مرآت عشاق؛ اصطلاحات صوفیان: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    بدون خلاصۀ ویرایش
    خط ۲۹: خط ۲۹:
       
       


    '''مرآت عشاق،''' نوشته مؤلفی ناشناخته، رساله‌ای به زبان فارسی در توضیح «اصطلاحات صوفیان» است که با مقدمه، تصحیح و تعلیقات [[سلیمانی، مرضیه|مرضیه سلیمانی]] منتشر شده است. کتاب حاضر در حقیقت متن رساله دانشگاهی مصحح بوده است که تحت نظر و راهنمایی استاد [[مجتبایی، فتح‌الله|فتح‌الله مجتبایی]] و [[فانی، کامران|کامران فانی]] به سرانجام رسیده است.  
    '''اصطلاحات صوفیان ''' متن کامل '''رساله مرآت عشاق''' که نویسنده آن معلوم نیست و با تصحیح و تعلیقات مرضیه سلیمانی، چاپ شده است.
    کتاب حاضر در حقیقت متن رساله دانشگاهی مصحح بوده است که تحت نظر و راهنمایی استاد [[مجتبایی، فتح‌الله|فتح‌الله مجتبایی]] و [[فانی، کامران|کامران فانی]] به سرانجام رسیده است.
    مرآت عشاق مشتمل بر تعریف 468 مدخل اصطللاحی است که بر اساس ترتیب حروف ابجد به شرح و توضیح اصطلاحات صوفیان می پردازد و به زبان فارسی نوشته شده است، و بدین‌حیث فراگیرترین اثر مستقل در اصطلاحات عرفانی به فارسی تا نیمه نخست سده 10ق است. <ref>ر.ک: قلی‌زاده، حیدر، ص12 و 13</ref>‏
    نویسنده اصطلاحات مزبور را که هم شامل اصطلاحات عربی و هم شامل اصطلاحات فارسی می شود، بدون اشاره به معنای لغوی آنها،  شرح داده و مستندات و شواهدی را از آیات و روایات و همچین اشعار شعرای مختلف و متون فارسی و عربی آورده است.


    مرآت عشاق مشتمل بر تعریف 468 مدخل اصطللاحی است و بدین‌حیث فراگیرترین اثر مستقل در اصطلاحات عرفانی به فارسی تا نیمه نخست سده 10ق است. مطالبی که مؤلف درباره فلسفه حروف و اعداد، دانش تأویل، معنی‌شناسی، دلالات الفاظ بر معانی و... ارائه کرده، قابل توجه است و می‌تواند در مباحث مقدماتی اصطلاح‌شناسی عرفانی مد نظر قرار گیرد<ref>ر.ک: قلی‌زاده، حیدر، ص12 و 13</ref>‏.
    شیوه تفسیر اصطلاحات به این گونه است که مولف در آغاز حروف، که الفاظ مصدَّر به آن‌ها را تفسیر کرده، ابعاد تاویلی هر حرف را در آرای عرفانی و فلسفه حروف واجسته، و به قول خود «خواص» آن‌ها را برشمرده است. پیش از شروع تعریف و تفسیر اصطلاحات، یک رباعی مربوط به حروف مشروحه، از سروده‌های خود را آورده است. ادبیات عرفانی پارسی را واخوانی کرده و موافق با تاویل نمادها، شواهد شعری برای آن‌ها آورده است. <ref>ر.ک: قلی‌زاده، حیدر، ایمانی، بهروز، ص13</ref>‏


    این اثر از دو جهت: توضیح ادبی مصطلحات صوفیه و سبک خاص نگارش و ذوق مؤلف ناشناخته حائز اهمیت ویژه است. نوع بیان و کیفیت توضیح اصطلاحات در مرآت عشاق، به [[اصطلاحات صوفیه|اصطلاحات صوفیه عراقی]] و [[لطیفه غیبی|لطیفه غیبی دارابی]] شباهتی دارد و این موضوع قرینه بر یکسانی مکتب و منابع و مدرسه جمیع مؤلفان این آثار است. متن مرآت عشاق سبکی منشیانه و تا حدودی مصنوع دارد. مؤلف علاقه زیادی به استفاده از امکانات و شیوه‌های بلاغی نثر ادبی کهن داشته و کوشیده است تسلط خود را در این زمینه نشان دهد و با صناعت‌پردازی و تذوق ادبی، این ساختار را شکل بخشد. مرآت عشاق را در مجموع می‌توان از آثار خوب قرون نهم تا دوازدهم هجری قلمداد کرد و این امر را مقارنه با آثار مشابه و بررسی مؤلفه‌های سبکی متن نشان می‌دهد<ref>ر.ک: دیباچه مصحح، صفحات پانزده تا بیست‌ویک</ref>‏.  
    مرآت عشاق  از آثاری نظیر شطحیات روزبهان بقلی، اصطلاحات محیی الدین عربی و فخر الدین عراقی و عبدالرزاق کاشانی و شاه نعمت الله ولی و شبستری، متاخرتر است. و می توان آن را از سنخ انیس العشاق رامی یا لطیفه غیبیه دارابی یا قواعد العرفای پوشنجی دانست گرچه از حیث تفصیل بیانی و محتوایی از آثار مشابه قوی تر است.
    این اثر را  به لحاظ سبک نگارشی، می توان از آثار خوب قرن نهم تا یازدهم هجری در موضوع خود به شمار آورد. ذکر مترادفات فارسی و عربی، استناد به آیات و احادیث، امثال و اشعار فارسی و عربی از ویژگی‌های کتاب است.(<<refر.ک: مقدمه کتاب،ص15<<ref/)
    کتاب شامل مقدمه ای مفصل در مورد موضوع، فلسفه حرف، لغت و اصطلاحات عرفانی است و نشاندهنده تسلط مولف بر زبان شناسی، معنی شناسی، تاویل، علم حروف، اعداد و علوم بلاغی است. آیات و روایات استفاده شده عمدتا شامل آیات و روایات استفاده شده در آثار ابن عربی و شیخ محمود شبستری و اشعار هم عمدتا از حافظ و شبستری است  ولی از اشعار شعرایی چون مولوی و عطار نیز استفاده شده است. (<<refر.ک: مقدمه کتاب،ص16<<ref/)
    اصطلاحات شرح شده در این اثر، صرفا منحصر به اصطلاحات صوفیانه نیست و اصطلاحات موجود در غزل های عارفانه فارسی نیز شرح داده است. (<<refر.ک: مقدمه کتاب،ص17<<ref/)
    تعلیقات مصحح این اثر، در پایان هر حرف، ارزشمند است و بر غنای هر چه بیشتر اثر افزوده است.


