستگى‌هاى اين كتاب بررسى آراء و نظريات گوناگون و ادلۀ آن و سپس طرح مجتهدانۀ رأى خود و يا بعد از تعديل و يا اضافۀ قيود بر آن مى‌باشد؛ مانند نظريۀ مؤلف در حقيقت و مجاز و يا موافقت ايشان با ابوحنيفه در بحث عموم و خصوص در اين كه استثناء بر خلاف اصل است و مباحث فراوان ديگر.[۵]
شرح‌هاى كتاب
تا كنون شرح‌هاى فراوانى بر اين كتاب نوشته شده؛ مانند:
1 - شرح فرزندش فخر المحققين بر كتاب.
2 - شرح شيخ على بن حسن امامى به نام «خلاصة الأصول».
3 - شرح شيخ محمد بن على بن محمد گرگانى غروى به نام «غاية البادي في شرح المبادي».
4 - شرح سيد على بن سيد محمد على بن ابى المعالى.
5 - شرح سيد مصطفى بن سيد محمد هادى بن سيد مهدى بن سيد دلدار على نقوى.
6 - شرح ميرزا محمد بن سليمان تنكابنى (درگذشت 1302 هجرى قمرى).
7 - شرح ملا محمدرضا بن محمد محسن همدانى به نام «رياض الأصول في شرح مبادىء الوصول إلى علم الأصول».
و شرح‌هاى فراوان ديگر
سخن آقا بزرگ تهرانى
آقا بزرگ تهرانى صاحب كتاب الذريعة دربارۀ اين كتاب مى‌فرمايد:
«مبادي الوصول إلی علم الأصول و يقال له مبادي الأصول، هو متن مختصر في أصول الفقه تصنيف آيت‌الله العلامة جمال‌الدين الحسن بن يوسف الحلي المتوفى سنة 726 و قد شرحه و علق عليه الأصحاب من لدن حياته حتى اليوم».
يعنى «كتاب مبادي الوصول إلی علم الأصول كه به آن مبادي الأصول نيز مى‌گويند متنى مختصر و كوتاه در اصول فقه است و مؤلف آن آیت‌الله علامه جمال‌الدين حسن بن يوسف حلى درگذشت سال 726 هجرى قمرى است. اين كتاب از زمان حيات مؤلف تا اين زمان مورد شرح و تعليقۀ علماى شيعه قرار گرفته است». [۶]
نسخه‌هاى خطى
1 - نسخه‌اى در كتابخانۀ حضرت آیت‌الله نجفى مرعشى در شهر مقدس قم.
تاريخ نگارش اين نسخه سال 703 هجرى قمرى و به خط شاگرد مؤلف شيخ احمد آوى است. اين نسخه در سال 705 بر علامۀ حلى و فرزند ايشان فخر المحققين قرائت شده و آن را تأييد كرده‌اند.
2 - نسخه‌اى در كتابخانۀ آستان قدس رضوى در شهر مشهد مقدس.
تاريخ نگارش اين نسخه سال 702 هجرى قمرى و به خط شيخ أحمد آوى است و در سال 705 بر فرزند مؤلف، فخر المحققين قرائت شده و او نيز آن را تأييد كرده است.
پانویس
منابع مقاله
حلی، حسن بن یوسف، مبادي الوصول إلی علم الأصول، قم، المطبعة العلمیة، 1404ق.