    ==پانویس ==
    ==پانویس ==

    نسخهٔ ‏۲۶ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۰۴

    مرآت عشاق اصطلاحات صوفيان
    مرآت عشاق؛ اصطلاحات صوفیان
    پدیدآورانسلیمانی، مرضیه (مصحح)
    ناشرشرکت انتشارات علمي و فرهنگي
    مکان نشرايران - تهران
    سال نشر1388ش
    موضوعتصوف - اصطلاحها و تعبيرها تصوف - متون قديمي تا قرن 14
    زبانفارسی
    کد کنگره
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf


    اصطلاحات صوفیان متن کامل رساله مرآت عشاق که نویسنده آن معلوم نیست و با تصحیح و تعلیقات مرضیه سلیمانی، چاپ شده است. کتاب حاضر در حقیقت متن رساله دانشگاهی مصحح بوده است که تحت نظر و راهنمایی استاد فتح‌الله مجتبایی و کامران فانی به سرانجام رسیده است. مرآت عشاق مشتمل بر تعریف 468 مدخل اصطللاحی است که بر اساس ترتیب حروف ابجد به شرح و توضیح اصطلاحات صوفیان می پردازد و به زبان فارسی نوشته شده است، و بدین‌حیث فراگیرترین اثر مستقل در اصطلاحات عرفانی به فارسی تا نیمه نخست سده 10ق است. [۱]‏ نویسنده اصطلاحات مزبور را که هم شامل اصطلاحات عربی و هم شامل اصطلاحات فارسی می شود، بدون اشاره به معنای لغوی آنها، شرح داده و مستندات و شواهدی را از آیات و روایات و همچین اشعار شعرای مختلف و متون فارسی و عربی آورده است.

    شیوه تفسیر اصطلاحات به این گونه است که مولف در آغاز حروف، که الفاظ مصدَّر به آن‌ها را تفسیر کرده، ابعاد تاویلی هر حرف را در آرای عرفانی و فلسفه حروف واجسته، و به قول خود «خواص» آن‌ها را برشمرده است. پیش از شروع تعریف و تفسیر اصطلاحات، یک رباعی مربوط به حروف مشروحه، از سروده‌های خود را آورده است. ادبیات عرفانی پارسی را واخوانی کرده و موافق با تاویل نمادها، شواهد شعری برای آن‌ها آورده است. [۲]

    مرآت عشاق از آثاری نظیر شطحیات روزبهان بقلی، اصطلاحات محیی الدین عربی و فخر الدین عراقی و عبدالرزاق کاشانی و شاه نعمت الله ولی و شبستری، متاخرتر است. و می توان آن را از سنخ انیس العشاق رامی یا لطیفه غیبیه دارابی یا قواعد العرفای پوشنجی دانست گرچه از حیث تفصیل بیانی و محتوایی از آثار مشابه قوی تر است. این اثر را به لحاظ سبک نگارشی، می توان از آثار خوب قرن نهم تا یازدهم هجری در موضوع خود به شمار آورد. ذکر مترادفات فارسی و عربی، استناد به آیات و احادیث، امثال و اشعار فارسی و عربی از ویژگی‌های کتاب است.(<<refر.ک: مقدمه کتاب،ص15<<ref/) کتاب شامل مقدمه ای مفصل در مورد موضوع، فلسفه حرف، لغت و اصطلاحات عرفانی است و نشاندهنده تسلط مولف بر زبان شناسی، معنی شناسی، تاویل، علم حروف، اعداد و علوم بلاغی است. آیات و روایات استفاده شده عمدتا شامل آیات و روایات استفاده شده در آثار ابن عربی و شیخ محمود شبستری و اشعار هم عمدتا از حافظ و شبستری است ولی از اشعار شعرایی چون مولوی و عطار نیز استفاده شده است. (<<refر.ک: مقدمه کتاب،ص16<<ref/) اصطلاحات شرح شده در این اثر، صرفا منحصر به اصطلاحات صوفیانه نیست و اصطلاحات موجود در غزل های عارفانه فارسی نیز شرح داده است. (<<refر.ک: مقدمه کتاب،ص17<<ref/) تعلیقات مصحح این اثر، در پایان هر حرف، ارزشمند است و بر غنای هر چه بیشتر اثر افزوده است.

    پانویس

    1. ر.ک: قلی‌زاده، حیدر، ص12 و 13
    2. ر.ک: قلی‌زاده، حیدر، ایمانی، بهروز، ص13

    منابع مقاله

    1. دیباچه مصحح.
    2. قلی‌زاده، حیدر؛ ایمانی، بهروز؛ «شناخت مولف مرآت عشاق (مطالعه‌ی نسخه شناسانه و متن‌پژوهانه)»، آینه میراث، بهار و تابستان 1395، شماره 58.

    وابسته‌ها